Mẹ của Môi-se là ai?

Trong hành trình đức tin vĩ đại của dân Y-sơ-ra-ên, những nhân vật nữ giới thường đứng trong hậu trường nhưng lại đóng vai trò then chốt trong kế hoạch cứu chuộc của Đức Chúa Trời. Một trong những nhân vật như vậy chính là mẹ của Môi-se – người phụ nữ mà đức tin và sự khôn ngoan đã bảo tồn mạng sống của đứa con trai sẽ trở thành người giải cứu cả một dân tộc. Bài nghiên cứu này không chỉ tìm hiểu về danh tính, hành động của bà, mà còn đào sâu vào ý nghĩa thần học và những bài học đức tin vượt thời gian dành cho mỗi Cơ Đốc nhân ngày nay.

Kinh Thánh cho chúng ta biết rõ danh tính của người mẹ này. Trong Xuất Ê-díp-tô Ký 6:20 chép: “Am-ram cưới Giô-kê-bết, là cô mình, làm vợ; nàng sanh A-rôn và Môi-se. Am-ram hưởng thọ được một trăm ba mươi bảy tuổi.” Tên của bà trong tiếng Hê-bơ-rơ là יֹכֶבֶד (Yokhebed), có thể được hiểu là “Đức Giê-hô-va là vinh hiển” hoặc “vinh quang thuộc về Đức Giê-hô-va”. Danh xưng này mang ý nghĩa thần học sâu sắc, phản ánh đức tin của gia tộc Lê-vi vào Đức Chúa Trời, ngay trong thời kỳ nô lệ đen tối nhất.

Bà là con gái của Lê-vi, sinh ra trong xứ Ê-díp-tô (Dân Số Ký 26:59). Điều này có nghĩa Giô-kê-bết thuộc chi phái Lê-vi – chi phái sau này được Đức Chúa Trời biệt riêng ra để phục vụ Ngài trong chức tế lễ. Thú vị hơn, Kinh Thánh ghi rõ bà là “cô” của Am-ram, tức chồng bà. Hôn nhân cận huyết như vậy vào thời điểm đó chưa bị luật pháp Môi-se cấm (được ban hành sau này tại núi Si-na-i), và điều này giúp duy trì sự thuần chủng của dòng dõi được chọn trong môi trường Ê-díp-tô.

Để thấu hiểu hành động của Giô-kê-bết, chúng ta phải đặt bà vào bối cảnh lịch sử đầy áp bức. Pha-ra-ôn, lo sợ trước sự gia tăng dân số của dân Y-sơ-ra-ên, đã ra lệnh tàn độc: “Phàm con trai của dân Hê-bơ-rơ mới sanh, hãy liệng xuống sông; còn con gái thì để cho sống hết” (Xuất Ê-díp-tô Ký 1:22). Trong bối cảnh diệt chủng này, Giô-kê-bết sinh hạ một bé trai kháu khỉnh.

Phản ứng đầu tiên của bà được mô tả đầy sức nặng: “Người thấy con mình tốt, nên đem đi giấu trong ba tháng” (Xuất Ê-díp-tô Ký 2:2). Từ “tốt” trong nguyên văn Hê-bơ-rơ טוֹב (tov) không chỉ đơn thuần là xinh đẹp, mà còn mang nghĩa “phải lẽ”, “tốt lành”, thậm chí hàm ý đứa trẻ này được Đức Chúa Trời đoái thương. Hành động “giấu” (וַתִּצְפְּנֵהוּ) là một hành động liều lĩnh, đầy can đảm, đặt cả gia đình vào nguy hiểm. Ba tháng không phải là thời gian ngắn để giấu một đứa trẻ sơ sinh hay khóc – điều này cho thấy sự khôn ngoan, kiên nhẫn và đức tin lớn lao nơi bà.

Khi không thể giấu con lâu hơn nữa, Giô-kê-bết đã thực hiện một kế hoạch vừa đức tin vừa khôn ngoan. Bà “lấy một cái rương mây, trét chai và nhựa thông, bỏ con mình vào, rồi để thả trong đám sậy dựa bên bờ sông” (Xuất Ê-díp-tô Ký 2:3). Chi tiết “rương mây” (תֵּבַת, tevat) là cùng một từ được dùng cho “tàu” của Nô-ê. Đây không phải là một cái thùng tạm bợ, mà là một chiếc thuyền nhỏ được chế tác cẩn thận, trét kín để chống thấm nước. Bà không “liệng” con xuống sông theo lệnh của Pha-ra-ôn, mà “để thả” (וַתָּשֶׂם, vatasim) – một hành động cẩn trọng, đặt để với hy vọng. Vị trí “trong đám sậy” cho thấy sự tính toán để chiếc rương không bị cuốn trôi.

Hành động này không phải là sự tuyệt vọng buông xuôi, mà là một hành động đức tin được hỗ trợ bởi sự khôn ngoan thực tiễn. Hê-bơ-rơ 11:23 đã ghi danh bà (và chồng bà, Am-ram) vào “phòng triển lãm đức tin”: “Bởi đức tin, khi Môi-se mới sanh, cha mẹ người đem giấu đi ba tháng, vì thấy là một đứa con xinh tốt, không sợ chỉ dụ của vua.” Đức tin ở đây là tin rằng Đức Chúa Trời có kế hoạch cho đứa trẻ này và Ngài sẽ hành động để bảo vệ nó.

Kế hoạch của Giô-kê-bết còn có sự phối hợp của cả gia đình. Bà sai “chị em của nó đứng xa xa đặng cho biết nó sẽ ra thể nào” (Xuất Ê-díp-tô Ký 2:4). Người chị này là Miriam (Ma-ri), về sau trở thành một nữ tiên tri. Sự hiện diện của Miriam không chỉ để quan sát, mà là một phần của sự chuẩn bị cho phép lạ sắp xảy ra. Khi công chúa Pha-ra-ôn xuống tắm và phát hiện đứa trẻ, Miriam đã có mặt kịp thời để đề nghị tìm một bà vú trong dân Hê-bơ-rơ. Công chúa đồng ý, và Miriam đã đem em trai mình về cho chính mẹ ruột của nó!

Đây là một sự quan phần kỳ diệu của Đức Chúa Trời: “Công chúa nói với nàng rằng: Hãy đem đứa trẻ nầy về cho ta bú mớm; ta sẽ trả tiền công cho. Người đàn bà ấy bồng đứa trẻ mà cho bú.” (Xuất Ê-díp-tô Ký 2:9). Giô-kê-bết không chỉ được cứu con mình, mà còn được trả công để nuôi dạy chính con trai mình. Trong những năm tháng đầu đời quan trọng nhất, Môi-se đã được nuôi dưỡng bởi sữa mẹ, bằng tiếng mẹ đẻ, và quan trọng hơn hết, được thấm nhuần đức tin và câu chuyện về giao ước của Đức Chúa Trời với Áp-ra-ham, Y-sác, và Gia-cốp ngay trong nhà của mình. Sự giáo dục này đã định hình căn tính và đức tin của Môi-se, đến nỗi khi lớn lên trong cung điện, ông “khẳng định mình là con của dân Y-sơ-ra-ên” (Công Vụ 7:23, Tín Đạo).

Câu chuyện về Giô-kê-bết không chỉ là lịch sử, mà là một kho tàng các bài học đức tin sống động:

1. Đức Tin Hành Động Trong Nghịch Cảnh: Giô-kê-bết đã không thụ động chấp nhận số phận hay lệnh truyền độc ác. Bà đã hành động dựa trên đức tin nơi sự tốt lành của Đức Chúa Trời dành cho con mình. Chúng ta được kêu gọi không phải chỉ tin trong tâm trí, mà còn hành động can đảm theo sự dẫn dắt của Chúa, ngay cả khi xung quanh đầy sự sợ hãi và đe dọa (Gia-cơ 2:17).

2. Sự Khôn Ngoan Đến Từ Trên Cao: Bà đã sử dụng mọi nguồn lực có thể (rương mây, chai nhựa, đám sậy, sự giúp đỡ của con gái) để thực hiện kế hoạch của mình. Đức tin chân thật không loại trừ sự khôn ngoan thực tiễn. Chúng ta cần cầu xin sự khôn ngoan từ Đức Chúa Trời (Gia-cơ 1:5) để ứng phó với những thách thức trong cuộc sống, gia đình và công việc.

3. Nền Tảng Gia Đình Trong Sự Dạy Dỗ Thuộc Linh: Những năm tháng Môi-se được mẹ nuôi dưỡng đã trở thành nền tảng không thể lay chuyển cho chức vụ tương lai của ông. Điều này nhắc nhở các bậc cha mẹ Cơ Đốc về trách nhiệm và đặc ân trong việc dạy dỗ con cái mình trong đường lối Chúa (Phục Truyền 6:7; Ê-phê-sô 6:4). Dù môi trường xã hội có thể thế nào, ảnh hưởng của gia đình tin kính là vô giá.

4. Buông Bỏ và Tin Cậy Vào Sự Quan Phần: Cuối cùng, Giô-kê-bết phải đặt đứa con vào chiếc rương và thả nó trôi trên dòng nước – một hình ảnh đẹp về sự buông bỏ và phó thác. Có những lúc trong đời sống, chúng ta phải “thả” những điều quý giá nhất (ước mơ, con cái, tương lai) vào tay Chúa, tin rằng Ngài có quyền năng dẫn dắt và bảo vệ theo cách tốt đẹp hơn chúng ta tưởng (Châm Ngôn 3:5-6).

Giô-kê-bết, “người nữ của vinh quang Đức Giê-hô-va”, đã sống xứng đáng với tên gọi của mình. Bà không chỉ là một người mẹ sinh học của Môi-se, mà còn là một kiến trúc sư đức tin trong buổi đầu đời của nhà lãnh đạo vĩ đại. Hành động của bà, được Thánh Linh cảm động để ghi lại trong Kinh Thánh, trở thành minh chứng hùng hồn rằng Đức Chúa Trời thường dùng những người khiêm nhường, đầy đức tin và khôn ngoan để thực hiện những kế hoạch cứu rỗi vĩ đại của Ngài.

Trong hành trình của chúng ta ngày nay, mỗi Cơ Đốc nhân đều được mời gọi noi theo gương đức tin của Giô-kê-bết: can đảm đối diện nghịch cảnh, khôn ngoan sử dụng những gì mình có, tận tâm dạy dỗ thế hệ tiếp theo về Chúa, và trên hết, biết phó thác mọi sự vào bàn tay quan phần kỳ diệu của Đức Chúa Trời. Dù chúng ta không biết tương lai ra sao, nhưng chúng ta biết Đấng nắm giữ tương lai – và đó là nền tảng cho mọi hành động đức tin của chúng ta.

“Hãy trao các công việc mình cho Đức Giê-hô-va, Thì những mưu ý mình sẽ được thành tựu.” (Châm Ngôn 16:3)