"Chạy Theo Chiều Gió" Trong Sách Truyền Đạo
Trong hành trình tìm kiếm ý nghĩa và mục đích của đời sống con người, ít có cuốn sách nào trong Kinh Thánh lại trực diện và thực tế như sách Truyền đạo (Ecclesiastes). Tác giả, được giới thiệu là "người truyền đạo, con trai của Đa-vít, vua tại Giê-ru-sa-lem" (Truyền đạo 1:1), đã dùng chính kinh nghiệm sống phong phú và trí tuệ siêu việt của mình để khảo sát mọi phương diện của cuộc sống "dưới mặt trời". Và một trong những hình ảnh ẩn dụ mạnh mẽ, ám ảnh nhất mà ông sử dụng để mô tả sự phù phiếm của các nỗ lực thuần túy nhân sinh chính là "chạy theo chiều gió". Cụm từ này không đơn thuần là một cách nói văn chương, mà là một tuyên bố thần học sâu sắc về bản chất của đời sống khi tách rời khỏi Đức Chúa Trời.
Trước khi đi vào cụm từ "chạy theo chiều gió", chúng ta phải hiểu từ khóa trung tâm của cả sách Truyền đạo: **"Hư không"**. Trong nguyên văn tiếng Hê-bơ-rơ, từ này là **"hevel"** (הֶבֶל). Hevel mang nhiều sắc thái nghĩa: hơi thở nhẹ thoảng, hơi nước, sự phù phiếm, vô ích, trống rỗng. Nó mô tả thứ gì đó mong manh, không nắm bắt được, không có chất lượng hay trọng lượng thực sự, và cuối cùng là vô nghĩa. Tác giả Truyền đạo kết luận: "Hư không của sự hư không, thảy đều hư không" (Truyền đạo 1:2). Mọi công lao, thành tựu, khoái lạc và khôn ngoan của con người, khi xét dưới góc độ thuần túy trần thế và hữu hạn, đều mang bản chất hevel.
Cụm từ "chạy theo chiều gió" xuất hiện trực tiếp và gián tiếp xuyên suốt sách, là một hình ảnh minh họa sống động cho hevel. Hãy xem xét một số câu then chốt:
- Truyền đạo 1:14: "Ta đã xem thấy mọi việc làm ra dưới mặt trời; kìa, thảy đều hư không, theo chiều gió thổi."
- Truyền đạo 2:11: "Đoạn, ta xem xét các công việc tay ta đã làm, và sự lao khổ mà ta đã chịu để làm nó; kìa, mọi điều đó là sự hư không, theo chiều gió thổi, chẳng có ích chi hết dưới mặt trời!"
- Truyền đạo 2:17: "Vì vậy, ta ghét sự sống, vì các việc làm ra dưới mặt trời, là khốn nạn cho ta, thảy đều hư không, theo chiều gió thổi."
- Truyền đạo 2:26: "Vì Đức Chúa Trời ban cho người được đẹp lòng Ngài sự khôn ngoan, sự thông sáng, và sự vui vẻ; nhưng kẻ có tội, Ngài khiến cho lo buồn, cực nhọc, thâu góp, chất chứa, đặng rồi trao của ấy cho người đẹp lòng Đức Chúa Trời. Điều nầy cũng là sự hư không, theo chiều gió thổi."
- Truyền đạo 4:4: "Ta lại thấy mọi sự lao khổ và mọi sự khéo léo trong công việc, ấy là sự ganh đua của người nầy với người kia; điều đó cũng là sự hư không, theo chiều gió thổi."
- Truyền đạo 5:16: (Nói về người tích trữ của cải cách đau đớn nhưng phải bỏ lại khi chết) "Điều đó là một tai nạn đau đớn: người ra đời thể nào, ắt phải trở về thể ấy; chịu lao khổ đặng theo chiều gió thổi, thì được ích gì?"
- Truyền đạo 6:9: "Lộng lẫy thấy được bởi con mắt, hơn là sự ham muốn của lòng. Điều nầy cũng là sự hư không, theo chiều gió thổi."
Hình ảnh "theo chiều gió thổi" (trong nguyên văn là **"re`uth ruach"** (רְעוּת רוּחַ), có thể dịch sát là "sự chăn nuôi/bận rộn của gió" hay "đuổi theo gió") là một ẩn dụ tuyệt vời. Chúng ta hãy phân tích các lớp nghĩa:
1. Sự Vô Vọng và Không Thể Nắm Bắt: Gió là thứ có thể cảm nhận được (nghe tiếng, cảm thấy mát), nhưng không thể nắm bắt, bắt giữ, hay tích trữ. Bạn không thể bắt gió vào trong tay hay trong một cái túi. Cố gắng "chạy theo" hay "chăn nuôi" gió là một nỗ lực hoàn toàn vô vọng, tốn sức mà không thu được kết quả. Đây chính là hình ảnh của con người khi cố gắng tìm kiếm ý nghĩa tối hậu, sự thỏa mãn trọn vẹn, hay giá trị vĩnh cửu từ những thứ thuộc về thế gian này – như của cải (Truyền đạo 2, 5), công danh (4:4), tri thức (1:16-18), hay khoái lạc (2:1-3). Chúng có thể mang lại cảm giác tạm thời, nhưng cuối cùng trượt khỏi tầm tay, không thể lấp đầy khoảng trống trong tâm linh.
2. Sự Trống Rỗng và Vô Hướng: Gió thổi vô định, không có hình dạng cố định. "Chạy theo chiều gió" ám chỉ một cuộc sống không có điểm neo cố định, không có la bàn đạo đức vĩnh cửu, chỉ phản ứng theo những xu hướng, dục vọng và hoàn cảnh thay đổi. Đó là một cuộc đời bị dẫn dắt bởi những thứ bên ngoài mong manh thay vì bởi chân lý bên trong bền vững.
3. Sự Tiêu Hao Năng Lượng Mà Không Tạo Ra Thành Quả Bền Vững: Chạy đòi hỏi năng lượng khổng lồ, nhưng nếu bạn chạy theo gió, bạn sẽ chẳng đi đến đích nào cả, hoặc đích đến hoàn toàn tùy thuộc vào hướng gió ngẫu nhiên. Tác giả Truyền đạo mô tả mình đã "chạy" hết sức trong các dự án, xây cất, tích lũy tri thức và của cải, nhưng khi nhìn lại, ông thấy mình chẳng thu được gì có giá trị vĩnh cửu – đó là lao khổ "theo chiều gió thổi".
Tác giả Truyền đạo không phải là người bi quan yếm thế. Ông là một nhà hiền triết thực tế đang tiến hành một thí nghiệm khoa học về ý nghĩa cuộc sống. Và kết luận thử nghiệm của ông là: Mọi hành trình tìm kiếm ý nghĩa mà khởi điểm và đích đến đều nằm "dưới mặt trời" (tức là trong phạm vi thế giới vật chất và kinh nghiệm hữu hạn của con người) thì cuối cùng đều là "chạy theo chiều gió" – tốn công vô ích và dẫn đến sự trống rỗng.
Điểm then chốt để hiểu sách Truyền đạo nằm ở những câu kết luận rải rác và đặc biệt là đoạn kết thúc. Tác giả không dừng lại ở sự tuyệt vọng. Ông chỉ ra rằng vấn đề không nằm ở những điều tốt đẹp của thế gian (công việc, thức ăn, gia đình), mà nằm ở việc con người tách những điều đó ra khỏi Đấng Tạo Hóa.
- Sự Vui Hưởng Là Quà Tặng của Đức Chúa Trời: Xuyên suốt sách, sau mỗi nhận định về sự hư không, tác giả thường đưa ra một lời khuyên: Hãy vui hưởng công việc, thức ăn, và cuộc sống với người mình yêu thương như là quà tặng từ tay Đức Chúa Trời (Truyền đạo 2:24-26; 3:12-13; 5:18-20; 9:7). Khi được nhận như một món quà ("phần" do Chúa ban) thay vì một mục đích tự thân, những điều tốt đẹp ấy mất tính chất "hư không" và trở thành nguồn vui thật sự.
- Kính Sợ Đức Chúa Trời Là Nền Tảng: Lời giải đáp tối hậu được đưa ra: "Khá kính sợ Đức Chúa Trời và giữ các điều răn Ngài; ấy là trọn phận sự của ngươi." (Truyền đạo 12:13). Trong tiếng Hê-bơ-rơ, "kính sợ" (yirah) không mang nghĩa sợ hãi kinh hoàng, mà là sự tôn kính, thần phục, và nhận biết vị trí đích thực của mình trước Đấng Tạo Hóa toàn năng và thánh khiết. Đây chính là "điểm neo" cố định, là "la bàn" vĩnh cửu giúp con người thoát khỏi vòng xoáy "chạy theo chiều gió".
- Nhìn Xuyên Qua "Mặt Trời": Cuộc sống "dưới mặt trời" là hư không vì nó bị giới hạn trong cái nhìn ngang. Đức tin đưa chúng ta vào viễn cảnh "trên mặt trời" – nhìn mọi sự từ góc độ của Đấng Vĩnh Hằng. Sứ đồ Phao-lô sau này sẽ vang vọng tư tưởng này: "Chớ chăm về những sự thuộc về đất, nhưng hãy chăm về những sự thuộc về trời" (Cô-lô-se 3:2).
Thông điệp "chạy theo chiều gió" vô cùng thời sự trong thế giới ngày nay, nơi con người bị cuốn vào guồng quay của chủ nghĩa tiêu thụ, theo đuổi thành tích, và tìm kiếm giá trị bản thân qua lượt thích, địa vị xã hội và tài sản vật chất.
1. Kiểm Tra Động Cơ: Hãy tự hỏi: Tôi đang "chạy theo" điều gì? Sự nghiệp, sự công nhận, an ninh tài chính, hay một mối quan hệ? Những điều này tự chúng không xấu, nhưng khi chúng trở thành mục đích tối hậu, nguồn an ninh và danh tính chính của tôi, thì chúng mang tính chất "chạy theo chiều gió". Hãy đặt câu hỏi: "Điều này có tồn tại mãi không? Nó có thỏa mãn linh hồn tôi không, hay chỉ làm tôi mệt mỏi và trống rỗng hơn?"
2. Chuyển Từ "Nắm Bắt" Sang "Đón Nhận": Thay vì cố gắng "nắm bắt" hạnh phúc và ý nghĩa từ thế giới (một nỗ lực vô vọng như nắm gió), hãy học thái độ "đón nhận" với lòng biết ơn mọi phước lành – dù lớn hay nhỏ – từ bàn tay nhân từ của Đức Chúa Trời. Một bữa ăn, một ngày làm việc có ý nghĩa, một cuộc trò chuyện thân tình – tất cả đều là ân điển.
3. Đặt Trọng Tâm Vào Điều Vĩnh Cửu: Chúa Giê-xu phán: "Các ngươi chớ chứa của cải ở dưới đất... nhưng phải chứa của cải ở trên trời" (Ma-thi-ơ 6:19-20). Đầu tư vào mối quan hệ với Đức Chúa Trời, vào đời sống cầu nguyện và Lời Chúa, vào việc phục vụ và yêu thương người khác – đó là những "kho báu" không thể bị hủy hoại, không mang tính chất "hư không". Như lời Phao-lô: "Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm" (1 Cô-rinh-tô 10:31).
4. Tìm Sự An Nghỉ Nơi Chúa, Không Phải Nơi Thành Tựu: Sự mệt mỏi của việc "chạy theo chiều gió" xuất phát từ việc chúng ta cố gắng tự tạo ra ý nghĩa và giá trị. Chúa Giê-xu mời gọi: "Hỡi những kẻ mệt mỏi và gánh nặng, hãy đến cùng ta, ta sẽ cho các ngươi được yên nghỉ" (Ma-thi-ơ 11:28). An nghỉ thật là biết rằng giá trị của chúng ta đã được xác lập bởi sự chết và sự sống lại của Đấng Christ, không phải bởi những gì chúng ta làm ra.
5. Sống Với Viễn Cảnh Vĩnh Cửu: Biết rằng có sự phán xét cuối cùng (Truyền đạo 12:14) và một đời sống đời đời phía trước giúp chúng ta sắp xếp lại thứ tự ưu tiên. Những gì thuộc về "gió" sẽ qua đi, chỉ có những gì được làm trong Đấng Christ mới tồn tại (1 Cô-rinh-tô 3:11-15).
Hình ảnh "chạy theo chiều gió" trong sách Truyền đạo là một chẩn đoán chính xác và thương đau về căn bệnh hiện sinh của nhân loại. Nó vạch trần sự trống rỗng của mọi hệ thống ý nghĩa tự tạo. Nhưng sách Truyền đạo không kết thúc trong bế tắc. Nó dẫn chúng ta đến ngưỡng cửa của giải pháp: hãy ra khỏi vòng xoáy "dưới mặt trời" và ngước nhìn lên Đấng Tạo Hóa.
Đối với Cơ Đốc nhân, Đấng Christ chính là hiện thân của lời giải đáp. Ngài là "Lời" (Logos) đem ý nghĩa thật vào trong thế giới hư không (Giăng 1:1-5). Trong Ngài, công việc của chúng ta trở nên có mục đích (1 Cô-rinh-tô 15:58), sự đau khổ không còn vô nghĩa (Rô-ma 8:28), và ngay cả cái chết cũng bị nuốt mất trong sự chiến thắng (1 Cô-rinh-tô 15:54). Khi chúng ta đặt đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ và sống trong sự kính sợ Đức Chúa Trời, chúng ta không còn phải "chạy theo chiều gió" trong vô vọng nữa. Thay vào đó, chúng ta có thể bước đi vững vàng trên con đường vĩnh cửu, làm việc và vui hưởng cuộc sống như những người quản lý trung tín các ân tứ từ Cha trên trời, với niềm hy vọng chắc chắn nơi cõi đời đời.
"Đức Chúa Jêsus Christ hôm qua, ngày nay, và cho đến đời đời không hề thay đổi." (Hê-bơ-rơ 13:8) – Đây là nền tảng vững chắc duy nhất trong một thế giới đầy gió thay đổi.