Kinh Thánh nói gì về việc chăm sóc cha mẹ già?

Trong một xã hội coi trọng sự năng động, trẻ trung và độc lập, việc chăm sóc cha mẹ già có thể trở thành một thách thức bị lãng quên hoặc xem nhẹ. Tuy nhiên, đối với Cơ Đốc nhân, đây không chỉ là một nghĩa vụ văn hóa hay một gánh nặng, mà là một mệnh lệnh thiêng liêng, một đặc ân thánh, và là một phần trọng tâm trong sự bày tỏ đức tin chân thật. Kinh Thánh, từ Cựu Ước đến Tân Ước, đưa ra một khuôn mẫu rõ ràng, đầy ân điển và đậm tính thực tiễn về bổn phận của con cái đối với cha mẹ trong những năm tháng cuối đời của các cụ. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát nền tảng Kinh Thánh, giải nghĩa các khái niệm then chốt, và đưa ra những ứng dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.

Ngay từ đầu, mối quan hệ cha mẹ - con cái đã được Đức Chúa Trời thiết lập với một vị trí đặc biệt. Sự kính trọng dành cho cha mẹ không phải là một quy ước xã hội mà là một phần trong trật tự sáng tạo của Đức Chúa Trời. Điều này được mã hóa một cách long trọng trong Mười Điều Răn:

"Hãy hiếu kính cha mẹ ngươi, hầu cho ngươi được sống lâu trên đất mà Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi ban cho." (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:12).

Đây là điều răn đầu tiên trong nhóm sáu điều răn quy định mối quan hệ giữa người với người, và nó đi kèm với một lời hứa cụ thể: sự sống lâu và thịnh vượng trên đất. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ "hiếu kính" (כָּבַד, kabad) mang nghĩa nặng nề, làm cho nặng, tôn trọng, quý trọng. Nó không chỉ dừng lại ở thái độ trong tâm trí, mà phải được thể hiện qua hành động cụ thể, qua sự cung ứng, chăm sóc khiến cho vị thế của cha mẹ trở nên "nặng ký", được tôn trọng trong thực tế.

Lời hứa đi kèm cho thấy đây là một nguyên tắc nền tảng cho sự ổn định và phước hạnh của xã hội. Một xã hội nào coi thường bậc sinh thành, xem người già là gánh nặng phải vứt bỏ, thì xã hội đó đang tự cắt đứt mình khỏi nguồn phước và sự bền vững.

Kinh Thánh không ngần ngại lên án nặng nề thái độ khinh thường hay bỏ bê cha mẹ. Sách Châm Ngôn, cuốn sách của sự khôn ngoan thực tiễn, đầy rẫy những lời cảnh báo:

"Con mắt nhàm người cha, và khinh sự vâng lời mẹ, thì quạ của trũng sẽ móc mắt ấy đi, và các con chim ưng cũng vậy." (Châm Ngôn 30:17).

Cách diễn đạt này thật sống động và nghiêm trọng, cho thấy tội lỗi này đáng bị sự trừng phạt nặng nề và công khai. Trong Tân Ước, sứ đồ Phao-lô cũng nhắc lại tính nghiêm trọng của điều răn này và gọi đó là "điều răn thứ nhất có kèm theo lời hứa" (Ê-phê-sô 6:2).

Ngược lại, Kinh Thánh cũng cho chúng ta những tấm gương sáng chói:

1. Giô-sép: Dù trở thành người quyền thế thứ hai tại Ai Cập, ông vẫn đón cha mình là Gia-cốp và cả gia tộc đến, cung cấp mọi thứ cần thiết và tôn kính cha cho đến giây phút cuối cùng (Sáng Thế Ký 45-50). Hành động "cúi đầu xuống tận mặt đất" (Sáng Thế Ký 48:12) của ông trước mặt cha già là một biểu hiện đẹp đẽ của sự "kabad".

2. Ru-tơ: Nàng không chỉ từ chối bỏ mẹ chồng là Na-ô-mi, mà còn thề nguyền: "Đâu bạn đi, tôi sẽ đi đó; bạn ở nơi nào, tôi sẽ ở nơi đó; dân của bạn sẽ là dân của tôi, Đức Chúa Trời của bạn sẽ là Đức Chúa Trời của tôi" (Ru-tơ 1:16). Sự chăm sóc của Ru-tơ dành cho Na-ô-mi là một gương mẫu về lòng trung tín, tình yêu thương vượt trên nghĩa vụ huyết thống.

3. Chính Chúa Giê-xu: Trên thập tự giá, giữa cơn đau đớn tột cùng, Ngài vẫn quan tâm đến mẹ mình là Ma-ri. Ngài phó thác bà cho môn đồ yêu dấu là Giăng: "Hỡi đàn bà kia, đó là con của ngươi! Rồi Ngài lại phán cùng môn đồ rằng: Đó là mẹ ngươi!" (Giăng 19:26-27). Hành động này của Chúa Giê-xu là bài học cao cả nhất về việc chu toàn bổn phận làm con ngay trong hoàn cảnh khó khăn nhất.

Chúa Giê-xu đã đối đầu trực tiếp với thói đạo đức giả của các thầy thông giáo và người Pha-ri-si, những người dùng truyền thống để vi phạm điều răn của Đức Chúa Trời:

"Vì các ngươi dạy rằng: Nếu ai nói với cha mẹ rằng: Mọi điều mà tôi có thể giúp cha mẹ được, thì đã là co-ban [tức là sự dâng cho Đức Chúa Trời] rồi; vậy thì người ấy không cần phải giúp cha mẹ nữa. Như vậy, các ngươi lấy lời truyền khẩu mình mà bỏ lời Đức Chúa Trời." (Mác 7:11-13).

Chúa Giê-xu lên án việc họ dùng lời nguyện dâng hiến tài sản cho đền thờ (korban trong tiếng Hy Lạp) như một cái cớ để thoái thác trách nhiệm chăm sóc cha mẹ già. Ngài xác định rõ: việc thực thi bổn phận với cha mẹ chính là một phần không thể tách rời của việc vâng phục và thờ phượng Đức Chúa Trời. Không thể lấy cớ "phục vụ Chúa" để bỏ bê người mà Chúa đặt để trong trách nhiệm của mình.

Sứ đồ Phao-lô cũng nhấn mạnh điều này trong các thư tín của mình. Trong I Ti-mô-thê 5:3-8, ông đưa ra những chỉ dẫn rất chi tiết về việc chăm sóc các bà góa, và nguyên tắc then chốt là:

"Ví bằng có người nào không săn sóc đến bà con mình, nhứt là không săn sóc đến người nhà mình, ấy là người chối bỏ đức tin, lại xấu hơn người không tin nữa." (I Ti-mô-thê 5:8).

Ở đây, từ "săn sóc" trong tiếng Hy Lạp là προνοέω (pronoeō), có nghĩa là "lo liệu trước", "cung cấp", "quan tâm chu đáo". Phao-lô coi việc thất bại trong bổn phận cơ bản này là một sự phủ nhận thực tế của đức tin, một dấu hiệu cho thấy tình yêu thương của Đấng Christ không thực sự ngự trị trong lòng người đó.

Kinh Thánh cũng thực tế khi thừa nhận rằng không phải mọi mối quan hệ cha mẹ - con cái đều lành mạnh. Vậy, bổn phận "hiếu kính" có nghĩa là phải phục tùng mọi yêu cầu, kể cả những yêu cầu trái với lẽ thật và đạo đức của Phúc Âm không? Câu trả lời là không. Sự hiếu kính không đồng nghĩa với sự phục tùng mù quáng.

Chúa Giê-xu dạy trong Lu-ca 14:26 rằng nếu ai "căm ghét" cha mẹ mình thì mới có thể làm môn đồ Ngài. Từ "căm ghét" (μισέω, miseō) ở đây phải được hiểu trong ngữ cảnh Semitic, có nghĩa là "yêu kém hơn". Chúa Giê-xu đang thiết lập một thứ tự ưu tiên tối cao: tình yêu và sự trung thành với Ngài phải đặt trên mọi mối quan hệ trần thế, kể cả với cha mẹ. Điều này có nghĩa là nếu cha mẹ đòi hỏi con cái phải làm điều trái với lẽ thật của Đấng Christ, hoặc ngăn cản họ theo Chúa, thì người con phải ưu tiên vâng phục Chúa.

Tuy nhiên, ngay cả trong những tình huống đó, thái độ "kính trọng" vẫn phải được giữ. Điều này có thể thể hiện qua việc nói lẽ thật trong tình yêu thương (Ê-phê-sô 4:15), thiết lập những ranh giới lành mạnh vì sự an toàn thuộc linh và cảm xúc của chính mình, nhưng không bao giờ rủa sả hay trả thù. Chúng ta vẫn có thể cầu nguyện cho họ, mong ước sự cứu rỗi cho họ, và nếu có cơ hội an toàn, vẫn tìm cách đáp ứng những nhu cầu thực tế chính đáng của họ, dù có thể từ một khoảng cách nhất định.

Làm thế nào để sống trọn nguyên tắc Kinh Thánh này trong thế kỷ 21 với muôn vàn áp lực? Dưới đây là một số gợi ý thiết thực:

1. Chăm Sóc Thể Chất và Vật Chất: Đây là mức độ cơ bản nhất. Đảm bảo cha mẹ có nơi ở an toàn, thức ăn đầy đủ, chăm sóc y tế khi cần. Điều này có thể bao gồm việc hỗ trợ tài chính, sắp xếp việc đi lại, hoặc giúp đỡ việc nhà. I Ti-mô-thê 5:8 nhấn mạnh rõ ràng đến khía cạnh này.

2. Chăm Sóc Tình Cảm và Xã Hội: Người già thường cảm thấy cô đơn và bị lãng quên. Sự "hiếu kính" bao gồm việc dành thời gian chất lượng cho họ: thăm hỏi, lắng nghe những câu chuyện của họ, tôn trọng ý kiến của họ, đưa họ tham gia vào các sinh hoạt gia đình. Một cuộc điện thoại, một bữa cơm chung, một buổi đi dạo đều là những phương thuốc quý giá.

3. Chăm Sóc Thuộc Linh: Là con cái Chúa, phước hạnh lớn nhất chúng ta có thể mang đến cho cha mẹ là sự bình an và hy vọng trong Chúa. Cầu nguyện với và cho họ, đọc Kinh Thánh cho họ nghe khi thị lực kém, chia sẻ những bài giảng hay, khích lệ họ trong đức tin. Giúp họ nhìn về cõi đời đời với sự trông cậy vững vàng.

4. Quản Lý Tài Chính và Chuẩn Bị: Sự khôn ngoan đòi hỏi chúng ta phải lên kế hoạch trước. Có những cuộc trò chuyện cởi mở (với sự tế nhị) về các vấn đề tài chính, chăm sóc sức khỏe dài hạn, và di chúc. Điều này không phải là tham lam, mà là sự quản lý khôn ngoan, tránh những tranh cãi và khủng hoảng sau này, đồng thời tôn trọng nguyện vọng của cha mẹ.

5. Hợp Tác Gia Đình và Tìm Kiếm Sự Hỗ Trợ: Việc chăm sóc không nên đổ lên vai một người. Các anh chị em cần cộng tác, phân chia trách nhiệm dựa trên khả năng và hoàn cảnh của mỗi người. Hội Thánh địa phương cũng phải là một "gia đình" lớn hơn, sẵn sàng hỗ trợ, động viên, và chia sẻ gánh nặng (Ga-la-ti 6:2).

6. Thái Độ Của Tấm Lòng: Điều quan trọng nhất không phải là những gì chúng ta làm, mà là cách chúng ta làm với tấm lòng nào. Chúa Giê-xu lên án thái độ miễn cưỡng, hình thức. Hãy phục vụ cha mẹ với "lòng yêu thương" (Cô-lô-se 3:14), xem đó như một cơ hội để phục vụ chính Chúa (Ma-thi-ơ 25:40).

Chăm sóc cha mẹ già không phải lúc nào cũng dễ dàng. Nó có thể đòi hỏi sự hy sinh về thời gian, tài chính, năng lực cảm xúc. Có những ngày mệt mỏi, thất vọng và căng thẳng. Nhưng qua lăng kính của Lời Chúa, chúng ta thấy đây là một phần quan trọng trong hành trình đức tin và môn đồ hóa. Đó là cơ hội để chúng ta thể hiện tình yêu thương của Đấng Christ một cách cụ thể nhất, để đáp lại ân điển Ngài, và để làm chứng cho thế giới về một nền văn hóa của Nước Trời – nơi mà người già được tôn trọng, yêu thương và chăm sóc.

Hãy nhớ lời hứa đi kèm với điều răn thứ năm: "hầu cho ngươi được sống lâu trên đất". Phước hạnh này không chỉ là lời hứa cá nhân, mà còn là lời hứa cho một di sản đạo đức. Khi chúng ta trung tín chăm sóc thế hệ đi trước, chúng ta đang gieo một hạt giống của sự kính trọng và tình yêu thương cho chính con cái chúng ta, và xây dựng một gia đình tin kính qua nhiều thế hệ. Cuối cùng, trong mọi sự mệt nhọc, hãy tìm đến sức mới nơi Chúa, vì biết rằng công khó của chúng ta trong Chúa không hề vô ích (I Cô-rinh-tô 15:58).