Thành Ni-ni-ve Bị Hủy Diệt Khi Nào Và Như Thế Nào?
Trong dòng chảy lịch sử cứu rỗi của Đức Chúa Trời, sự thịnh vượng và sụp đổ của các đế chế đều mang những bài học thuộc linh sâu sắc. Thành Ni-ni-ve, thủ đô hùng mạnh của đế quốc A-si-ri, là một minh chứng rõ ràng về nguyên tắc “công bình làm cho nước cao trọng, song tội lỗi là sự hổ thẹn cho các dân tộc” (Châm Ngôn 14:34). Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá lịch sử, lời tiên tri, và sự ứng nghiệm về sự hủy diệt của Ni-ni-ve dưới góc nhìn Kinh Thánh, cùng những áp dụng thiết thực cho Hội Thánh ngày nay.
Ni-ni-ve được đề cập lần đầu trong Kinh Thánh là một thành do Nim-lốc, chắt của Cham, xây dựng (Sáng Thế Ký 10:11). Thành này nhanh chóng phát triển thành trung tâm quyền lực của đế quốc A-si-ri, một dân tộc nổi tiếng với sự tàn bạo và hiếu chiến. Sự gian ác của họ đã lên đến đỉnh điểm và thấu đến tai Đức Chúa Trời. Ngài đã phán với tiên tri Giô-na: “Hãy chờ dậy! Hãy đi đến thành lớn Ni-ni-ve, và rao cho nó lời cáo trách; vì tội ác chúng nó đã lên thấu trước mặt ta” (Giô-na 1:2).
Điều thú vị trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ “tội ác” ở đây là “ra’ah” (רָעָה), mang nghĩa sự xấu xa, tai họa, hoặc sự bất hạnh. Nó không chỉ là hành động phạm tội đơn lẻ, mà là một tình trạng xấu xa đã trở nên tràn đầy và có hệ thống. Sự tàn bạo của người A-si-ri được lịch sử thế tục ghi lại, như tra tấn, lột da sống tù binh, và dùng sự khủng bố như công cụ cai trị. Tuy nhiên, qua sự vâng lời của Giô-na (sau một hành trình kỳ diệu), cả thành Ni-ni-ve, từ vua đến dân thường, đã ăn năn. “Đức Chúa Trời bèn xem thấy việc họ làm, đều xây bỏ đường tà, bèn ăn năn sự họa mà Ngài đã phán sẽ làm cho họ, và Ngài không làm sự họa ấy” (Giô-na 3:10). Đây là một minh chứng hùng hồn về lòng thương xót vĩ đại của Chúa dành cho cả dân ngoại khi họ thật lòng ăn năn.
Khoảng 100 năm sau sự ăn năn thời Giô-na (khoảng thế kỷ thứ 8 TCN), Ni-ni-ve lại rơi vào tội lỗi cũ, thậm chí còn tệ hơn. Sứ điệp của Đức Chúa Trời lần này được giao cho tiên tri Na-hum, có nghĩa là “an ủi” hoặc “đầy sự yên ủi”. Thật trớ trêu, sứ điệp ông mang đến cho Giu-đa là sự yên ủi, nhưng với Ni-ni-ve lại là lời tuyên án hủy diệt. Sách Na-hum mở đầu bằng khải tượng về bản tính của Đức Chúa Trời: “Giê-hô-va là Đức Chúa Trời ghen tị và báo thù... Ngài rất chậm nóng giận và có quyền năng lớn, nhưng Ngài chẳng cầm kẻ có tội là vô tội” (Na-hum 1:2-3). Từ “báo thù” trong tiếng Hê-bơ-rơ là “naqam” (נָקַם), diễn tả hành động thi hành sự phán xét công bình, không phải sự trả thù theo cảm xúc cá nhân.
Na-hum mô tả tội ác của Ni-ni-ve cách sinh động: “Khốn thay cho thành đổ máu! Thành đầy dẫy sự dối trá và cường bạo, hễ có cướp giựt thì không hề buông tha!” (Na-hum 3:1). Thành “đổ máu” (“dam” - דָּם) chỉ về sự bạo lực không ngừng. Họ cũng là kẻ bán buôn các dân tộc qua sự phù phép và tà thuật (Na-hum 3:4). Lời cảnh báo rõ ràng: “Đức Giê-hô-va phán: Dầu chúng nó là vững bền và đông nhiều bao nhiêu, cũng sẽ bị xén đi và kẻ đó phải qua đi” (Na-hum 1:12a).
Khi nào? Theo các tài liệu lịch sử và khảo cổ được đối chiếu với Kinh Thánh, thành Ni-ni-ve bị hủy diệt vào năm 612 TCN. Sự kiện này là kết quả của liên minh giữa người Ba-by-lôn (dưới thời vua Nabopolassar), người Mã-đi, và người Scư-thơ. Lời tiên tri của Na-hum được viết trước đó không lâu, có lẽ vào khoảng giữa 663-612 TCN, ngay sau khi người A-si-ri cướp phá thành Thè-be (Nô A-môn) của Ai Cập, một sự kiện được nhắc đến trong Na-hum 3:8-10.
Như thế nào? Tiên tri Na-hum và sau này là Sô-phô-ni đã mô tả rất chi tiết về cuộc vây hãm và sự sụp đổ của thành này, và lịch sử đã ứng nghiệm cách kỳ diệu:
- Vũ Khí và Cuộc Vây Hãm: “Những khiên của các dũng sĩ nó sắc đỏ, những lính chiến nó mặc áo tía... Xe cộ chạy rần rần trên các đường phố” (Na-hum 2:3-4). Đây mô tả đội quân hùng mạnh của kẻ thù tiến đến. Lời tiên tri “các cửa sông sẽ mở ra, và đền đài bị tiêu diệt” (Na-hum 2:6) được nhiều học giả tin rằng đã ứng nghiệm khi một trận lụt lớn làm vỡ một phần tường thành kiên cố (theo sử gia Hy Lạp Diodorus Siculus), tạo điều kiện cho quân xâm lược tràn vào.
- Sự Hỗn Loạn và Cướp Bóc: “Nó bị cướp giựt, bị phơi trần, bị tàn hại; lòng chúng nàm tan chảy, đầu gối chúng nó run rẩy...” (Na-hum 2:10). Thành phố giàu có với vô số của cải bị cướp sạch.
- Sự Hủy Diệt Hoàn Toàn: “Ngươi há tốt hơn Nô A-môn...? Nó cũng bị đày làm phu tù... Các con nhỏ nó bị đập nát nơi ngã đầu các đường phố” (Na-hum 3:8-10). Lời tiên tri này báo trước một sự hủy diệt không kém phần thảm khốc như Thè-be. Tiên tri Sô-phô-ni cũng xác nhận: “Đức Giê-hô-va sẽ làm cho Ni-ni-ve hoang vu, khô khao như đồng vắng” (Sô-phô-ni 2:13). Lịch sử ghi lại rằng thành phố bị thiêu rụi và san bằng đến mức sau này, ngay cả Alexander Đại đế đi ngang qua cũng không biết đã từng có một đại thành tồn tại ở đó.
- Số Phận của Vua A-si-ri: “Hết thảy những kẻ thấy ngươi đều lánh xa ngươi và nói rằng: Ni-ni-ve bị tàn phá! Ai sẽ tỏ lòng thương xót nó?” (Na-hum 3:7). Vua A-si-ri lúc đó là Sin-shar-ishkun được cho là đã chết trong đám cháy cung điện.
Phân tích Kinh Thánh cho thấy sự sụp đổ của Ni-ni-ve không đơn thuần là một biến cố chính trị-quân sự, mà là sự phán xét công bình của Đức Chúa Trời trên sự kiêu ngạo và tội ác có hệ thống:
- Sự Kiêu Ngạo và Tự Tôn: “Ngươi há tốt hơn Nô A-môn...? Ngươi nói: Ta là hơn hết! Trong tay ta không ai có thế lực gì” (Na-hum 3:8, ý từ các câu khác). Thành phố đặt niềm tin vào sức mạnh quân sự và công sự kiên cố của mình (“các đồn lũy ngươi là cây vả có trái đầu mùa” – Na-hum 3:12), chứ không nhận biết quyền tối cao của Đức Chúa Trời.
- Sự Đàn Áp và Bạo Lực: Họ là “cái gậy của sự thạnh nộ” Chúa dùng để sửa phạt Y-sơ-ra-ên (Ê-sai 10:5), nhưng bản thân họ lại làm với lòng độc ác quá mức và kiêu ngạo, nên chính họ bị đoán phạt.
- Sự Khước Từ Ân Điển: Đây là điểm then chốt. Ni-ni-ve đã từng nhận được ân điển ăn năn thời Giô-na, nhưng họ đã quay lưng lại, phạm những tội tày trời hơn. Sự phán xét càng thêm nặng trên kẻ đã biết lẽ thật mà cố ý chối bỏ.
Lịch sử Ni-ni-ve không phải là chuyện xa xưa, mà là bài học sống động cho cá nhân, Hội Thánh và các quốc gia:
1. Cho Cá Nhân Tín Đồ:
• Ăn Năn Thật và Liên Tục: Sự ăn năn thời Giô-na chỉ kéo dài được một thế hệ. Đời sống chúng ta cần sự ăn năn mỗi ngày, không ngừng xây lại mình trên nền đá Christ. Đừng để lòng chai cứng sau khi đã kinh nghiệm ân điển.
• Cảnh Giác Với Sự Kiêu Ngạo: Ni-ni-ve sụp đổ vì lòng kiêu ngạo. Chúng ta phải luôn nhớ rằng “Đức Chúa Trời chống cự kẻ kiêu ngạo, nhưng ban ơn cho kẻ khiêm nhường” (Gia-cơ 4:6). Mọi thành công, tài năng đều đến từ Chúa.
• Kính Sợ Sự Phán Xét của Đức Chúa Trời: Ngài là Đấng “chẳng cầm kẻ có tội là vô tội”. Sự nhân từ dẫn chúng ta đến sự ăn năn (Rô-ma 2:4), nhưng chúng ta không được khinh thường sự thánh khiết và công bình của Ngài.
2. Cho Hội Thánh Địa Phương:
• Sứ Mạng Rao Giảng Sự Ăn Năn: Giô-na dù bất toàn, nhưng lời rao giảng đơn sơ của ông đã đem lại sự phục hưng. Hội Thánh phải trung tín rao giảng trọn vẹn Phúc Âm – cả về ân điển lẫn sự phán xét – cho thế hệ này.
• Tránh Sự Thoái Hóa Thuộc Linh: Hội Thánh có thể bắt đầu trong sự hưng thịnh thuộc linh, nhưng nếu không cảnh giác, sẽ dần dung hòa với thế gian, đánh mất muối và sự sáng. Hãy giữ lấy “tình yêu ban đầu” (Khải Huyền 2:4).
• Cậy Trên Năng Lực Chúa, Không Phải Thành Lũy Vật Chất: Ni-ni-ve tin vào tường thành kiên cố. Hội Thánh đừng đặt niềm tin vào tòa nhà đẹp, chương trình hoành tráng hay nhân sự tài năng, mà chỉ nơi quyền năng của Đức Thánh Linh và Lời Chúa.
3. Cho Cộng Đồng và Quốc Gia:
Kinh Thánh dạy rằng “phước cho nước nào có Giê-hô-va làm Đức Chúa Trời mình!” (Thi Thiên 33:12). Một quốc gia dung dưỡng sự bất công, bạo lực, thờ hình tượng (tiền bạc, quyền lực, chủ nghĩa cá nhân), và khinh thường các giá trị đạo đức Kinh Thánh, đang tự đặt mình dưới sự phán xét. Vai trò của Hội Thánh là làm muối, làm sáng, và cầu nguyện cho quốc gia mình (Giê-rê-mi 29:7).
Sự hủy diệt của Ni-ni-ve vào năm 612 TCN là một bằng chứng lịch sử không thể chối cãi về tính xác thực của lời tiên tri Kinh Thánh và sự công bình của Đức Chúa Trời. Thành phố ấy đã có cơ hội vàng để ăn năn, nhưng cuối cùng lại quay về với tội lỗi và sự kiêu ngạo, dẫn đến kết cục bi thảm. Câu chuyện này vang vọng lời cảnh báo nghiêm túc trong Tân Ước: “Vậy nên ai tưởng mình đứng, hãy giữ kẻo ngã” (1 Cô-rinh-tô 10:12).
Tuy nhiên, đặt trong toàn bộ kế hoạch cứu rỗi, chúng ta thấy một sự tương phản đầy hy vọng. Trong chính thời đại của tiên tri Giô-na, Đức Chúa Trời đã bày tỏ lòng thương xót cho dân ngoại khi họ ăn năn. Điều này báo trước Phúc Âm sẽ đến với muôn dân qua Chúa Giê-xu Christ. Ngài đã phán: “Đời nầy sẽ không được dấu lạ gì, nhưng chỉ được dấu lạ của Giô-na. Vì Giô-na đã là dấu lạ cho dân Ni-ni-ve thể nào, thì Con người cũng sẽ là dấu lạ cho dòng dõi nầy thể ấy” (Lu-ca 11:29-30). Dấu lạ lớn nhất chính là sự chết và sống lại của Chúa Giê-xu vì tội lỗi chúng ta. Ngày nay, tiếng gọi ăn năn vẫn còn vang lên. Mỗi chúng ta, mỗi Hội Thánh, và mỗi quốc gia đều đứng trước một sự lựa chọn: ăn năn, tin nhận Chúa Giê-xu và được cứu, hay kiêu ngạo, chối bỏ Ngài và đối diện với sự phán xét đời đời. Bài học từ đống tro tàn của Ni-ni-ve thúc giục chúng ta chọn lựa khôn ngoan.