Bảy Lời Quở Trách Trong Ma-thi-ơ 23
Chương 23 của Phúc Âm Ma-thi-ơ là một trong những đoạn Kinh Thánh mạnh mẽ và thẳng thắn nhất, ghi lại lời tuyên bố công khai của Chúa Giê-xu Christ chống lại sự giả hình tôn giáo. Đây không phải là một bài giảng nhẹ nhàng cho dân chúng, mà là một loạt “khốn cho” (tiếng Hy Lạp: ouai) đanh thép nhắm thẳng vào các thầy thông giáo và người Pha-ri-si. Bảy lời quở trách này không chỉ là sự phán xét về quá khứ, mà còn là hồi chuông cảnh tỉnh cho mọi thế hệ tín đồ, đòi hỏi chúng ta phải xem xét lại tấm lòng và động cơ trong sự thờ phượng Chúa.
Bối Cảnh Lịch Sử và Thần Học
Để hiểu trọn vẹn ý nghĩa của bảy lời quở trách, chúng ta phải đặt chúng vào bối cảnh. Chúa Giê-xu đang ở trong đền thờ tại Giê-ru-sa-lem trong những ngày cuối cùng trước khi chịu chết (Ma-thi-ơ 21:23). Ngài đã đối chất với các nhà lãnh đạo tôn giáo qua các ẩn dụ (Ma-thi-ơ 21:28 - 22:14) và cuộc chất vấn về việc nộp thuế (22:15-22), sự sống lại (22:23-33), và điều răn lớn nhất (22:34-40). Ma-thi-ơ 23 là đỉnh điểm của những cuộc xung đột này. Chúa Giê-xu bắt đầu bằng cách công nhận thẩm quyền giảng dạy của họ dựa trên vị trí “ngồi trên chỗ Môi-se” (câu 2), nhưng Ngài lập tức cảnh báo đám đông “đừng bắt chước công việc của họ” (câu 3). Vấn đề cốt lõi là sự bất nhất giữa lời nói và việc làm (“họ nói mà không làm”). Từ đó, Ngài liệt kê bảy tội trạng cụ thể.
Phân Tích Chi Tiết Bảy Lời Quở Trách
Lời Quở Trách Thứ Nhất: Chặn Đường Vào Nước Thiên Đàng (Ma-thi-ơ 23:13)
“Khốn cho các ngươi, thầy thông giáo và người Pha-ri-si, là kẻ giả hình! Vì các ngươi đóng nước thiên đàng trước mặt người ta; các ngươi không vào đó, mà cũng không cho ai vào nữa.” (Ma-thi-ơ 23:13).
Từ “khốn cho” (ouai) không chỉ diễn tả sự than vãn, mà còn hàm ý một sự phán xét thần thượng. Hành động “đóng nước thiên đàng” được mô tả bằng động từ Hy Lạp kleiō, nghĩa là khóa lại. Các nhà lãnh đạo tôn giáo, với sự giải thích Kinh Thánh cứng nhắc, nặng về luật lệ hình thức, đã biến Tin Lành của ân điển thành một gánh nặng luật pháp không thể mang nổi (Ma-thi-ơ 11:28-30; 16:19). Họ đã thêm hàng trăm điều lệ truyền khẩu vào Luật Pháp Môi-se, làm mờ đi con đường cứu rỗi đơn giản bởi đức tin. Hệ quả là chính họ không vào được, và cản trở những người thành tâm tìm kiếm.
Lời Quở Trách Thứ Hai: Lợi Dụng Những Người Dễ Bị Tổn Thương (Ma-thi-ơ 23:14)
“Khốn cho các ngươi, thầy thông giáo và người Pha-ri-si, là kẻ giả hình! Vì các ngươi nuốt nhà đàn bà góa, mà bề ngoài giả đò dài lời cầu nguyện. Vì vậy, các ngươi sẽ bị phạt càng nặng hơn.” (Một số bản chép thêm câu 14).
Đây là sự lên án về tài chính và đạo đức. Các “đàn bà góa” trong xã hội Do Thái thời đó thường là những người nghèo khó, dễ bị tổn thương và cần được bảo vệ (Xuất Ê-díp-tô 22:22; Gia-cơ 1:27). Các thầy thông giáo có thể đã lợi dụng lòng tin và lòng thành của họ để chiếm đoạt tài sản dưới danh nghĩa tôn giáo, trong khi “dài lời cầu nguyện” (proseuchomai makrōs) để phô trương sự tin kính. Sự giả hình nằm ở chỗ dùng vỏ bọc thuộc linh để che đậy lòng tham trần tục.
Lời Quở Trách Thứ Ba: Sai Lạc và Nô Lệ Thuộc Linh (Ma-thi-ơ 23:15)
“Khốn cho các ngươi, thầy thông giáo và người Pha-ri-si, là kẻ giả hình! Vì các ngươi đi khắp dưới nước trên bộ để được một người theo đạo; nhưng khi được rồi, thì các ngươi làm cho họ trở nên con của địa ngục gấp hai các ngươi.” (Ma-thi-ơ 23:15).
Họ nhiệt thành truyền giáo (“đi khắp dưới nước trên bộ”), nhưng mục đích lại là để được thêm một môn đồ cho trường phái của mình, chứ không phải dẫn đưa người ta đến với Đức Chúa Trời. Hậu quả thảm khốc là khiến tân tín đồ trở nên “con của địa ngục gấp hai” – nghĩa là còn cuồng tín và lệch lạc hơn chính họ. Động từ Hy Lạp poieō (làm cho) nhấn mạnh hành động chủ động dẫn dắt người khác vào sự hư mất.
Lời Quở Trách Thứ Tư: Giáo Lý Vụn Vặt và Thiếu Sáng Suốt (Ma-thi-ơ 23:16-22)
Chúa Giê-xu gọi họ là “những kẻ mù dắt đui” (câu 16). Ngài vạch trần sự ngụy biện trong lời thề. Họ dạy rằng thề bởi đền thờ thì không có giá trị, nhưng thề bởi vàng của đền thờ thì phải giữ! (câu 16-17). Họ đánh đồng vật chất (vàng, lễ vật) cao hơn chính Đấng làm cho những vật ấy nên thánh (chính Đức Chúa Trời). Chúa phán: “Hỡi kẻ mù dại, cái nào lớn hơn, vàng hay là đền thờ làm cho vàng nên thánh?” (câu 17). Đây là sự mù quáng thuộc linh, nơi truyền thống và hình thức che khuất bản chất thánh của Đức Chúa Trời.
Lời Quở Trách Thứ Năm: Bỏ Điều Cốt Yếu, Chú Trọng Tiểu Tiết (Ma-thi-ơ 23:23-24)
“Khốn cho các ngươi, thầy thông giáo và người Pha-ri-si, là kẻ giả hình! Vì các ngươi nộp một phần mười bạc hà, thì là, rau hồi, mà bỏ điều hệ trọng hơn trong luật pháp, là sự công bình, sự thương xót và sự trung tín... ấy là những điều các ngươi phải làm, mà cũng không nên bỏ những điều kia.” (Ma-thi-ơ 23:23).
Đây có lẽ là lời quở trách nổi tiếng nhất về sự thiếu cân bằng. Họ tỉ mỉ nộp một phần mười (dekateuō) ngay cả từ các loại rau thơm nhỏ nhất (điều Luật Pháp không đòi hỏi chi tiết đến thế), nhưng lại bỏ qua “sự công bình” (krisis – sự phán xét công minh), “sự thương xót” (eleos – lòng thương xót, nhân từ), và “sự trung tín” (pistis – đức tin/trung tín). Chúa Giê-xu không bãi bỏ việc giữ luật, nhưng Ngài sắp xếp lại thứ tự ưu tiên: công lý, tình yêu thương và lòng trung tín với Đức Chúa Trời là cốt lõi, còn các nghi lễ là biểu hiện bên ngoài. Hình ảnh “lọc con ruồi mà nuốt con lạc đà” (câu 24) là một ẩn dụ hài hước nhưng sâu sắc về sự vô lý của việc chú trọng tiểu tiết mà bỏ qua đại thể.
Lời Quở Trách Thứ Sáu: Sạch Bên Ngoài, Nhơ Bên Trong (Ma-thi-ơ 23:25-26)
“Khốn cho các ngươi, thầy thông giáo và người Pha-ri-si, là kẻ giả hình! Vì các ngươi rửa sạch bề ngoài chén và đĩa, nhưng bề trong thì đầy sự tham lam và sự gian ác.” (Ma-thi-ơ 23:25).
Nghi thức rửa chén đĩa (katharizō) là một phần của luật tẩy uế. Chúa Giê-xu sử dụng hình ảnh quen thuộc này để vạch trần sự đối lập giữa sự trong sạch nghi lễ bên ngoài và sự ô uế đạo đức bên trong (“đầy sự tham lam và gian ác”). Giải pháp Ngài đưa ra thật triệt để: “Hỡi người Pha-ri-si mù kia, trước hết phải lau sạch bề trong chén đĩa, hầu cho bề ngoài cũng được sạch.” (câu 26). Thay đổi phải bắt đầu từ tấm lòng (“bề trong”). Trong tiếng Hy Lạp, từ “bên trong” (esōthen) nhấn mạnh đến nội tâm, nguồn cội của ý nghĩ và hành động (Mác 7:21-23).
Lời Quở Trách Thứ Bảy: Mồ Mả Tô Vôi (Ma-thi-ơ 23:27-28)
“Khốn cho các ngươi, thầy thông giáo và người Pha-ri-si, là kẻ giả hình! Vì các ngươi giống như mồ mả tô vôi, bề ngoài đẹp đẽ, nhưng bề trong thì đầy xương người chết và mọi thứ ô uế.” (Ma-thi-ơ 23:27).
Đây là lời quở trách mạnh mẽ và hình tượng nhất. Theo luật Môi-se, ai đụng đến mồ mả sẽ bị ô uế trong bảy ngày (Dân Số Ký 19:16). Vào dịp lễ Vượt Qua, người ta thường quét vôi trắng lên các ngôi mộ để khách hành hương dễ nhận thấy mà tránh xa. Chúa Giê-xu ví các nhà lãnh đạo tôn giáo như thế: bên ngoài trắng trẻo, đạo đức (“đẹp đẽ”), nhưng bên trong là sự chết thuộc linh và ô uế tội lỗi. Họ làm ô uế những ai tiếp xúc với họ, dù bề ngoài có vẻ thánh thiện. Câu 28 kết luận: “Các ngươi cũng vậy, bề ngoài ra dáng công bình, nhưng bề trong thì đầy sự giả hình và tội lỗi.”
Ứng Dụng Thực Tế Cho Đời Sống Cơ Đốc Ngày Nay
Bảy lời quở trách không chỉ là bài học lịch sử. Chúng là tấm gương soi cho Hội Thánh và mỗi cá nhân tín đồ:
1. Cảnh Giác Với Chủ Nghĩa Hình Thức: Chúng ta dễ rơi vào cái bẫy đánh giá sự trưởng thành thuộc linh qua các hoạt động bên ngoài: đi nhà thờ đều, dâng hiến, phục vụ. Chúa đòi hỏi sự biến đổi từ bên trong – nơi chỉ có Chúa và chúng ta biết.
2. Ưu Tiên Đúng Chỗ: Luôn tự hỏi: Điều gì là “công bình, thương xót, trung tín” trong hoàn cảnh của tôi? Có phải tôi đang “nộp một phần mười rau hồi” nhưng lại thiếu lòng thương xót với người thân cận, sự công bình trong công việc, hay lòng trung tín trong lời hứa nhỏ?
3. Tránh Tinh Thần Độc Quyền Thuộc Linh: Đừng trở thành “kẻ đóng cửa nước thiên đàng” bằng thái độ kiêu ngạo, phán xét, hoặc biến Tin Lành thành một danh sách luật lệ khắt khe. Hãy giới thiệu Chúa Giê-xu đầy ân điển và chân lý.
4. Sống Chân Thật Trong Nội Tâm: Hãy thường xuyên để Lời Chúa và Thánh Linh “lau sạch bề trong chén đĩa” của chúng ta. Thừa nhận sự tham lam, ganh ghét, giả hình trong lòng và xin Chúa thanh tẩy (Thi Thiên 51:10).
5. Tập Trung Vào Đấng Christ, Không Phải Thành Tích: Sự thánh thiện thật bắt nguồn từ mối liên hệ với Chúa Giê-xu, chứ không từ nỗ lực trình diễn sự thánh thiện. Chúng ta là “mồ mả tô vôi” nếu không có sự sống phục sinh của Ngài ở bên trong.
Kết Luận: Tiếng Gọi Trở Về Với Tấm Lòng
Bảy lời “khốn cho” trong Ma-thi-ơ 23 kết thúc với lời than khóc đầy xúc động của Chúa Giê-xu về thành Giê-ru-sa-lem (câu 37-39). Điều này cho thấy, sự quở trách không xuất phát từ sự giận dữ hẹp hòi, mà từ một tấm lòng tan vỡ vì tình yêu. Ngài khao khát quy tụ con dân Ngài như gà mẹ ấp con, nhưng họ không chịu.
Lời cảnh báo dành cho các thầy thông giáo và người Pha-ri-si xưa cũng chính là lời mời gọi chúng ta hôm nay: hãy từ bỏ sự giả hình, đừng tô vôi bề ngoài, mà hãy để cho Thánh Linh Chúa biến đổi tấm lòng chúng ta từ bên trong. Sự công bình thật mà Chúa đòi hỏi (Ma-thi-ơ 5:20) không phải là thành tích của bản ngã, mà là kết quả của đời sống được sống trong ân điển và chân lý của Ngài. Hãy để cho Đấng Christ, là sự sống của chúng ta, biểu lộ qua một đời sống chân thật, khiêm nhường và đầy tình yêu thương.