Ai là tác giả của sách Hê-bơ-rơ?

Sách Hê-bơ-rơ là một trong những tác phẩm thần học sâu sắc nhất trong Tân Ước, trình bày sự vượt trội của Chúa Giê-su Christ và giao ước mới của Ngài so với luật pháp và các nghi lễ của Cựu Ước. Tuy nhiên, một câu hỏi lâu đời vẫn thường được đặt ra: ai là tác giả của sách này? Không như hầu hết các thư tín Tân Ước khác, sách Hê-bơ-rơ không mở đầu bằng tên tác giả, và cũng không tự xưng rõ ràng trong nội dung. Việc xác định tác giả của sách Hê-bơ-rơ đã được tranh luận từ thời Hội Thánh sơ khai cho đến nay. Bài viết này sẽ khám phá các giả thuyết chính, bằng chứng nội tại và ngoại tại, cũng như ý nghĩa thuộc linh của việc không rõ tác giả đối với đời sống Cơ đốc nhân ngày nay.

Trong lịch sử, có nhiều ứng cử viên được đề xuất làm tác giả của sách Hê-bơ-rơ. Dưới đây là những giả thuyết nổi bật cùng các lập luận ủng hộ và phản đối.

1. Sứ đồ Phao-lô

Truyền thống phương Tây từ khá sớm đã gán sách Hê-bơ-rơ cho Phao-lô. Một số Giáo phụ như Clement thành Alexandria và Eusebius ghi nhận rằng Phao-lô đã viết thư này bằng tiếng Hê-bơ-rơ và sau đó được Lu-ca hoặc Clement dịch sang tiếng Hy Lạp. Tuy nhiên, nhiều người thấy rằng văn phong và cấu trúc của Hê-bơ-rơ khác biệt rõ so với các thư Phao-lô. Trong các thư của mình, Phao-lô thường mở đầu bằng lời chào và giới thiệu mình là tác giả (ví dụ: “Phao-lô, sứ đồ...”), nhưng Hê-bơ-rơ không có điều đó. Hơn nữa, Hê-bơ-rơ 2:3 dường như tách biệt tác giả khỏi nhóm các sứ đồ trực tiếp nghe Chúa: “sự cứu rỗi này, ban đầu bởi Chúa truyền ra, rồi đến những kẻ đã nghe mà truyền lại cho chúng ta, thì chính Chúa đã dùng những dấu kỳ phép lạ... mà làm chứng.” Điều này có thể ám chỉ tác giả không phải là một sứ đồ trực tiếp. Tuy vậy, một số học giả vẫn cho rằng nội dung thần học rất phù hợp với tư tưởng Phao-lô, đặc biệt sự nhấn mạnh vào đức tin và sự vượt trội của Chúa Giê-su.

2. Ba-na-ba

Một số Giáo phụ ở phương Đông, như Tertullian, đã đề xuất Ba-na-ba. Ba-na-ba là người Lê-vi (Công vụ 4:36), có kiến thức sâu về Cựu Ước và nghi lễ đền thờ, điều này rất thích hợp với nội dung Hê-bơ-rơ. Hơn nữa, Ba-na-ba được mô tả là “người khuyên bảo” (Công vụ 4:36) và có khả năng giảng dạy. Tuy nhiên, không có bằng chứng trực tiếp nào liên kết Ba-na-ba với tác phẩm này, và văn phong cũng không dễ dàng so sánh với các tác phẩm khác của ông (nếu có).

3. A-bô-lô

Martin Luther là người ủng hộ mạnh mẽ giả thuyết A-bô-lô. A-bô-lô được mô tả là người “có tài hùng biện và thông hiểu Kinh Thánh” (Công vụ 18:24), một người Do Thái gốc Alexandria, quen thuộc với phương pháp giải kinh Alexanđria và triết học. Điều này có thể giải thích cho phong cách văn chương trang trọng và việc sử dụng bản Bảy Mươi (LXX) trong Hê-bơ-rơ. Hơn nữa, A-bô-lô có mối liên hệ với Ti-mô-thê (1 Cô-rinh-tô 16:10-11) – người được nhắc đến trong Hê-bơ-rơ 13:23. Tuy nhiên, cũng không có bằng chứng xác thực.

4. Si-la (Silas)

Một giả thuyết khác là Si-la, người cùng đồng hành với Phao-lô và cũng là thư ký của ông (1 Tê-sa-lô-ni-ca 1:1; 2 Tê-sa-lô-ni-ca 1:1). Si-la là một người lãnh đạo trong Hội Thánh tại Giê-ru-sa-lem (Công vụ 15:22) và có thể có đủ kiến thức để viết thư này. Nhưng giả thuyết này ít được ủng hộ hơn.

5. Một tác giả vô danh được Thánh Linh cảm thúc

Cuối cùng, nhiều học giả hiện đại thừa nhận rằng chúng ta không thể xác định chắc chắn tác giả loài người. Điều này không làm giảm giá trị của sách, bởi vì Hội Thánh đã công nhận sách Hê-bơ-rơ là Lời Đức Chúa Trời, thuộc về quy điển Kinh Thánh. Tác giả loài người có thể là một môn đệ trưởng thành, một thầy dạy đạo có uy tín, được Thánh Linh soi dẫn để viết nên tác phẩm bất hủ này.

Chúng ta hãy xem xét một số đặc điểm của chính sách Hê-bơ-rơ để tìm manh mối về tác giả.

Văn phong và ngôn ngữ: Sách Hê-bơ-rơ được viết bằng tiếng Hy Lạp rất trau chuốt, văn phong uyển chuyển, sử dụng nhiều từ ngữ hiếm gặp trong các sách khác của Tân Ước. Điều này trái ngược với văn phong trực tiếp, đôi khi nặng về tranh luận của Phao-lô. Tác giả cũng rất quen thuộc với bản Bảy Mươi (bản dịch Cựu Ước sang tiếng Hy Lạp) và thường xuyên trích dẫn từ đó.

Kiến thức về đền tạm và nghi lễ: Tác giả thể hiện sự am hiểu chi tiết về hệ thống tế lễ, vai trò của thầy tế lễ, và ý nghĩa của đền tạm (ví dụ Hê-bơ-rơ 9). Điều này cho thấy tác giả có nền tảng Do Thái giáo vững chắc, có thể là một thầy tế lễ hoặc người Lê-vi, hoặc ít nhất là người nghiên cứu sâu sắc Cựu Ước.

Mối quan hệ với độc giả: Sách này được viết cho những Cơ đốc nhân gốc Do Thái, có thể đang trải qua sự bắt bớ và cám dỗ quay trở lại Do Thái giáo (Hê-bơ-rơ 10:32-39). Tác giả bày tỏ sự lo lắng mục vụ, khuyên nhủ họ kiên trì trong đức tin. Tác giả cũng biết rõ hoàn cảnh của họ (Hê-bơ-rơ 6:10; 10:34).

Kết thúc thư (Hê-bơ-rơ 13:22-25): Đoạn cuối cho biết đây là một “lời khuyên bảo” và tác giả hy vọng sớm gặp lại độc giả. Câu 23 nhắc đến “anh em chúng ta là Ti-mô-thê đã được thả rồi...”, cho thấy tác giả có mối liên hệ với Ti-mô-thê và biết tình trạng của ông. Ti-mô-thê là người đồng lao với Phao-lô, vì vậy điều này gợi ý tác giả thuộc vòng tròn của Phao-lô. Câu 24 chào thăm “những người cai trị” và “hết thảy các thánh đồ”, và gửi lời chào từ “những anh em ở Y‑ta‑li”. Điều này cho thấy tác giả đang ở Y‑ta‑li (Ý) khi viết thư.

Tất cả những yếu tố trên giúp thu hẹp danh tính tác giả, nhưng không đủ để kết luận dứt khoát.

Các Giáo phụ đầu tiên đã bàn luận về tác giả của sách Hê-bơ-rơ. Clement thành Rome (khoảng năm 96 S.C.) trích dẫn Hê-bơ-rơ và dường như coi đó là thư của Phao-lô, nhưng không nêu rõ. Origen (185–254) nói: “Chỉ có Đức Chúa Trời mới biết ai thật sự viết thư Hê-bơ-rơ.” Ông nhận xét rằng một số cho là Phao-lô, một số cho là Lu-ca, số khác cho là Clement, nhưng Origen kết luận rằng dù ai viết, tư tưởng là của Phao-lô. Trong Giáo hội phương Tây, sách Hê-bơ-rơ được chấp nhận vào quy điển với tư cách là tác phẩm của Phao-lô, đặc biệt nhờ ảnh hưởng của Augustine. Tuy nhiên, trong Giáo hội phương Đông, sách Hê-bơ-rơ được xem là của Phao-lô từ khá sớm, dù có sự do dự ban đầu. Tóm lại, truyền thống chung của Hội Thánh vẫn công nhận thư này là Lời Đức Chúa Trời, dù không xác định rõ tác giả loài người.

Việc không rõ tác giả của sách Hê-bơ-rơ dạy chúng ta một bài học quan trọng: Thẩm quyền của Kinh Thánh không dựa trên danh tính của người viết, mà dựa trên Đức Chúa Trời, Đấng linh cảm. Dù là Phao-lô, Ba-na-ba, A-bô-lô hay một ai khác, tất cả đều được Thánh Linh hà hơi để truyền đạt chân lý của Đức Chúa Trời. Sách Hê-bơ-rơ tự nó tập trung vào Chúa Giê-su Christ – “là sự chói sáng của vinh quang Đức Chúa Trời và hình bóng của bản thể Ngài” (1:3). Đấng Christ được giới thiệu là vượt trội hơn các thiên sứ (chương 1-2), vượt trội hơn Môi-se (3), vượt trội hơn chức tế lễ A-rôn (4-7), và giao ước mới vượt trội hơn giao ước cũ (8-10). Do đó, chúng ta cần chú tâm vào Chúa Giê-su, chứ không phải vào tác giả loài người.

Điều này cũng nhắc nhở chúng ta rằng, trong Hội Thánh, nhiều món quà và chức vụ khác nhau đều đến từ một Thánh Linh, và mục đích cuối cùng là tôn vinh Chúa. Khi đọc sách Hê-bơ-rơ, chúng ta được mời gọi sống bởi đức tin, như những anh hùng đức tin trong chương 11, và “nhìn xem Đức Chúa Giê-su, là cội rễ và cuối cùng của đức tin” (12:2).

Những suy ngẫm về tác giả sách Hê-bơ-rơ có thể áp dụng thực tiễn như sau:

• Tập trung vào Chúa Giê-su: Dù bất kỳ hoàn cảnh nào, chúng ta hãy hướng mắt về Chúa Giê-su, Đấng trung bảo cho chúng ta. Sách Hê-bơ-rơ khẳng định Ngài là Đấng Thượng Tế cảm thương sự yếu đuối của chúng ta (4:15), và chúng ta có thể đến gần ngôi ân điển cách dạn dĩ để được thương xót và tìm ơn giúp trong khi có cần dùng (4:16).
• Giá trị của Lời Chúa: Sách Hê-bơ-rơ nhắc nhở chúng ta rằng “Lời Đức Chúa Trời là lời sống và linh nghiệm” (4:12). Dù không biết ai viết, Lời ấy vẫn có quyền năng biến đổi đời sống chúng ta.
• Kiên trì trong đức tin: Tác giả khích lệ độc giả đừng bỏ cuộc, nhưng hãy kiên trì chạy cuộc đua (12:1). Áp dụng vào đời sống, chúng ta cần bền lòng trong những thử thách, vì có Chúa luôn ở cùng.
• Khích lệ lẫn nhau: Hê-bơ-rơ 10:24-25 dạy: “Hãy cân nhắc cho nhau để khuyên giục về lòng yêu thương và việc lành. Chớ bỏ sự nhóm lại như mấy kẻ quen làm, nhưng phải khuyên bảo nhau.” Đây là mạng lệnh thực tế: Hãy tham gia thường xuyên vào sự thờ phượng và tương giao với các tín hữu để cùng nhau lớn lên trong đức tin.

Vậy, ai là tác giả của sách Hê-bơ-rơ? Cho đến nay, câu trả lời chính xác vẫn là “không biết”. Nhưng điều đó không làm giảm giá trị của sách. Sách Hê-bơ-rơ là một phần không thể thiếu của Tân Ước, bày tỏ vinh hiển của Chúa Giê-su Christ và giao ước mới của Ngài. Thay vì bận tâm với danh tính tác giả, chúng ta hãy tiếp nhận thông điệp mà Thánh Linh muốn dạy dỗ: Chúa Giê-su là Đấng cao trọng hơn tất cả, và chúng ta được kêu gọi sống một đời sống đức tin, hy vọng và tình yêu. Hãy để Lời Chúa trong sách Hê-bơ-rơ hướng dẫn, uốn nắn, và củng cố đức tin chúng ta mỗi ngày.