Ẩn dụ về Kho Báu Chôn Giấu và Viên Ngọc Quý có ý nghĩa gì?

Trong kho tàng những lời dạy của Chúa Giê-xu, các ẩn dụ (parables) chiếm một vị trí đặc biệt, vừa mặc khải vừa thách thức sự hiểu biết thuộc linh của người nghe. Trong Ma-thi-ơ 13:44-46, Chúa trình bày hai ẩn dụ ngắn gọn nhưng chứa đựng chiều sâu thần học vô cùng phong phú: Ẩn dụ về Kho Báu Chôn Giấu và Ẩn dụ về Viên Ngọc Quý. Hai ẩn dụ này thường được xem xét cùng nhau vì chúng chia sẻ một chủ đề chung về giá trị tối thượng và sự đáp ứng triệt để. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bối cảnh, ý nghĩa, sự tương đồng và khác biệt của hai ẩn dụ, cùng với những áp dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.

Hai ẩn dụ này nằm trong chương 13 của sách Ma-thi-ơ, thường được gọi là "Chương Các Ẩn Dụ". Chúa Giê-xu giảng dạy những điều này cho đoàn dân đông trên bờ biển (Ma-thi-ơ 13:1-2) và sau đó giải nghĩa riêng cho các môn đồ (câu 10-17, 36-43). Bối cảnh văn hóa thời đó giúp chúng ta hiểu rõ hơn:

• Kho báu chôn giấu: Trong một xã hội thường xuyên bất ổn do chiến tranh, cướp bóc, việc chôn giấu của cải là một biện pháp phổ biến để bảo vệ tài sản. Người chủ đất có thể qua đời mà không kịp tiết lộ vị trí kho báu cho người thừa kế, khiến nó trở thành "của chôn giấu" (theo luật pháp Rabbinic). Người tình cờ phát hiện có thể là một người làm thuê, đang cày ruộng cho chủ khác.
• Người buôn ngọc: Đây là một thương gia chuyên nghiệp (tiếng Hy Lạp: emporos), người đi khắp nơi để tìm kiếm những viên ngọc quý hiếm và có giá trị. Công việc của ông ta không phải là tình cờ, mà là một cuộc tìm kiếm có chủ đích, đòi hỏi kiến thức chuyên môn để phân biệt ngọc thật với giả, ngọc có giá trị với ngọc tầm thường.

Hai hình ảnh này, một cách tình cờ và một cách chủ đích, đều dẫn đến một kết luận giống nhau: sự từ bỏ mọi sự để sở hữu điều quý giá nhất.

"Nước thiên đàng giống như của báu chôn trong một đám ruộng kia. Một người kia tìm được, thì liền giấu đi, vui mừng mà trở về, bán hết gia tài mình, mua đám ruộng đó." (Ma-thi-ơ 13:44)

Ẩn dụ này bắt đầu với cụm từ then chốt: "Nước thiên đàng giống như...". Điều cần lưu ý là Nước Trời không phải là kho báu, mà là toàn bộ tình huống – sự phát hiện, niềm vui, và hành động quyết liệt để sở hữu. Kho báu (thēsauros trong tiếng Hy Lạp) tượng trưng cho chính Đức Chúa Trời, sự hiện diện của Ngài, sự cứu rỗi, và mọi phước hạnh thuộc linh đi kèm trong mối tương giao với Ngài.

Hành trình của người này có ba bước rõ rệt:

1. Tìm thấy một cách tình cờ: Anh ta không chủ động đi tìm kho báu. Điều này có thể ám chỉ nhiều người bước vào kinh nghiệm cứu rỗi một cách "bất ngờ", không phải do họ tìm kiếm Chúa cách mãnh liệt, nhưng do ân điển Chúa chạm đến họ trong cuộc sống thường nhật. Sự tể trị của Đức Chúa Trời đã sắp đặt cuộc gặp gỡ này.
2. Giấu đi và vui mừng: Hành động "giấu đi" (kruptō) không mang nghĩa tiêu cực về sự chiếm đoạt phi pháp, mà thể hiện sự khôn ngoan thực tiễn. Luật pháp Do Thái thời đó quy định người tìm được kho báu trên đất của người khác không có quyền sở hữu, nhưng nếu mua miếng đất thì có. Niềm vui (chara) của anh là động lực mạnh mẽ. Đây không phải là sự vui mừng ích kỷ, mà là niềm vui khôn tả khi khám phá ra điều quý giá nhất đời mình.
3. Từ bỏ tất cả để mua lấy: Anh "bán hết gia tài mình" – một hành động triệt để, dứt khoát. Động từ "bán" (pipraskō) ở thì aorist, chỉ một hành động hoàn tất, dứt điểm. Anh không mặc cả, không tính toán thiệt hơn. Giá trị của kho báu khiến mọi thứ anh có trở nên không đáng kể. Đây là hình ảnh sống động của đức tin chân thật: sự từ bỏ mọi sự để theo Chúa (Lu-ca 14:33).

"Nước thiên đàng lại giống như một người buôn bán, kiếm tìm ngọc châu tốt. Khi đã tìm được một hột châu quí giá, thì đi bán hết gia tài mình mà mua hột châu đó." (Ma-thi-ơ 13:45-46)

Nếu ẩn dụ thứ nhất nhấn mạnh sự tình cờ phát hiện, thì ẩn dụ thứ hai nhấn mạnh sự tìm kiếm chủ động. Người buôn ngọc (emporos) là một chuyên gia. Ông ta biết mình đang tìm kiếm điều gì. Điều này tượng trưng cho những tâm hồn khao khát chân lý, những người như các nhà thông thái phương Đông (Ma-thi-ơ 2:1-2) hay quan thái giám Ê-thi-ô-bi (Công vụ 8:27-28), luôn tìm kiếm ý nghĩa và chân lý tối hậu cho cuộc đời.

Hành trình của ông cũng có những điểm đáng chú ý:

1. Một cuộc tìm kiếm có chủ đích: Ông "kiếm tìm" (zēteō – một động từ diễn tả hành động liên tục, bền bỉ) những viên ngọc đẹp. Đây là mục đích sống của ông. Trong thuộc linh, điều này nói đến những người "đói khát sự công bình" (Ma-thi-ơ 5:6), những người không thỏa mãn với tôn giáo hình thức hay triết lý trần gian, mà khao khát một điều gì chân thật và vĩnh cửu.
2. Nhận biết giá trị đích thực: Khi tìm thấy viên ngọc quý giá nhất (polutimos margaritēs – viên ngọc có giá trị lớn), sự chuyên môn của ông giúp ông nhận ra ngay giá trị vượt trội của nó. Ông không nhầm lẫn nó với những thứ hào nhoáng bề ngoài. Viên ngọc này chính là Chúa Giê-xu Christ – là "Đường đi, chân lý, và sự sống" (Giăng 14:6), là sự khôn ngoan và tri thức của Đức Chúa Trời (Cô-lô-se 2:3).
3. Từ bỏ tất cả để sở hữu: Giống như người trong ruộng, ông cũng "bán hết gia tài mình". Dù con đường dẫn đến sự phát hiện khác nhau, nhưng sự đáp ứng lại giống hệt nhau: một sự đầu tư toàn bộ, không giữ lại điều gì. Điều này cho thấy dù con người đến với Đấng Christ bằng những hành trình khác nhau, sự đáp lại đức tin chân chính luôn đòi hỏi sự đầu phục và hiến dâng trọn vẹn.

Hai ẩn dụ không mâu thuẫn mà bổ sung cho nhau, cho chúng ta một bức tranh toàn diện về kinh nghiệm thuộc linh.

• Điểm tương đồng then chốt:
  • Giá trị vô song: Cả kho báu lẫn viên ngọc đều có giá trị vượt xa mọi thứ khác.
  • Niềm vui trong khám phá: Dù không được nhắc đến trong ẩn dụ thứ hai, nhưng chắc chắn người buôn ngọc cũng tràn đầy vui mừng khi tìm thấy viên ngọc ông hằng mong ước.
  • Sự từ bỏ triệt để: Cả hai đều bán hết tài sản. Đây là điều kiện không thể thiếu.
  • Hành động quyết định: Họ hành động ngay lập tức, không chần chừ.
  • Đối tượng tối hậu là Nước Trời/Chúa Christ: Cả hai đều chỉ về cùng một thực tại quý giá nhất.
• Điểm khác biệt bổ sung:
  • Cách thức phát hiện: Một cách tình cờ (nhấn mạnh ân điển chủ động của Đức Chúa Trời), một cách chủ đích (nhấn mạnh sự tìm kiếm của con người). Kinh Thánh cho thấy cả hai mặt này: "Chẳng có một người nào tìm kiếm Đức Chúa Trời" (Rô-ma 3:11), nhưng lại khích lệ "hãy tìm kiếm Chúa" (Ê-sai 55:6). Sự hài hòa nằm ở chỗ: chính Đức Chúa Trời ban cho chúng ta ước muốn và khả năng tìm kiếm Ngài (Phi-líp 2:13).
  • Bối cảnh: Một người bình thường (có thể là nông dân) và một chuyên gia (thương gia). Điều này cho thấy Nước Trời mở ra cho mọi người, bất kể địa vị xã hội hay kiến thức.
  • Bản chất của "kho báu": Kho báu chôn giấu gợi ý về một sự phong phú đa dạng (một kho tàng), trong khi viên ngọc quý là một thực thể duy nhất, toàn vẹn và hoàn hảo. Điều này có thể ám chỉ: Nước Trời vừa là mọi phước hạnh đa dạng của Đức Chúa Trời (Ê-phê-sô 1:3), vừa là chính Con Người của Đấng Christ – viên ngọc quý duy nhất.

Hai ẩn dụ này không chỉ là những câu chuyện đẹp, mà là lời kêu gọi hành động cho mọi Cơ Đốc nhân.

1. Đánh Giá Lại Giá Trị Đích Thực: Chúng ta cần thường xuyên tự hỏi: Điều gì là "kho báu" và "viên ngọc quý" trong đời sống tôi? Danh vọng, tiền bạc, sự an nhàn, hay chính Chúa và vương quốc của Ngài? Hãy để Lời Chúa điều chỉnh thang giá trị của chúng ta (Ma-thi-ơ 6:19-21).
2. Sống Với Sự Vui Mừng Của Người Đã Tìm Được Kho Báu: Đời sống Cơ Đốc phải thấm đẫm niềm vui của sự cứu rỗi, dù hoàn cảnh bên ngoài thế nào. Niềm vui này là sức mạnh giúp chúng ta sẵn sàng từ bỏ những thứ khác (Nê-hê-mi 8:10).
3. Thực Hành Sự "Từ Bỏ" Hằng Ngày: "Bán hết gia tài" không nhất thiết có nghĩa là từ bỏ của cải vật chất (dù có thể bao gồm), mà cốt lõi là thái độ của lòng. Đó là sự từ bỏ quyền sở hữu chính mình, những ước mơ, kế hoạch, danh vọng cá nhân, để Chúa Christ làm Chủ tể hoàn toàn. Đây là một tiến trình hằng ngày, mỗi khi chúng ta chọn vâng lời Chúa thay vì theo ý riêng (Lu-ca 9:23).
4. Tiếp Tục Tìm Kiếm Như Người Buôn Ngọc: Dù đã tìm được Chúa, chúng ta vẫn phải tiếp tục "tìm kiếm" Ngài mỗi ngày qua sự cầu nguyện, học Lời Chúa, và vâng lời. Chúng ta tìm kiếm để biết Ngài sâu nhiệm hơn, yêu Ngài nhiều hơn, và trở nên giống Ngài hơn. Đây là cuộc hành trình cả đời (Phi-líp 3:8-10).
5. Sẵn Sàng Trả Giá: Theo Chúa có một cái giá. Đó có thể là sự từ chối của người đời, hy sinh thời gian, tài chính, hoặc những sở thích cá nhân trái với ý Chúa. Hai ẩn dụ nhắc nhở chúng ta rằng bất cứ giá nào cũng xứng đáng, vì điều chúng ta nhận được có giá trị vĩnh cửu (Rô-ma 8:18).
6. Chia Sẻ Về "Kho Báu" và "Viên Ngọc Quý": Khi đã kinh nghiệm được giá trị của Chúa, chúng ta không thể giữ cho riêng mình. Chúng ta được kêu gọi trở nên những "người tìm kho báu" và "thương gia" cho người khác, dẫn họ đến với Đấng Christ (Ma-thi-ơ 28:19-20).

Ẩn dụ về Kho Báu Chôn Giấu và Viên Ngọc Quý là hai viên ngọc quý trong chính kho tàng lời dạy của Chúa Giê-xu. Chúng vừa mô tả sự khởi đầu của đời sống đức tin – một sự gặp gỡ đầy vui mừng với Đấng Christ có giá trị vô song – vừa đưa ra tiêu chuẩn cho toàn bộ hành trình theo Chúa: một sự hiến dâng trọn vẹn, không giữ lại điều gì. Dù ân điển Chúa tìm đến chúng ta một cách "tình cờ" trong sự tể trị nhiệm mầu, hay chúng ta "chủ động" tìm kiếm Ngài với tất cả lòng khao khát, thì đáp án vẫn là một: bán hết mọi sự để mua lấy viên ngọc ấy. Ước gì mỗi chúng ta luôn sống với nhận thức rằng mình đã tìm được kho báu trên trời, và tiếp tục theo đuổi mối tương giao với Viên Ngọc Quý là Chúa Giê-xu Christ với tất cả tấm lòng, trí óc và sức lực, vì biết rằng mọi sự hi sinh đời này không thể so sánh với vinh hiển đời đời đang chờ đợi (Rô-ma 8:18).