A-bi-mê-léc Trong Sách Các Quan Xét
Trong dòng chảy lịch sử đầy biến động của thời kỳ các Quan Xét, câu chuyện về A-bi-mê-léc nổi lên như một bản bi ca đen tối về sự tham vọng, hỗn loạn, và sự trừng phạt công bằng của Đức Chúa Trời. Khác với các quan xét khác được Đức Giê-hô-va dấy lên để giải cứu Y-sơ-ra-ên, A-bi-mê-léc là một nhân vật tự lập, dùng bạo lực và mưu mô để giành lấy quyền lực. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào phân tích bản chất, hành động, và bài học thuộc linh từ cuộc đời của A-bi-mê-léc được chép trong Các Quan Xét chương 9.
I. Bối Cảnh Gia Đình và Sự Trỗi Dậy Đẫm Máu
A-bi-mê-léc là con trai của Ghê-đê-ôn (hay Giê-ru-ba-anh) với một người vợ lẽ người Si-chem (Các Quan Xét 8:31). Tên của ông mang ý nghĩa "Cha ta là vua" (ʾăḇîmeleḵ trong tiếng Hê-bơ-rơ), phản ánh tham vọng của mẹ ông hoặc chính bản thân ông. Sau khi Ghê-đê-ôn qua đời, dân Y-sơ-ra-ên lại trở mặt thờ thần tượng (Các Quan Xét 8:33-35). Trong bối cảnh đó, A-bi-mê-léc đã đến Si-chem, thành của mẹ mình, và vận động những người bà con nơi đây ủng hộ mình.
Lập luận của ông ta vừa mang tính gia tộc vừa mang tính chính trị: "Hãy hỏi hết thảy người Si-chem điều nầy: Vậy, cai trị trên các ngươi, hết thảy bảy mươi con trai của Giê-ru-ba-anh, hay là chỉ một người cai trị, điều nào là tốt hơn? Hãy nhớ rằng ta là xương thịt của các ngươi." (Các Quan Xét 9:2). Dân Si-chem đã nghe theo và cấp cho ông 70 miếng bạc từ đền thờ thần Ba-anh-Bê-rít. Với số bạc đó, A-bi-mê-léc "mưới những kẻ bại hoại vô lại đi theo mình" (Các Quan Xét 9:4) và thực hiện một cuộc thảm sát kinh hoàng: giết 69 người anh em cùng cha khác mẹ của mình "trên một hòn đá" tại Óp-ra. Chỉ có Giô-tham, con út, là trốn thoát được.
Hành động này không chỉ là tội ác giết người, mà còn là sự phản bội trắng trợn đối với gia đình và di sản của cha mình, Ghê-đê-ôn - người đã từ chối làm vua và tuyên bố "Đức Giê-hô-va sẽ cai trị các ngươi" (Các Quan Xét 8:23). A-bi-mê-léc đã chà đạp lên nguyên tắc thần quyền này để thiết lập một nền quân chủ mang tính bạo lực và thế tục.
II. Ngụ Ngôn Cây Cối của Giô-tham và Lời Tiên Tri
Giô-tham, người con sống sót, đã đứng trên đỉnh núi Ga-ri-xim và công bố một ngụ ngôn đầy ẩn ý cho dân Si-chem (Các Quan Xét 9:7-21). Đây là một trong những phần giáo huấn sâu sắc nhất trong Cựu Ước.
- Cây ô-li-ve: Đại diện cho sự thịnh vượng, phước lành (dầu), và sự hữu ích thực sự. Nó từ chối làm vua vì công việc chính của nó là sinh ra dầu để tôn vinh cả Đức Chúa Trời lẫn loài người. Điều này nhắc đến sự khiêm nhường và ơn gọi đích thực.
- Cây vả: Biểu tượng của sự ngọt ngào, bóng mát và kết quả. Nó cũng từ chối để tiếp tục nhiệm vụ sản sinh trái ngọt.
- Cây nho: Đại diện cho niềm vui, sự hân hoan (rượu). Nó cũng khước từ vương quyền để tập trung vào chức năng Chúa ban.
- Bụi gai: Đại diện cho A-bi-mê-léc. Bụi gai không có giá trị, gây hại, dễ cháy và chỉ sinh ra sự tổn thương. Nó sẵn sàng nhận lấy ngôi vua và còn đe dọa sẽ thiêu rụi những cây hương nam (tượng trưng cho những người lãnh đạo chân chính hoặc các dân tộc).
Ngụ ngôn này vạch trần sự vô dụng và nguy hiểm của những kẻ lãnh đạo xuất phát từ tham vọng cá nhân thay vì sự kêu gọi thần thượng. Giô-tham kết thúc bằng lời nguyền rủa tiên tri: "Vậy bây giờ, nếu các ngươi lấy lòng chân thật và ngay thẳng mà xử với Giê-ru-ba-anh và nhà người, thì A-bi-mê-léc được vui mừng, và các ngươi cũng được vui mừng với hắn! Nhưng nếu chẳng vậy, nguyện lửa ra từ A-bi-mê-léc thiêu nuốt những người Si-chem... và nguyện lửa ra từ những người Si-chem... thiêu nuốt A-bi-mê-léc." (Các Quan Xét 9:19-20). Lời tiên tri này đã ứng nghiệm một cách chính xác.
III. Sự Cai Trị Phản Bội và Sự Phán Xét Công Bình
A-bi-mê-léc cai trị Y-sơ-ra-ên (hay ít nhất là vùng Si-chem) trong ba năm (Các Quan Xét 9:22). Tuy nhiên, Đức Chúa Trời không bỏ qua tội ác của ông: "Đức Chúa Trời sai một ác thần đến giữa A-bi-mê-léc và người Si-chem, hầu cho dân Si-chem phản nghịch cùng A-bi-mê-léc" (Các Quan Xét 9:23). Đây là một nguyên tắc quan trọng trong Kinh Thánh: Đức Chúa Trời cho phép sự rối loạn và phản bội xảy ra trong chính liên minh tội lỗi để thực thi sự phán xét của Ngài (xem thêm Rô-ma 1:28).
Ga-anh, con trai Ê-bết, nổi lên phản đối A-bi-mê-léc, và dân Si-chem bắt đầu chống lại ông. Khi A-bi-mê-léc dập tắt cuộc nổi loạn, ông không chỉ giết người mà còn "rắc muối" trên thành (Các Quan Xét 9:45) - một hành động biểu tượng cho sự hủy diệt vĩnh viễn, khiến đất đai không thể canh tác được. Sự tàn bạo này cho thấy bản chất hủy diệt của quyền lực không có Chúa.
IV. Cái Chết Nhục Nhã và Sự Ứng Nghiệm Lời Tiên Tri
Đỉnh điểm của sự phán xét xảy đến khi A-bi-mê-léc vây thành Thê-bết. Khi ông tiến gần một cái tháp kiên cố để đốt nó, "một người đờn bà ném một thớt cối trên đầu A-bi-mê-léc và làm bể sọ người" (Các Quan Xét 9:53). Trong giờ phút cuối cùng, vì sợ mang tiếng là bị một người đàn bà giết, ông đã bảo kẻ vác binh khí đâm mình chết. Như vậy, lời tiên tri của Giô-tham đã ứng nghiệm trọn vẹn: lửa (sự hủy diệt) từ dân Si-chem đã quay lại thiêu A-bi-mê-léc, và chính ông cũng bị hủy diệt bởi họ. Kinh Thánh kết luận: "Như vậy, Đức Chúa Trời báo ứng A-bi-mê-léc vì tội ác hắn đã phạm cùng cha mình, bởi giết chết bảy mươi anh em mình. Đức Chúa Trời cũng báo ứng điều ác của dân Si-chem, và lời nguyền rủa của Giô-tham, con trai Giê-ru-ba-anh, ứng nghiệm trên chúng nó." (Các Quan Xét 9:56-57).
Từ ngữ báo ứng ở đây trong tiếng Hê-bơ-rơ là "hēšîḇ", có nghĩa "khiến quay trở lại". Đức Chúa Trời đã khiến tội ác của họ quay trở lại trên chính đầu họ. Đây là hiện thân của nguyên tắc "gieo gì, gặt nấy" (Ga-la-ti 6:7).
V. Bài Học Ứng Dụng Cho Đời Sống Cơ Đốc Ngày Nay
Câu chuyện về A-bi-mê-léc không chỉ là một ghi chép lịch sử, mà là một lời cảnh tỉnh mạnh mẽ cho mọi thế hệ.
1. Cảnh Giác Trước Tham Vọng Cá Nhân Trong Chức Vụ
A-bi-mê-léc tìm kiếm địa vị bằng mọi giá, kể cả dùng tiền bạc (từ đền thờ thần tượng), bạo lực và sự phản bội. Trong Hội Thánh ngày nay, chúng ta phải tỉnh thức trước những động cơ thầm kín. Chức vụ không phải để cai trị (katakyrieuō - như trong Mác 10:42), nhưng để phục vụ (diakoneō) và chăn bầy (I Phi-e-rơ 5:2-3). Mọi sự lãnh đạo phải bắt nguồn từ sự kêu gọi và xức dầu của Đức Thánh Linh, không phải từ sự vận động hay tham vọng cá nhân.
2. Hiểu Biết về Sự Công Bình và Nhịn Nhục của Đức Chúa Trời
A-bi-mê-léc cai trị ba năm trước khi sự phán xét đến. Điều này dạy chúng ta về sự nhịn nhục của Đức Chúa Trời (II Phi-e-rơ 3:9), nhưng cũng khẳng định rằng Ngài không hề bỏ qua tội lỗi. "Đừng tự mình dữ thay, vì có chép lời Chúa phán rằng: Sự trả thù thuộc về ta; ta sẽ báo ứng." (Rô-ma 12:19). Chúng ta được kêu gọi tin cậy vào sự công bình toàn hảo và thời điểm hoàn hảo của Chúa.
3. Bài Học về Tính Liên Đới và Ảnh Hưởng Của Tội Lỗi
Dân Si-chem ủng hộ A-bi-mê-léc vì ông là "xương thịt" của họ, đặt lợi ích bộ tộc lên trên lẽ phải. Họ trở thành đồng lõa với tội ác và cuối cùng cũng nhận lãnh hậu quả. Điều này nhắc nhở chúng ta phải cẩn thận trong các liên minh và sự ủng hộ của mình. Đừng để tình cảm gia đình, sắc tộc, hay nhóm lợi ích khiến chúng ta nhắm mắt làm ngơ trước những điều trái với Lời Chúa.
4. Sự Quan Trọng Của Lời Nói Tiên Tri và Sự Cảnh Báo
Lời của Giô-tham, dù bị phớt lờ lúc đầu, đã trở thành lời tiên tri ứng nghiệm. Điều này khích lệ chúng ta trung tín rao giảng và vâng theo Lời Chúa, ngay cả khi nó không được hoan nghênh. Lời Chúa không bao giờ rao trở về không (Ê-sai 55:11).
5. Phẩm Chất Thật Của Một Nhà Lãnh Đạo Theo Chúa
Ngụ ngôn của Giô-tham vẽ nên hình ảnh một nhà lãnh đạo chân chính: như cây ô-li-ve (sinh ra dầu của Đức Thánh Linh), cây vả (kết quả ngọt ngào), cây nho (đem lại niềm vui trong Chúa). Nhà lãnh đạo theo Chúa không tìm kiếm địa vị, nhưng tìm kiếm cơ hội để phục vụ và sinh ích. Họ được nhận biết bởi bông trái của Đức Thánh Linh (Ga-la-ti 5:22-23), chứ không phải bởi sự hăm dọa và phá hủy như bụi gai.
Kết Luận
Câu chuyện về A-bi-mê-léc là một bức tranh ảm đạm về thời kỳ "mỗi người làm theo ý mình tưởng là phải" (Các Quan Xét 21:25). Nó cho thấy hậu quả thảm khốc khi con người từ bỏ nguyên tắc thần quyền để theo đuổi quyền lực thế tục bằng những phương tiện tội lỗi. Tuy nhiên, xuyên suốt câu chuyện, chúng ta thấy bàn tay công bình của Đức Chúa Trời vẫn đang cai trị. Ngài để cho tội lỗi tự nó sinh ra sự hủy diệt, và Ngài báo ứng mỗi người theo việc họ làm.
Đối với chúng ta ngày nay, câu chuyện này là một hồi chuông cảnh tỉnh: hãy xét lòng mình trong mọi sự tìm kiếm địa vị, hãy trung tín trong ơn gọi Chúa ban (dù lớn hay nhỏ), hãy tin cậy vào sự công bình của Chúa, và trên hết, hãy nhớ rằng "Đức Giê-hô-va sẽ cai trị" đời sống chúng ta. Thay vì là một A-bi-mê-léc tham vọng, chúng ta được kêu gọi trở nên những đầy tớ khiêm nhường, sẵn sàng từ bỏ ngai vàng hư không của thế gian để tiếp tục sinh ra dầu ô-li-ve, trái ngọt và rượu nho thuộc linh cho vinh quang của Vua thật, là Đức Chúa Jêsus Christ.
"Đức Giê-hô-va phán: Sự khôn ngoan chẳng ở nơi kẻ làm ác, mưu kế chẳng ở nơi người hay gây sự. Vì cớ nó kiêu ngạo, nên nó chẳng kêu cầu Ta; Đức Giê-hô-va chẳng đẹp lòng về những kẻ như vậy." (Gióp 35:10,12 - bản dịch khác)