Tội Lỗi Của Giê-rô-bô-am
Trong dòng chảy lịch sử của dân Y-sơ-ra-ên, có những nhân vật mà tội lỗi của họ trở thành một mốc son đen, một định nghĩa cho sự bội đạo tập thể. Giê-rô-bô-am, con trai Nê-bát, vị vua đầu tiên của Vương quốc Y-sơ-ra-ên (phía Bắc) sau sự phân chia, là một trong những nhân vật như thế. Kinh Thánh không chỉ ghi lại hành động của ông, mà còn đúc kết chúng thành một cụm từ kinh điển: “tội của Giê-rô-bô-am” (1 Các Vua 15:34, 16:31, v.v.). Tội lỗi này không phải là một sự vấp phạm đơn lẻ, mà là một hệ thống tà giáo có chủ đích, đã kéo theo cả một vương quốc vào sự hủy diệt. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai phá bản chất, động cơ, hậu quả và những bài học cảnh tỉnh từ tội lỗi định mệnh này.
Sau khi vua Sa-lô-môn qua đời, vương quốc thống nhất của Đa-vít bị chia đôi do sự cai trị nặng nề của Rô-bô-am, con trai Sa-lô-môn (1 Các Vua 12:1-20). Mười chi phái phía Bắc tôn Giê-rô-bô-am, một người đã từng được tiên tri A-hi-gia xức dầu và hứa ban vương quốc (1 Các Vua 11:29-39), làm vua. Thế nhưng, lời hứa của Đức Chúa Trời đi kèm với một điều kiện rõ ràng: “Nếu ngươi nghe theo mọi điều ta truyền cho, đi trong đường lối ta, làm điều ngay thẳng trước mặt ta, giữ các luật pháp và điều răn ta như Đa-vít, kẻ tôi tớ ta, đã làm, thì ta sẽ ở cùng ngươi” (1 Các Vua 11:38).
Tuy nhiên, thay vì tin cậy vào lời hứa này, Giê-rô-bô-am đã để nỗi sợ hãi chính trị chi phối. Ông suy nghĩ: “Nếu dân sự nầy cứ lên Giê-ru-sa-lem đặng tế lễ của trong đền thờ Đức Giê-hô-va, thì lòng chúng sẽ trở về cùng chúa chúng, là Rô-bô-am, vua Giu-đa; chúng sẽ giết ta, rồi trở về cùng Rô-bô-am” (1 Các Vua 12:27). Ở đây, chúng ta thấy hạt giống của tội lỗi: **sự nghi ngờ vào sự thành tín của Đức Chúa Trời và tìm kiếm một giải pháp thuộc thể, con người thay vì thuộc linh, thần thượng.** Ông đã đặt an ninh ngai vàng của mình lên trên sự vâng lời Đức Chúa Trời.
Tội của Giê-rô-bô-am được mô tả chi tiết trong 1 Các Vua 12:25-33. Đây không phải là sự thờ lạy hình tượng ngẫu nhiên, mà là một cuộc cải cách tôn giáo có chủ ý nhằm thay thế hoàn toàn hệ thống thờ phượng mà Đức Chúa Trời đã lập ra. Nó có thể được phân tích thành ba khía cạnh chính:
1. Thay Đổi Địa Điểm Thờ Phượng (Thay Thế Giê-ru-sa-lem):
Giê-rô-bô-am lập hai trung tâm thờ phượng mới: Bê-tên ở cực Nam và Đan ở cực Bắc của vương quốc (1 Các Vua 12:29). Việc này rất “tiện lợi”, nhằm ngăn dân chúng đến Giê-ru-sa-lem thuộc Giu-đa. Ông đã tự ý thay đổi địa điểm thánh mà Đức Chúa Trời đã chọn (Phục Truyền 12:5, 13-14). Từ “Bê-tên” (בֵּית אֵל, *Bet El*) nghĩa là “Nhà của Đức Chúa Trời”, nhưng giờ đây nó trở thành nhà của sự phản loạn.
2. Thay Đổi Đối Tượng Thờ Phượng (Thay Thế Đức Giê-hô-va):
Ông đúc hai con bò con bằng vàng, đặt một con tại Bê-tên và một tại Đan, rồi phán với dân chúng: “Hỡi Y-sơ-ra-ên! Nầy là các thần của ngươi đã đem ngươi lên khỏi xứ Ê-díp-tô” (1 Các Vua 12:28). Đây là sự lặp lại tội lỗi của dân Y-sơ-ra-ên dưới chân núi Si-na-i (Xuất Ê-díp-tô Ký 32:4). Ông không từ bỏ danh xưng “Giê-hô-va”, nhưng đã đại diện cho Ngài bằng một hình tượng bị cấm (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:4-5). Điều này làm mờ nhạt sự vinh hiển của Đức Chúa Trời vô hình, vô hạn, xuống thành một thần tượng hữu hình, hữu hạn và có thể kiểm soát được.
3. Thay Đổi Chức Vụ Thờ Phượng (Thay Thế Chức Tế Lễ Lê-vi):
Giê-rô-bô-am lập ra những nơi cao (“bet ha-bamot” בֵּית הַבָּמוֹת) và “lập những thầy tế lễ chẳng phải là con cháu Lê-vi” (1 Các Vua 12:31). Luật pháp Môi-se quy định rõ ràng chỉ con cháu A-rôn thuộc chi phái Lê-vi mới được làm tế lễ (Dân Số Ký 3:10). Hành động này phá vỡ trật tự thần thượng, biến chức vụ thánh thành một chức vụ chính trị, có thể bổ nhiệm và kiểm soát. Ông còn tự lập ra những kỳ lễ: “dâng của lễ trên bàn thờ... kỳ lễ mà người đã lập ra trong tháng tám, ngày rằm, giống như kỳ lễ tại xứ Giu-đa” (1 Các Vua 12:32-33). Ông đã tự mình ngồi vào vị trí của Đấng lập ra luật pháp thờ phượng.
Tóm lại, tội của Giê-rô-bô-am là **tội thay thế toàn diện**. Ông thay thế địa điểm của Đức Chúa Trời bằng địa điểm của con người, thay thế hình ảnh của Đức Chúa Trời bằng hình ảng của tạo vật, và thay thế chức vụ của Đức Chúa Trời bằng chức vụ của con người. Đây là cốt lõi của mọi tà giáo.
Hậu quả của tội lỗi này là vô cùng thảm khốc và kéo dài:
- Lời Tiên Tri và Sự Phán Xét: Một tiên tri của Đức Chúa Trời đã đến Bê-tên, công bố sự phán xét trên bàn thờ và tiên tri về sự ra đời của Giô-si-a, người sẽ hủy diệt hệ thống này (1 Các Vua 13:1-3). Ngay lập tức, bàn thờ nứt ra và tay vua bị teo lại.
- Lời Nguyền Dài Lâu: Kinh Thánh ghi lại hầu như tất cả các vua của Y-sơ-ra-ên (phía Bắc) đều “đi theo con đường của Giê-rô-bô-am... và phạm tội khiến Y-sơ-ra-ên cũng phạm tội” (1 Các Vua 15:34, 16:26, 22:52, v.v.). “Tội của Giê-rô-bô-am” trở thành thước đo tội lỗi tiêu chuẩn cho các đời vua sau.
- Sự Hủy Diệt Cuối Cùng: Hệ thống tà giáo này khiến cả vương quốc ngày càng xa cách Đức Chúa Trời, dẫn đến sự sụp đổ cuối cùng dưới tay người A-si-ri vào năm 722 TCN (2 Các Vua 17:21-23). Sách 2 Các Vua trực tiếp quy nguyên nhân sự lưu đày cho tội lỗi này: “Ấy là vì dân Y-sơ-ra-ên đã phạm tội... chúng bắt chước theo tội của Giê-rô-bô-am... và không chịu từ bỏ” (2 Các Vua 17:21-22).
Tội của Giê-rô-bô-am không chỉ là câu chuyện lịch sử. Nó phơi bày những khuynh hướng tấn công thuộc linh vẫn còn hiện hữu trong Hội Thánh và đời sống cá nhân chúng ta ngày nay.
1. Cảnh Giác Với “Sự Tiện Lợi” Trong Thờ Phượng:
Giê-rô-bô-am chọn Bê-tên và Đan vì tiện lợi về chính trị và địa lý. Ngày nay, chúng ta có thể sa vào cám dỗ “tạo ra một đức tin tiện lợi”: bỏ qua sự nhóm lại (Hê-bơ-rơ 10:25) vì bận rộn, chọn lựa giáo lý phù hợp với sở thích cá nhân thay vì lẽ thật toàn vẹn, hoặc thờ phượng Chúa chỉ khi nào nó phù hợp với lịch trình của mình. Chúng ta được kêu gọi thờ phượng Chúa trong “thần và lẽ thật” (Giăng 4:24), chứ không phải trong “sự tiện lợi”.
2. Không Đại Diện Chúa Bằng Những Hình ảnh Thu Nhỏ:
Bò con vàng là một “phiên bản thu nhỏ”, dễ hiểu, dễ kiểm soát của Đức Chúa Trời. Trong đời sống thuộc linh, chúng ta có thể tạo ra “những con bò vàng” của riêng mình: một hình ảnh Chúa Giê-xu chỉ yêu thương mà không thánh khiết, một ân điển rẻ tiền không đòi hỏi sự ăn năn, hay một Đức Chúa Trời chỉ ban phước mà không cho phép hoạn nạn. Chúng ta phải tiếp nhận Đức Chúa Trời theo như Lời Ngài mặc khải, chứ không phải theo như chúng ta mong muốn.
3. Tôn Trọng Trật Tự và Chức Vụ Chúa Lập:
Việc Giê-rô-bôám bổ nhiệm thầy tế lễ tùy tiện cảnh báo chúng ta về thái độ coi thường các chức vụ, trật tự mà Chúa đã lập ra trong Hội Thánh (Ê-phê-sô 4:11-12; 1 Cô-rinh-tô 12:28). Điều này không có nghĩa là cứng nhắc, nhưng là kính trọng cách Chúa làm việc qua những ân tứ và thẩm quyền Ngài ban, thay vì tự mình tạo ra các cấu trúc thuận tiện cho mục đích cá nhân.
4. Đừng Để Nỗi Sợ Thế Tục Chi Phối Quyết Định Thuộc Linh:
Động cơ gốc rễ của Giê-rô-bô-am là nỗi sợ mất quyền lực. Nhiều sự thỏa hiệp trong đời sống Cơ Đốc bắt nguồn từ nỗi sợ: sợ bị từ chối, sợ thiệt thòi, sợ mất an toàn. Lời Chúa dạy: “Sự kính sợ loài người gài bẫy” (Châm Ngôn 29:25), nhưng “Đức Giê-hô-va là nơi nương náu của mạng sống tôi; tôi sẽ sợ ai?” (Thi Thiên 27:1). Bài học là phải đặt lòng tin cậy vào sự thành tín của Đức Chúa Trời hơn là vào các giải pháp khôn ngoan trần thế.
Tội của Giê-rô-bô-am là một minh chứng đau lòng về việc một người nhận được lời hứa và sự xức dầu từ Đức Chúa Trời, nhưng rồi lại dùng sự khôn ngoan xác thịt của mình để “bảo vệ” lời hứa đó, dẫn đến sự hủy diệt chính điều mình muốn giữ. Nó nhắc nhở chúng ta rằng phương tiện (cách thức) không bao giờ được tách rời khỏi mục đích (ý muốn Chúa). Chúa không chỉ quan tâm đến kết quả (một vương quốc tách biệt), mà còn quan tâm đến phương cách (sự vâng lời và thờ phượng thuần khiết).
Là Cơ Đốc nhân sống dưới giao ước mới trong Chúa Cứu Thế Giê-xu, chúng ta được kêu gọi xây dựng đời sống và Hội Thánh trên chính Ngài, là nền tảng duy nhất (1 Cô-rinh-tô 3:11). Hãy cảnh giác với bất kỳ hệ thống, truyền thống hay thực hành nào—dù có vẻ hiệu quả hay tiện lợi—lại thay thế vị trí trung tâm của Đấng Christ, làm lu mờ sự vinh hiển của Đức Chúa Trời, hay xa rời thẩm quyền của Lời Ngài. Hãy để lịch sử của Giê-rô-bô-am là một hồi chuông cảnh tỉnh, giúp chúng ta “đi cho cẩn thận” (Ê-phê-sô 5:15) và trung tín giữ lấy con đường thờ phượng chân thật duy nhất qua Giê-xu Christ, Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm và Con Chiên của Đức Chúa Trời.