Tại sao Chúa Giêsu nói 'Lạy Cha, xin tha cho họ' trên thập tự giá?

Trong khoảnh khắc đau đớn tột cùng, khi sự chết đang cận kề và sự phản bội, nhạo báng đang bao vây, một lời cầu nguyện vang lên từ thập tự giá đã làm rung chuyển lịch sử và định nghĩa lại tình yêu thương vĩnh cửu: “Lạy Cha, xin tha cho họ; vì họ không biết điều mình làm.” (Lu-ca 23:34, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Lời cầu nguyện này không chỉ là một hành động đạo đức cuối cùng của một bậc thầy; nó là trọng tâm của chương trình cứu chuộc, là sự bày tỏ trọn vẹn bản tính của Đức Chúa Trời, và là nền tảng cho đức tin Cơ Đốc. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá chiều sâu thần học, bối cảnh Kinh Thánh, và ứng dụng thực tiễn vô cùng mạnh mẽ từ lời cầu nguyện đầy quyền năng này.

Lời cầu nguyện này được chép độc nhất trong sách Phúc Âm Lu-ca, một sách được biết đến với chủ đề về ân điển, sự thương xót và lời cầu nguyện của Chúa Giêsu. Để hiểu trọn vẹn, chúng ta cần xem xét bối cảnh trực tiếp:

Lu-ca 23:33-34: "Khi họ đến một chỗ gọi là chỗ Sọ, họ đóng đinh Ngài trên cây thập tự tại đó, cùng hai tên trộm cướp, một tên bên hữu Ngài, một tên bên tả. Bấy giờ Đức Chúa Jêsus nói rằng: Lạy Cha, xin tha cho họ; vì họ không biết điều mình làm. Đoạn, họ bắt thăm chia nhau áo xống của Ngài."

Từ ngữ nguyên gốc Hy Lạp mang nhiều sắc thái sâu sắc:
- “Xin tha” (aphiēmi, ἀφίημι): Động từ này không chỉ có nghĩa là “tha thứ” tội lỗi, mà còn mang nghĩa “buông ra”, “gửi đi”, “từ bỏ”. Nó diễn tả hành động của ân điển, thả tự do cho một tù nhân, xóa bỏ món nợ. Trong bối cảnh này, nó là lời kêu xin Đức Chúa Trời không tính tội cho những kẻ hành hình Ngài.
- “Họ không biết” (ou gar oidasin, οὐ γὰρ οἴδασιν): Cụm từ này cho thấy sự phân biệt giữa tội lỗi và sự ngu dốt (vô minh) thuộc linh. Chúa Giêsu không bào chữa cho hành động của họ (“họ không biết điều mình làm”), nhưng Ngài chỉ ra căn nguyên: sự mù quáng thuộc linh, sự lầm lạc không nhận biết Ngài là Đấng Mê-si.

Vậy, “họ” là ai? Không chỉ là nhóm lính La Mã trực tiếp thi hành án (những người “bắt thăm chia nhau áo xống”), mà còn bao gồm các thầy tế lễ cả, các trưởng lão, những kẻ tố cáo sai, đám đông la ó, và trên hết, là toàn thể nhân loại tội lỗi. Lời cầu nguyện này mang tầm vóc vũ trụ, bao trùm mọi tội nhân.

Lời cầu nguyện này không phải là một phản ứng bộc phát, mà là sự ứng nghiệm trọn vẹn của lời tiên tri về Đấng Tôi Tớ Chịu Khổ trong Cựu Ước.

Ê-sai 53:12 đã tiên tri hàng thế kỷ trước: “Vì Ngài đã đổ mạng sống mình cho đến chết, đã bị kể vào hàng kẻ dữ, Ngài đã mang lấy tội lỗi nhiều người, và cầu thay cho những kẻ phạm tội.” Chúa Giêsu trên thập tự giá chính là hiện thân của Đấng Tôi Tớ ấy: Ngài mang lấy tội lỗi và cầu thay cho những kẻ phạm tội. Hành động “cầu thay” (intercession) được thể hiện sống động qua câu: “Lạy Cha, xin tha cho họ.”

Ngoài ra, tinh thần này cũng phản ánh những lời dạy trong Cựu Ước về việc đối xử với kẻ thù (Châm Ngôn 25:21-22) và được Chúa Giêsu giảng dạy xuyên suốt chức vụ Ngài, đỉnh điểm trong Bài Giảng Trên Núi: “Hãy yêu kẻ thù nghịch, và cầu nguyện cho kẻ bắt bớ các ngươi.” (Ma-thi-ơ 5:44). Trên thập tự giá, Ngài không chỉ giảng dạy, mà chính Ngài thực hiện trọn vẹn điều đó.

Lời cầu nguyện này là một cửa sổ mở ra cho chúng ta thấy ba chân lý vĩ đại:

1. Tình Yêu Vô Điều Kiện của Đức Chúa Trời: Trong lúc con người đang ở trạng thái thù nghịch cùng Đức Chúa Trời nhất (Rô-ma 5:10), thì chính Con Ngài lại cầu xin sự tha thứ cho họ. Điều này bày tỏ tình yêu agapē – tình yêu tự hiến, không dựa trên giá trị của đối tượng. Đây là cốt lõi của Phúc Âm: “Hầu cho Đức Chúa Trời được xưng công bình trong sự Ngài làm cho công bình kẻ nào tin đến Đức Chúa Jêsus.” (Rô-ma 3:26).

2. Chúa Giêsu là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm Đang Cầu Thay: Sứ đồ Hê-bơ-rơ mô tả Chúa Giêsu là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm thương xót và trung tín (Hê-bơ-rơ 2:17). Ngay trên thập tự giá, Ngài đang thi hành chức vụ tế lễ tối cao: dâng chính mình làm sinh tế và cầu thay cho dân chúng. Sự cầu thay này tiếp tục cho đến ngày nay: “Ấy vậy, Ngài có thể cứu toàn vẹn những kẻ nhờ Ngài mà đến gần Đức Chúa Trời, vì Ngài hằng sống để cầu thay cho những kẻ ấy.” (Hê-bơ-rơ 7:25).

3. Sự Tha Thứ Là Nền Tảng của Giao Ước Mới: Cái chết của Chúa Giêsu là của lễ chuộc tội cuối cùng. Lời cầu xin “xin tha” chỉ có hiệu lực vì chính Ngài sắp trả giá để sự tha thứ ấy thành hiện thực. Máu Ngài là “máu của sự giao ước mới, đổ ra cho nhiều người được tha tội” (Ma-thi-ơ 26:28). Lời cầu nguyện này gắn liền với sự chết đền tội, mở ra con đường tha thứ cho bất cứ ai tin.

Câu “vì họ không biết điều mình làm” đặt ra một câu hỏi thần học quan trọng: Phải chăng sự “không biết” này miễn trừ tội lỗi cho họ? Hoàn toàn không. Kinh Thánh khẳng định tất cả đều phạm tội (Rô-ma 3:23). Sự “không biết” ở đây phải được hiểu là sự mù quáng thuộc linh.

Chúa Giêsu từng nói về những kẻ bắt bớ Ngài: “Nếu các ngươi đui mù, thì không có tội; nhưng vì các ngươi nói rằng: Chúng tôi thấy, nên tội các ngươi vẫn còn lại.” (Giăng 9:41). Tuy nhiên, trong Lu-ca 23, Ngài lại nói “họ không biết”. Có sự mâu thuẫn? Không. Trong Giăng 9, Ngài nói với những người Pha-ri-si tự cho mình là sáng, cố chấp khước từ ánh sáng. Trên thập tự giá, Ngài nói về một sự ngu dốt rộng hơn, xuất phát từ sự thống trị của tội lỗi và ma quỷ (1 Cô-rinh-tô 2:8). Dù vậy, sự ngu dốt này không làm mất đi trách nhiệm, nhưng nó cho thấy lý do tại sao họ cần lòng thương xót hơn là sự kết án ngay lập tức. Lời cầu nguyện của Chúa Giêsu chính là lời mời gọi đến với sự tha thứ dành cho những kẻ mù quáng và phản loạn.

Lời cầu nguyện này không chỉ là một sự kiện lịch sử, mà là một khuôn mẫu, một mạng lệnh và một nguồn sức mạnh cho mọi tín hữu.

1. Noi Gương Tinh Thần Tha Thứ Của Đấng Christ: Chúa Giêsu để lại cho chúng ta một gương mẫu tuyệt đối. Sứ đồ Phi-e-rơ viết: “Ấy là tại đó mà Ngài đã chịu chết vì tội lỗi chúng ta… hầu cho chúng ta noi dấu chân Ngài.” (1 Phi-e-rơ 2:21). Tha thứ không phải là cảm xúc, mà là một hành động của ý chí, một quyết định vâng lời, bắt chước Chúa mình. Khi bị tổn thương, xúc phạm, chúng ta được kêu gọi cầu nguyện cho người đó và buông bỏ quyền trả thù (Rô-ma 12:17-21).

2. Nhận Biết Mình Cũng Từng Là “Họ” và Được Tha Thứ: Trước khi đòi hỏi người khác tha thứ, chúng ta phải nhớ rằng chính mình cũng từng là kẻ phản nghịch, mù quáng, cần đến lời cầu nguyện tha thứ của Chúa Giêsu. Phao-lô nhắc nhở: “Hãy ở với nhau cách nhân từ, đầy dẫy lòng thương xót, tha thứ nhau như Đức Chúa Trời đã tha thứ anh em trong Đấng Christ vậy.” (Ê-phê-sô 4:32). Động lực tha thứ của chúng ta đến từ kinh nghiệm được tha thứ.

3. Trở Nên Người Cầu Thay – Chức Vụ Mỗi Tín Hữu: Chúa Giêsu, Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm, đã cầu thay cho kẻ thù. Chúng ta, là “dòng dõi được lựa chọn… chức tế lễ nhà vua” (1 Phi-e-rơ 2:9), cũng được kêu gọi cầu thay cho người khác, kể cả cho những người làm hại mình, cho những người lầm lạc chưa biết Chúa. Đây là chức vụ thuộc linh cao cả.

4. Sống Với Lòng Thương Xót Thay Vì Sự Phán Xét: Thế giới đầy rẫy sự lên án và trả thù. Cơ Đốc nhân được kêu gọi sống bằng một nguyên tắc khác: nguyên tắc của ân điển. Thay vì vội vàng kết tội (“họ biết rõ điều họ làm”), chúng ta học nhìn với con mắt của lòng thương xót (“có thể họ không hiểu trọn vẹn hậu quả”). Điều này áp dụng trong gia đình, Hội Thánh, và xã hội.

Lời cầu nguyện “Lạy Cha, xin tha cho họ” là trái tim đang đập của Phúc Âm. Nó cho thấy rằng ngay trong giờ phút đen tối nhất của lịch sử, tình yêu và ân điển vẫn ngự trị. Lời cầu nguyện ấy đã có hiệu lực: Một trong những người lính sau đó đã tuyên xưng “Thật người này là Con Đức Chúa Trời” (Ma-thi-ơ 27:54); một tên trộm cướp bên cạnh đã được hứa vào Thiên Đàng (Lu-ca 23:43); và hàng tỷ tội nhân qua các thời đại đã tìm được con đường hòa giải với Đức Chúa Trời.

Hôm nay, lời cầu nguyện ấy vẫn tiếp tục vang vọng. Nó mời gọi chúng ta, những người đã nhận được sự tha thứ nhưng không, hãy sống như những sứ giả của sự hòa giải đó (2 Cô-rinh-tô 5:18-20). Khi chúng ta quỳ gối trước thập tự giá và nghe lại lời cầu nguyện đầy thương xót ấy, chúng ta không chỉ được an ủi về tội lỗi mình được tha, mà còn được truyền cảm hứng để trở thành kênh dẫn đưa sự tha thứ đến với một thế giới đang gãy vỡ và thù hận.

“Hãy ở điều độ, hãy tỉnh thức; kẻ nghịch thù anh em là ma quỉ, như sư tử rống, đi rình mò chung quanh anh em, tìm kiếm người nào nó có thể nuốt được. Hãy đứng vững trong đức tin mà chống cự nó…” (1 Phi-e-rơ 5:8-9a). Sức mạnh để đứng vững và chống cự đến từ việc chúng ta đứng trong ân điển của sự tha thứ từ thập tự giá và trao ra ân điển ấy cho người khác.