Kinh Thánh nói gì về chủ nghĩa luật pháp?

Trong hành trình đức tin, một trong những cạm bẫy tinh vi và dai dẳng nhất mà Cơ Đốc nhân có thể đối mặt không phải là sự phạm tội công khai, mà là sự tuân thủ cứng nhắc một hệ thống quy tắc với niềm tin rằng điều đó làm mình trở nên công bình trước mặt Đức Chúa Trời. Đó chính là chủ nghĩa luật pháp. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát Kinh Thánh nói gì về hiện tượng này, từ những cảnh báo nghiêm khắc của Chúa Giê-xu đến những luận giải thần học sâu sắc của Sứ đồ Phao-lô, và rút ra những ứng dụng thiết thực cho đời sống đức tin hôm nay.

Chủ nghĩa luật pháp (tiếng Anh: Legalism) không đơn thuần là việc coi trọng hay vâng giữ luật pháp của Đức Chúa Trời. Trái lại, đó là một tâm thế và hệ thống niềm tin lệch lạc, biến sự vâng giữ các điều răn, lễ nghi, truyền thống thành phương tiện để kiếm được hoặc duy trì sự công bình, ân điển và địa vị thuộc linh trước mặt Đức Chúa Trời và con người. Nó đặt trọng tâm vào việc làm (ergon trong tiếng Hy Lạp) của con người thay vì ân điển (charis) và đức tin (pistis) nơi công việc hoàn tất của Đấng Christ.

Sứ đồ Phao-lô tóm lược tinh thần chống lại chủ nghĩa luật pháp trong thư Ga-la-ti: "Vì chẳng hề có ai được xưng công bình bởi luật pháp đâu, vì điều đó rõ ràng lắm: Người công bình sẽ sống bởi đức tin" (Ga-la-ti 3:11). Câu Kinh Thánh này đập tan cốt lõi của chủ nghĩa luật pháp: không ai có thể được tuyên bố là công bình (dikaioō) bởi sự tuân giữ luật pháp, bởi con đường sự sống duy nhất là bởi đức tin.

Chúa Giê-xu Christ là Đấng đối đầu trực tiếp và mạnh mẽ nhất với chủ nghĩa luật pháp của các thầy thông giáo và người Pha-ri-si. Ngài không bài trừ luật pháp, nhưng phục hồi ý nghĩa nguyên thủy và thuộc linh của nó.

1. Luật Pháp Với Trọng Tâm Là Tình Yêu Thương: Khi bị chất vấn về điều răn lớn nhất, Chúa Giê-xu trưng dẫn Phục-truyền Luật-lệ Ký 6:5 và Lê-vi Ký 19:18: "Ngươi phải hết lòng, hết linh hồn, hết ý mà yêu mến Chúa là Đức Chúa Trời ngươi... Ngươi phải yêu người lân cận như mình" (Ma-thi-ơ 22:37-39). Ngài tuyên bố: "Hết thảy luật pháp và lời tiên tri đều bởi hai điều răn ấy mà ra" (câu 40). Chủ nghĩa luật pháp biến luật thành mục đích cuối cùng, trong khi Chúa Giê-xu chỉ ra rằng tình yêu mới là nền tảng và cùng đích của mọi điều răn.

2. Sự Giả Hình Của Việc Tuân Giữ Hình Thức: Chúa Giê-xu lên án gay gắt sự giả hình của những người giữ luật cách hình thức. Trong Ma-thi-ơ 23, Ngài gọi họ là "mồ mả quét vôi" (câu 27), bên ngoài có vẻ công bình nhưng bên trong đầy sự gian ác. Họ nộp một phần mười rau húng, thì là, mà bỏ qua "các điều hệ trọng hơn trong luật pháp, là sự công bình, lòng thương xót và đức tin" (câu 23). Chủ nghĩa luật pháp thường chú trọng những điều dễ thấy, dễ đo lường, trong khi bỏ qua cốt lõi của đạo – là sự biến đổi tấm lòng.

3. Quyền Tối Thượng Của Con Người Trên Ngày Sa-bát: Khi bị chỉ trích vì để môn đồ bứt lúa và chữa bệnh trong ngày Sa-bát, Chúa Giê-xu tuyên bố: "Vì ngày Sa-bát làm ra vì loài người, chớ chẳng phải loài người vì ngày Sa-bát" (Mác 2:27). Ngài là "Chúa của ngày Sa-bát" (câu 28). Lời tuyên bố này đả phá chủ nghĩa luật pháp, vốn biến các quy tắc (dù do Đức Chúa Trời lập ra) thành ông chủ khắc nghiệt, áp bức con người, thay vì là công cụ để mang lại phước hạnh và sự tự do thật cho họ.

Các thư tín của Phao-lô, đặc biệt là thư Ga-la-ti và Rô-ma, cung cấp một nền thần học vững chắc chống lại chủ nghĩa luật pháp.

1. Chức Vụ Của Luật Pháp: Phao-lô dạy rằng luật pháp (nomos) có những chức năng quan trọng, nhưng không phải để cứu rỗi. Luật pháp:
- Là thầy giáo (paidagōgos) đưa chúng ta đến với Đấng Christ (Ga-la-ti 3:24), cho chúng ta biết tội lỗi là gì và sự cần thiết của một Đấng Cứu Chuộc.
- Phơi bày tội lỗi: "Vì luật pháp là dịp cho tội lỗi" (Rô-ma 7:5b), nghĩa là nó chỉ ra và kích hoạt sự nhận biết về tội.
- Cho thấy tiêu chuẩn thánh khiết của Đức Chúa Trời: "Cho nên luật pháp là thánh, điều răn cũng là thánh, công bình và tốt lành" (Rô-ma 7:12).
Chủ nghĩa luật pháp sai lầm khi biến "thầy giáo" (luật pháp) thành "Đấng Cứu Chuộc".

2. Sự Công Bình Bởi Đức Tin, Không Bởi Việc Làm Của Luật Pháp: Đây là trọng tâm trong thần học của Phao-lô. Ông khẳng định: "Vì chúng ta kể rằng người ta được xưng công bình bởi đức tin, chớ không bởi việc làm theo luật pháp" (Rô-ma 3:28). Từ "xưng công bình" (dikaioō) mang nghĩa pháp lý: được tuyên bố là công bình. Sự công bình này không phải là thứ chúng ta "kiếm được" (kerdainō) qua việc giữ luật, mà là quà tặng (dōrea) nhận được bởi đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ (Rô-ma 5:17).

3. Sự Tự Do Trong Đấng Christ & Nguy Cơ Trở Lại Vòng Nô Lệ: Phao-lô tha thiết kêu gọi tín hữu Ga-la-ti: "Ấy là để chúng ta được tự do mà Đấng Christ đã buông tha chúng ta. Vậy hãy đứng vững, chớ lại để mình dưới ách nô lệ nữa" (Ga-la-ti 5:1). Chủ nghĩa luật pháp chính là một "ách nô lệ" mới, sau khi Đấng Christ đã giải phóng chúng ta. Nó ép buộc con người vào một hệ thống nỗ lực tự cứu mình, gây ra gánh nặng, sự kiêu ngạo (nếu "thành công") hoặc tuyệt vọng (nếu thất bại).

Chủ nghĩa luật pháp không biến mất sau thời Tân Ước. Nó mặc nhiều lớp vỏ tinh vi trong đời sống Hội Thánh hiện đại:

• Thêm Điều Kiện Cho Sự Cứu Rỗi: Tin rằng ngoài đức tin nơi Chúa Giê-xu, còn phải làm thêm một việc gì đó (một lễ nghi, một sự cắt bì tâm linh, một hình thức ăn năn đặc biệt) mới được cứu.
• Đo Lường Đức Tin Bằng Sự Tuân Thủ Các Quy Tắc Ngoại Vi: Đánh giá sự trưởng thành thuộc linh của một người dựa trên việc họ có hút thuốc, uống rượu, xem phim nào, mặc trang phục ra sao... thay vì nhìn vào trái Fruit of the Spirit (Ga-la-ti 5:22-23) trong đời sống họ.
• Biến Truyền Thống Thành Giáo Lý Bắt Buộc: Áp đặt những truyền thống, phong tục địa phương hay văn hóa Hội Thánh (giờ giấc nhóm lại, phong cách thờ phượng, cách cầu nguyện) ngang hàng với lẽ thật Kinh Thánh.
• Tinh Thần Phán Xét và So Sánh: Tạo ra một bầu không khí mà người ta tự hào vì mình "giữ luật" tốt hơn người khác, dẫn đến thái độ khinh khi và xét đoán (xem dụ ngôn người Pha-ri-si và người thâu thuế trong Lu-ca 18:9-14).

Làm thế nào để chúng ta tránh được cạm bẫy của chủ nghĩa luật pháp mà vẫn sống một đời sống thánh khiết, vâng phục Chúa?

1. Giữ Chúa Giê-xu Làm Trung Tâm: Luôn nhớ rằng sự cứu rỗi và đời sống Cơ Đốc bắt đầu, tiếp tục và kết thúc trong Đấng Christ. "Vậy anh em đã được sống trong Đấng Christ... nên hãy giữ cho khỏi bị lung lạc bởi những lời hứa giả dối" (Cô-lô-se 2:6-8). Mọi sự vâng phục phải phát xuất từ lòng biết ơn vì ân điển đã nhận, không phải để kiếm ân điển.

2. Phân Biệt Giữa Nguyên Tắc Kinh Thánh Và Ứng Dụng Cá Nhân: Kinh Thánh có những nguyên tắc rõ ràng về thánh khiết (thí dụ: tránh sự ô uế của thế gian - Gia-cơ 1:27). Chúng ta cần vâng theo các nguyên tắc đó với sự hướng dẫn của Đức Thánh Linh, nhưng tránh biến những ứng dụng cá nhân của mình (về một loại giải trí, một phong cách sống cụ thể) thành luật lệ bắt mọi người phải theo.

3. Sống Bởi Đức Thánh Linh, Không Bởi Xác Thịt: Con đường chiến thắng tội lỗi không phải là cố gắng hơn bằng sức riêng (vốn là một hình thức của chủ nghĩa luật pháp), mà là bước đi trong Đức Thánh Linh. "Hãy bước đi theo Thánh Linh, chớ hề làm trọn những điều ưa muốn của xác thịt" (Ga-la-ti 5:16). Kết quả là trái của Thánh Linh – tình yêu thương, vui mừng, bình an... – chứ không phải là một bảng liệt kê những việc "đã làm" hay "không làm".

4. Thực Hành Sự Tự Do Có Trách Nhiệm Vì Tình Yêu: Phao-lô dạy: "Vì anh em đã được gọi để sống trong tự do; nhưng đừng dùng tự do để che đậy sự gian ác, thay vì thế, hãy lấy tình yêu thương làm nô lệ cho nhau" (Ga-la-ti 5:13 - NIV). Tự do của chúng ta bị giới hạn bởi tình yêu thương đối với anh em mình và sự tôn vinh Chúa (1 Cô-rinh-tô 10:23-24).

Kinh Thánh vẽ nên một bức tranh rõ ràng: Luật pháp của Đức Chúa Trời là thánh khiết và tốt lành, nhưng nó không bao giờ được thiết kế để trở thành con đường cứu rỗi. Chủ nghĩa luật pháp là sự bóp méo mục đích của luật pháp, biến nó từ tấm gương phản chiếu sự thánh khiết của Đức Chúa Trời và sự bất toàn của con người (Rô-ma 3:20) thành một cái thang để con người tự mình leo lên thiên đàng. Chúa Giê-xu Christ đã hoàn tất luật pháp (Ma-thi-ơ 5:17) và mở ra con đường mới, sống động của ân điển và đức tin.

Lời mời gọi cho chúng ta hôm nay là hãy sống trong sự tự do vinh hiển mà Đấng Christ đã đổ huyết ra để mua chuộc. Hãy cảnh giác với khuynh hướng tự nhiên của xác thịt muốn dựa vào thành tích bản thân. Thay vào đó, hãy để đời sống vâng phục và thánh khiết của chúng ta là tiếng nói của lòng biết ơn, là kết quả tự nhiên của một tấm lòng được biến đổi bởi Thánh Linh và đang ngày càng trở nên giống như Chúa Cứu Thế Giê-xu.

"Hãy xem Đấng Christ đã buông tha chúng ta được tự do là dường nào! Vậy hãy đứng vững, chớ lại để mình dưới ách nô lệ nữa." (Ga-la-ti 5:1)