Nữ Hoàng Sheba: Cuộc Hành Trình Tìm Kiếm Sự Khôn Ngoan Và Sự Thật
Trong các trang sử Kinh Thánh, có những nhân vật xuất hiện thoáng qua nhưng để lại một dấu ấn sâu sắc, trở thành biểu tượng cho những chân lý thuộc linh vĩnh cửu. Một trong những nhân vật như vậy là Nữ hoàng Sheba. Câu chuyện về cuộc viếng thăm của bà đến với Vua Sa-lô-môn, được ghi lại trong 1 Các Vua 10:1-13 và 2 Sử Ký 9:1-12, không chỉ là một giai thoại lịch sử về ngoại giao và sự giàu có, mà còn là một hình bóng sống động về tấm lòng khao khát tìm kiếm chân lý và sự khôn ngoan thật, cuối cùng dẫn đến sự thờ phượng và dâng hiến. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá danh tính, động cơ, cuộc gặp gỡ và di sản thuộc linh của Nữ hoàng Sheba, rút ra những bài học ứng dụng quý báu cho Cơ Đốc nhân ngày nay.
Kinh Thánh giới thiệu về bà một cách trực tiếp: "Vả, nữ vương Sê-ba nghe nói về danh tiếng của Sa-lô-môn, thì đến thử người bằng những câu đố" (1 Các Vua 10:1). Trong tiếng Hê-bơ-rơ, tên của bà là "Malkat Sh'va" (מַלְכַּת־שְׁבָא). Chữ "Sh'va" (שְׁבָא) thường được cho là chỉ đến vương quốc Saba (hay Sheba), một quốc gia cổ đại hùng mạnh nằm ở góc Tây Nam của bán đảo Ả Rập, trên lãnh thổ Yemen ngày nay. Đây là một trung tâm thương mại giàu có, nổi tiếng với việc buôn bán vàng, hương liệu (như nhũ hương và mộc dược), và đá quý – chính những món hàng xa xỉ mà bà đã mang đến dâng cho Sa-lô-môn.
Truyền thống của người Ê-thi-ô-pi (Ethiopia) lại khẳng định mạnh mẽ rằng Nữ hoàng Sheba (mà họ gọi là Makeda) là quân vương của vương quốc Aksum ở Ethiopia. Truyền thống này được ghi chép trong bộ sử thi quốc gia Kebra Nagast (Vinh quang của các Vua), kể rằng từ cuộc gặp gỡ này, một con trai đã sinh ra là Menelik I, người sau này trở thành người sáng lập triều đại Sa-lô-môn ở Ethiopia. Dù nguồn gốc địa lý có thể còn tranh luận, điều không thể phủ nhận là bà xuất thân từ một vương quốc xa xôi, giàu có và có địa vị cao, đại diện cho thế giới ngoại giáo chưa biết đến Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên.
Động cơ thúc đẩy bà thực hiện một hành trình dài và đầy hiểm nguy (ước tính khoảng 1,500 - 2,000 km) được Kinh Thánh nêu rõ: "nghe nói về danh tiếng của Sa-lô-môn... thì đến". Danh tiếng ("shem" trong tiếng Hê-bơ-rơ) của Sa-lô-môn không chỉ là về sự giàu có, mà quan trọng hơn, là về sự khôn ngoan ("chokhmah") mà Đức Giê-hô-va đã ban cho ông (1 Các Vua 3:12, 28; 4:29-34). Tiếng đồn về sự khôn ngoan siêu nhiên này đã chạm đến tấm lòng của một nữ lãnh đạo khát khao hiểu biết.
Bà đến với một đoàn tùy tùng hùng hậu, "có hầu hạ theo rất đông, và lạc đà chở đồ hương liệu, rất nhiều vàng và ngọc quí" (1 Các Vua 10:2). Điều này cho thấy sự chuẩn bị chu đáo và thái độ tôn trọng. Cuộc đối thoại của họ được mô tả: "Nàng nói với vua mọi điều có trong lòng mình" (câu 2). Cụm từ "mọi điều có trong lòng mình" ("et-kol-asher-hayyah be-libbah") cho thấy đây không phải là cuộc chào hỏi xã giao hời hợt, mà là một sự trao đổi chân thành, thậm chí thách đố, về những vấn đề sâu xa nhất của tri thức, triết lý, cai trị và có lẽ cả thuộc linh.
Phản ứng của Nữ hoàng Sheba sau cuộc đối thoại thật đáng chú ý:
"Khi nữ vương Sê-ba thấy sự khôn ngoan của Sa-lô-môn, cung điện người cất, đồ ăn trên bàn người, nhà cửa của tôi tớ người, thứ tự trong bọn đầy tớ, đồ ăn mặc của họ, các quan chước tửu và đồ lễ phục của họ, các của lễ thiêu người dâng trong đền Đức Giê-hô-va, thì mất vía" (1 Các Vua 10:4-5).
Cụm từ "mất vía" (hay "hết hồn", trong nguyên văn là "lo en-bah ruach od" - "không còn thần khí trong bà nữa") diễn tả một cú sốc tâm linh và trí tuệ đến tột độ. Bà thừa nhận: "Điều ta nghe trong xứ ta về tiếng nói người và sự khôn ngoan người thật có thật. Ta chẳng tin những điều ấy cho đến chừng ta đến tận mắt thấy. Kìa, người ta chẳng nói cho ta biết được phân nửa! Sự khôn ngoan và oai nghi của người trổi hơn tiếng đồn ta đã nghe" (câu 6-7).
Đỉnh điểm của câu chuyện không nằm ở sự ngưỡng mộ tri thức, mà nằm ở lời tuyên xưng đức tin của bà:
"Phước cho những tôi tớ người! Phước cho những tôi tớ nầy hằng đứng chầu trước mặt người và nghe sự khôn ngoan của người! Đáng khen ngợi Giê-hô-va Đức Chúa Trời của người, vì Ngài đẹp lòng ngươi, đặt ngươi trên ngôi Y-sơ-ra-ên! Bởi vì Đức Giê-hô-va yêu thương Y-sơ-ra-ên đời đời, nên Ngài đã lập ngươi làm vua, đặng ngươi cầm sự công bình và ngươi lập sự ngay thẳng" (1 Các Vua 10:8-9).
Đây là một sự thừa nhận tuyệt vời. Bà, một nữ vương ngoại giáo, đã nhìn thấy và tuyên bố:
- Phước lành thuộc về những ai được ở gần và nghe sự khôn ngoan từ Đức Chúa Trời.
- Đức Giê-hô-va, Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên, là Đấng đáng được ca ngợi.
- Ngôi vua của Sa-lô-môn là do ý chỉ và tình yêu vĩnh cửu của Đức Chúa Trời dành cho dân sự Ngài.
- Mục đích của quyền cai trị là để thực thi công lý và sự ngay thẳng.
Hành động tiếp theo là sự dâng hiến rời rộng: "Nữ vương ban cho Sa-lô-môn một trăm hai mươi ta lâng vàng, và rất nhiều hương liệu cùng ngọc quí" (câu 10). Số vàng này tương đương khoảng 4 tấn, một con số khổng lồ. Đây không phải là một món quà ngoại giao thông thường, mà là một của lễ dâng lên, bày tỏ lòng tôn kính đối với Đức Chúa Trời mà bà vừa nhận biết. Đáp lại, "Vua Sa-lô-môn cũng ban cho nữ vương Sê-ba mọi điều nàng ước và nàng xin, không kể những vật Sa-lô-môn ban cho nàng tùy theo lễ triều-cống của vua. Đoạn, nàng và các tôi tớ trở về xứ mình" (câu 13). Mối quan hệ trở nên phước hạnh cho cả đôi bên.
Chính Chúa Giê-xu đã nhắc đến Nữ hoàng Sheba như một nhân chứng phán xét đối với thế hệ vô tín của Ngài: "Đến ngày phán xét, nữ vương nam phương sẽ đứng dậy với dòng dõi nầy và lên án nó, vì người từ nơi cùng trái đất đến nghe lời khôn ngoan Sa-lô-môn. Mà nầy, có một Đấng tôn trọng hơn Sa-lô-môn ở đây!" (Ma-thi-ơ 12:42, Lu-ca 11:31).
Lời tuyên bố này nâng tầm ý nghĩa của câu chuyện lên một mức độ thuộc linh sâu sắc:
- Sa-lô-môn là hình bóng của Đấng Christ: Sự khôn ngoan, sự vinh hiển và sự giàu có của Sa-lô-môn chỉ là hình bóng mờ nhạt so với thực tại trọn vẹn trong Chúa Giê-xu Christ (Cô-lô-se 2:3 nói về Chúa Giê-xu: "trong Ngài đã giấu kín mọi sự quí báu về khôn ngoan thông sáng").
- Nữ hoàng Sheba là hình ảnh của người ngoại bang khao khát tìm kiếm chân lý: Bà đại diện cho các dân tộc từ phương xa sẽ đến tìm kiếm và thờ phượng Đấng Mê-si-a thật (Ê-sai 60:6 có lời tiên tri: "Những đàn lạc đà từng bầy che lấp đất ngươi, và những lạc đà Ma-đi-an và Ê-pha; những người Sê-ba thảy đều sẽ đến; chúng nó sẽ đem vàng và nhũ hương, và rao truyền lời ngợi khen Đức Giê-hô-va").
- Lời cảnh cáo nghiêm trọng: Nếu một nữ hoàng ngoại giáo, với rất ít thông tin, còn chịu khó nhọc hành trình xa để tìm sự khôn ngoán của Đức Chúa Trời, thì thật đáng phán xét biết bao cho những người (như các thầy thông giáo và người Pha-ri-si) được ở ngay bên cạnh Ngôi Lời bằng xương bằng thịt mà lại khước từ Ngài.
Câu chuyện về Nữ hoàng Sheba không chỉ là lịch sử, mà là một tấm gương và lời kêu gọi cho mỗi chúng ta.
1. Nuôi Dưỡng Tấm Lòng Khao Khát Sự Khôn Ngoan Thật: Nữ hoàng Sheba đã "nghe nói" và quyết định hành động. Ngày nay, chúng ta đã được nghe về Chúa Giê-xu Christ, là "sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời" (1 Cô-rinh-tô 1:24). Chúng ta có khao khát tìm kiếm Ngài, học biết Ngài qua Lời Ngài một cách chủ động, kiên trì và với tất cả tấm lòng như bà đã làm không? Hay chúng ta thờ ơ với kho báu vô giá mà mình đang có?
2. Sẵn Sàng Hành Trình Thuộc Linh: Cuộc tìm kiếm chân lý đòi hỏi nỗ lực. Nó có thể đòi hỏi chúng ta rời bỏ "vùng an toàn" về tư tưởng, thói quen, hay thậm chí các mối quan hệ để đến gần Chúa hơn. Hãy sẵn sàng dành thì giờ, công sức để đọc, nghiên cứu Kinh Thánh, cầu nguyện và vâng theo lẽ thật.
3. Kiểm Chứng Bằng Chính Kinh Nghiệm Cá Nhân: Bà nói: "Ta chẳng tin... cho đến chừng ta đến tận mắt thấy". Đức tin Cơ Đốc không mù quáng. Chúng ta được mời gọi để "nếm biết Chúa là ngọt ngào" (Thi Thiên 34:8). Hãy đến với Chúa Giê-xu, trải nghiệm ân điển, sự bình an và quyền năng biến đổi của Ngài trong đời sống mình. Đức tin sẽ trở nên vững vàng khi dựa trên mối quan hệ cá nhân với Chúa.
4. Tuyên Xưng Đức Tin Cách Công Khai Và Dâng Hiến Đời Sống: Sau khi gặp gỡ và nhận biết, Nữ hoàng Sheba đã không giữ kín. Bà tuyên xưng Danh Đức Giê-hô-va và dâng lên những báu vật nhất của mình. Của lễ đẹp lòng Đức Chúa Trời ngày nay không phải vàng hay hương liệu, mà là "thân thể của anh em như là của lễ sống và thánh, đẹp lòng Đức Chúa Trời" (Rô-ma 12:1). Chúng ta được kêu gọi dâng hiến thì giờ, tài năng, tài chính và toàn bộ đời sống cho Đấng đã bày tỏ chính Ngài cho chúng ta.
5. Trở Thêm Phước Hạnh Cho Người Khác: Cuộc gặp gỡ kết thúc với việc cả hai bên đều được ban cho. Khi chúng ta thật sự gặp gỡ Chúa và nhận lãnh sự khôn ngoan từ Ngài, chúng ta cũng trở nên nguồn phước, có thể ban cho người khác "mọi điều họ ước và xin" trong thuộc linh – đó là lời khuyên bảo khôn ngoan, sự an ủi, khích lệ và tình yêu thương trong Chúa.
Nữ hoàng Sheba đứng trong Kinh Thánh như một tượng đài về sự tìm kiếm chân lý. Bà không phải là người Y-sơ-ra-ên, không thuộc giao ước, nhưng với tấm lòng chân thành khao khát sự khôn ngoan, bà đã thực hiện một hành trình vĩ đại. Và khi gặp được sự khôn ngoan bởi trời, bà đã nhận ra Nguồn của nó và thờ phượng. Chúa Giê-xu đã tôn vinh đức tin và sự kiên trì của bà, đồng thời dùng bà để cảnh tỉnh mọi thế hệ: Các ngươi có một Đấng tôn trọng hơn Sa-lô-môn ở đây!
Ngày nay, "Đấng tôn trọng hơn Sa-lô-môn" vẫn đang hiện diện qua Đức Thánh Linh và Lời Ngài. Câu hỏi đặt ra cho mỗi chúng ta là: Chúng ta có đang sống với một tấm lòng khao khát tìm kiếm Ngài như Nữ hoàng Sheba không? Chúng ta có sẵn sàng lên đường, vượt qua mọi trở ngại để đến gần Ngài, học biết Ngài, và cuối cùng, dâng lên Ngài tất cả những gì quý giá nhất của đời sống mình không? Ước mong câu chuyện về bà không chỉ là một truyền thuyết xa xưa, mà trở thành nguồn cảm hứng thúc đẩy chúng ta bước vào một hành trình thuộc linh sống động, đầy phước hạnh với Vua của muôn vua – Chúa Giê-xu Christ.