Con Lừa Của Ba-la-am: Một Phép Lạ Lời Nói Thật Sự
Chuyện kể về con lừa biết nói trong Kinh Thánh thường bị một số người xem như một huyền thoại, một cách nói ẩn dụ, hay thậm chí là một điểm khó hiểu cần được “giải thích theo khoa học”. Tuy nhiên, với cái nhìn của đức tin và sự nghiên cứu nghiêm túc bản văn Kinh Thánh, câu chuyện về Ba-la-am và con lừa cái của ông trong Dân Số Ký chương 22 là một sự kiện lịch sử thật sự, một phép lạ quyền năng của Đức Chúa Trời, mang theo những bài học sâu sắc về sự vâng lời, sự mù lòa thuộc linh, và chủ quyền tuyệt đối của Đức Chúa Trời trong việc sử dụng cả thọ tạo của Ngài để hoàn thành ý muốn Ngài.
Bối Cảnh Lịch Sử và Thuộc Linh
Sự kiện này xảy ra khi dân Y-sơ-ra-ên, sau hành trình trong đồng vắng, đã đến đồng bằng Mô-áp, đối diện với xứ Ca-na-an (Dân Số Ký 22:1). Sự hiện diện của một dân tộc đông đảo và đầy quyền năng của Đức Chúa Trời khiến Ba-lác, vua dân Mô-áp, vô cùng sợ hãi. Thay vì tìm cầu chính Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên, ông ta tìm đến thuật sĩ và thầy bói ngoại bang, là Ba-la-am, con trai Bê-ô (câu 5). Địa vị của Ba-la-am rất thú vị: ông không phải là tiên tri của Đức Giê-hô-va, nhưng rõ ràng ông biết đến Danh Ngài và có một mức độ liên hệ nào đó, cho phép ông cầu vấn Đức Giê-hô-va (câu 8, 13). Ông là một nhân vật “tôn giáo lai”, một thầy bói được trả tiền để rủa sả (câu 7, 17), nhưng lại công nhận quyền tối cao của Đức Chúa Trời chân thật. Sự mâu thuẫn này là then chốt để hiểu câu chuyện.
Phân Đoạn Giải Kinh: Cuộc Đối Thoại Giữa Người và Lừa (Dân Số Ký 22:21-35)
Mặc dù Đức Chúa Trời đã phán với Ba-la-am: “Ngươi chớ đi với chúng nó, chớ rủa sả dân đó” (câu 12), nhưng lòng tham của ông trỗi dậy khi các sứ giả thứ hai của Ba-lác đến với những lời hứa ban thưởng lớn hơn (câu 15-17). Đức Chúa Trời, trong sự thông biết trọn vẹn, cho phép Ba-la-am đi, nhưng với một điều kiện nghiêm ngặt: “Song ngươi sẽ làm theo lời họ sẽ nói cùng ngươi” (câu 20). Từ ngữ Hê-bơ-rơ ở đây cho thấy sự cho phép của Đức Chúa Trời mang tính chất “buông tha” hơn là ưng thuận. Đức Chúa Trời để Ba-la-am theo ý riêng xấu xa của mình, và Ngài sẽ dùng chính hành trình đó để dạy dỗ và bày tỏ chính Ngài cho ông.
Trên đường đi, Đức Giê-hô-va nổi giận (câu 22). Sự giận dữ của Đức Chúa Trời không phải vì Ngài thay đổi ý định, mà vì Ngài thấy rõ động cơ trong lòng của Ba-la-am. Ba-la-am đi vì tiền bạc và danh vọng, chứ không phải vì sự vâng lời thật lòng. Đức Chúa Trời sai một thiên sứ cầm gươm trần ra đón và ngăn cản ông. Điểm then chốt ở đây: Ba-la-am không thấy thiên sứ, nhưng con lừa cái của ông thì thấy (câu 23).
Chúng ta hãy xem xét ba lần con lừa phản ứng:
1. Lần thứ nhất (câu 23): Con lừa thấy thiên sứ đứng trên đường, tay cầm gươm trần. Nó quẹo vào trong ruộng. Ba-la-am, trong cơn giận vì bị cản trở, “đánh con lừa đặng dắt nó trở vào đường”.
2. Lần thứ hai (câu 24-25): Thiên sứ đứng trong lối hẹp giữa hai vách tường của các vườn nho. Con lừa ép vào vách tường và làm dập chân Ba-la-am. Ông lại đánh nó.
3. Lần thứ ba (câu 27-28): Thiên sứ đứng tại một nơi chật hẹp đến nỗi không thể quẹo qua bên hữu hay bên tả. Con lừa bèn nằm mọp xuống dưới Ba-la-am. Ba-laam nổi giận, cầm gậy đánh con lừa.
Đến đây, phép lạ xảy ra: “Đức Giê-hô-va mở miệng con lừa ra” (câu 28). Từ Hê-bơ-rơ “pathach” (פָּתַח) có nghĩa là mở ra, khai mở. Chính Đức Chúa Trời là Tác Nhân. Ngài tạo nên tiếng nói và lời lẽ cho con vật. Lời của con lừa không phải là tiếng kêu la thông thường, mà là một lời phán biện luận có lý lẽ rõ ràng: “Tôi có làm chi cho người, mà người đã đánh tôi ba lần?” (câu 28). Ba-la-am, trong cơn giận điên cuồng, không hề kinh ngạc vì con lừa biết nói, mà trả lời lại như thể đang nói chuyện với một người: “Ấy là vì người đùa cợt với ta. Nếu ta có cây gươm trong tay, ta hẳn giết ngươi liền” (câu 29). Điều này xác nhận rõ ràng: đây là một cuộc đối thoại thật sự, được cả hai bên nhận biết.
Con lừa tiếp tục lý luận một cách hợp lý và sắc sảo: “Tôi há chẳng phải là con lừa của người mà người vẫn cỡi từ trước đến nay sao? Tôi há có thói quen làm như vậy cùng người chăng?” (câu 30). Câu hỏi này như một gáo nước lạnh tạt vào mặt Ba-la-am. Nó buộc ông phải suy nghĩ. Con lừa cái này đã phục vụ ông trung thành nhiều năm, chưa bao giờ có hành vi bất thường. Hành vi hôm nay là một ngoại lệ rõ ràng, phải có nguyên nhân. Lúc này, “Đức Giê-hô-va mở mắt Ba-la-am” (câu 31) – một động từ song song với “mở miệng con lừa”. Ông bắt đầu thấy được thực tại thuộc linh mà trước đó chỉ con lừa mới thấy: thiên sứ của Đức Chúa Trời với cây gươm trần.
Giải Nghĩa và Thần Học: Tại Sao Là Con Lừa?
Việc Đức Chúa Trời dùng một con lừa để sửa dạy một nhà tiên tri (dù là tiên tri giả) là một sự đảo ngược trật tự đầy châm biếm và bài học sâu sắc. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ “lừa” (אָתוֹן, ‘athon) là con vật chở đồ, bị xem là ngu dốt và cứng đầu. Kinh Thánh nhiều lần dùng hình ảnh con lừa để nói về sự ngu muội và cứng cổ (Thi thiên 32:9: “Chớ làm như con ngựa, như con la, không trí khôn…”). Ấy vậy mà, trong câu chuyện này:
- Con lừa thì thấy thiên sứ, vâng lời thiên sứ (dù phải chịu đòn), và nói ra lẽ phải.
- Ba-la-am thì mù trước hiện thực thuộc linh, cứng cổ trên đường lối sai trật, và điên cuồng trong cơn giận.
Con lừa trở thành công cụ mặc khải của Đức Chúa Trời. Phép lạ không nằm ở bản thân việc con lừa nói, mà nằm ở sự can thiệp chủ động của Đức Chúa Trời vào lịch sử để ngăn cản một thầy bói đang đi trên con đường chống nghịch lại ý muốn Ngài và dân sự Ngài. Điều này tôn cao chủ quyền tuyệt đối của Đức Chúa Trời: Ngài có quyền sử dụng bất cứ thọ tạo nào Ngài đã dựng nên để làm vinh hiển Danh Ngài. Nếu Đức Chúa Trời có thể khiến đá lên tiếng (Lu-ca 19:40), thì việc Ngài mở miệng một con lừa là hoàn toàn trong quyền năng của Ngài.
Góc Nhìn Tân Ước: Bài Học Cảnh Cáo Đời Đời
Câu chuyện Ba-la-am không kết thúc ở đây. Tân Ước nhắc đến ông như một hình mẫu cảnh báo nghiêm trọng cho Hội Thánh:
- 2 Phi-e-rơ 2:15-16 gọi đường lối của Ba-la-am là “sai lạc”, và chỉ rõ động cơ của ông: “yêu thương tiền công của tội ác.” Phi-e-rơ đặc biệt nhắc đến sự kiện con lừa: “nhưng một con lừa cái câm nói tiếng người ta, và cấm lỗi của đấng tiên tri điên cuồng ấy.” Ở đây, sứ đồ Phi-e-rơ khẳng định tính lịch sử của sự kiện này.
- Giu-đe 11 cảnh báo về những kẻ “theo đường lối của Ca-in, buông mình theo sự sai lạc của Ba-la-am mà mưu tìm lợi, và bị hư mất về sự phản nghịch của Cô-rê.” “Sai lạc của Ba-la-am” (πλάνη, planē) là lầm lạc có hệ thống, một lối sống tìm kiếm lợi lộc thế gian bằng cách lợi dụng ân điển thuộc linh.
- Khải Huyền 2:14 khi Chúa phán với Hội Thánh Bẹt-găm, Ngài nói về giáo lý của Balaam: “ấy là Ba-la-am đã dạy Ba-lác đặt hòn đá vấp phạm trước mặt con cái Y-sơ-ra-ên, ăn thịt cúng thần tượng và phạm tội tà dâm.” Đây là hệ quả cuối cùng: khi không thể rủa sả dân sự Đức Chúa Trời trực tiếp, Ba-la-am đã dạy Ba-lác quyến dụ họ phạm tội, để chính Đức Chúa Trời phải hình phạt họ.
Hình ảnh Ba-la-am trong Tân Ước là hình ảnh của một người có kiến thức thuộc linh, thậm chí có thể nói lời tiên tri chân chính (như ông đã làm trong Dân Số Ký 23-24), nhưng tấm lòng lại hướng về của cải và danh vọng thế gian. Ông biết về Đức Chúa Trời, nhưng không yêu mến hay vâng lời Ngài cách trọn vẹn. Đó là thứ tôn giáo hình thức nguy hiểm nhất.
Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay
Câu chuyện này không chỉ là một kỳ tích trong quá khứ, mà còn là tấm gương phản chiếu cho mỗi chúng ta hôm nay.
1. Cảnh Giác Với Sự Mù Lòa Thuộc Linh: Ba-la-am đang trên đường làm một việc “tôn giáo” (đi gặp vua để cầu vấn), nhưng thực chất đang chống nghịch ý Chúa. Đôi khi chúng ta cũng có thể nhiệt thành với các hoạt động, chức vụ, nhưng động cơ lại bị lòng tham, sự ganh đua, hay mong muốn được công nhận làm cho ô uế. Chúng ta cần cầu xin Chúa “mở mắt” chúng ta để thấy rõ động cơ thật của lòng mình (Thi thiên 139:23-24).
2. Học Nghe Tiếng Chúa Từ Những Phương Cách Bất Ngờ: Đức Chúa Trời đã dùng một con lừa để phán. Ngài có thể dùng một đứa trẻ, một người không có địa vị, một hoàn cảnh khó khăn, hay thậm chí một kẻ thù để nói sửa dạy chúng ta. Chúng ta có đủ khiêm nhường để lắng nghe, hay chúng ta đang “đánh đập” những công cỽ sửa dạy của Chúa bằng sự kiêu ngạo và giận dữ của mình?
3. Trung Thành Trong Điều Nhỏ: Con lừa chỉ làm công việc đơn giản là chở chủ. Nhưng trong sự trung thành với bổn phận cơ bản đó, nó được Đức Chúa Trời sử dụng một cách phi thường. Chúa coi trọng sự trung tín trong những việc nhỏ nhặt hàng ngày của chúng ta (Ma-thi-ơ 25:21).
4. Bài Học Về Động Cơ Thuần Khiết: Ba-la-am cuối cùng đã nói ra những lời tiên tri vĩ đại về Y-sơ-ra-ên và Đấng Mết-si-a (Dân Số Ký 24:17), nhưng đời sống ông lại kết thúc trong sự hổ thẹn và bị giết vì tội tham lam (Dân Số Ký 31:8). Điều này nhắc nhở chúng ta rằng Đức Chúa Trời quan tâm đến tấm lòng nhiều hơn là những lời nói hay hành động bề ngoài (1 Sa-mu-ên 16:7). Chúng ta có thể nói lời hay, làm việc tốt, nhưng nếu động cơ là vì tư lợi, thì trước mặt Chúa, đó vẫn là điều Ngài ghét.
5. Tin Cậy Vào Chủ Quyền Của Đức Chúa Trời: Câu chuyện an ủi chúng ta rằng Đức Chúa Trời hoàn toàn kiểm soát mọi tình huống. Ngay cả khi một thầy bói được mời đến để rủa sả dân sự Ngài, Đức Chúa Trời cũng biến nó thành cơ hội để ban phước và bày tỏ quyền năng của Ngài. Không một kế hoạch nào chống nghịch Ngài mà có thể đứng vững được.
Kết Luận
Vậy, con lừa của Ba-la-am có thực sự nói chuyện không? Câu trả lời dứt khoát từ Kinh Thánh là CÓ. Đây là một phép lạ lịch sử thật sự, được chính Kinh Thánh xác nhận và Tân Ước nhắc lại như một bài học cảnh báo nghiêm trọng. Phép lạ ấy không phải để chúng ta tập trung vào bản thân con lừa, mà để chúng ta nhìn thấy bản tính của Đức Chúa Trời: Ngài là Đấng Thánh, ghét tội lỗi tham lam và giả hình; Ngài là Đấng Toàn Năng, có quyền sử dụng mọi thọ tạo của Ngài; và Ngài là Đấng Thành Tín, luôn bảo vệ giao ước và dân sự Ngài.
Cuối cùng, câu chuyện hướng chúng ta đến Đấng lớn hơn Ba-la-am, lớn hơn cả phép lạ con lừa nói – đó là Chúa Giê-xu Christ. Nếu Đức Chúa Trời có thể mở miệng con lừa để nói lời phán xét, thì Ngài càng có quyền năng hơn để đặt Lời của Ngài vào miệng Con Một Ngài, là “Lời đã trở nên xác thịt” (Giăng 1:14). Chúa Giê-xu chính là Lời sống động và đầy đủ trọn vẹn của Đức Chúa Trời cho nhân loại. Thay vì tìm kiếm những dấu kỳ lạ, chúng ta hãy lắng nghe Lời Ngài, vâng phục Lời Ngài, và để Lời Ngài uốn nắn động cơ và con đường của chúng ta hằng ngày. Chỉ có như vậy, chúng ta mới không rơi vào “sai lạc của Ba-la-am”, mà bước đi trong ánh sáng và sự vâng lời thật, đẹp lòng Đức Chúa Trời.