Kỳ Na giáo là gì?

Trong một thế giới đa dạng về tín ngưỡng, việc tìm hiểu về các tôn giáo khác không chỉ mở mang tri thức mà còn giúp Cơ Đốc nhân chúng ta hiểu rõ hơn về sự độc nhất và trọn vẹn của Tin Lành trong Chúa Cứu Thế Giê-xu. Kỳ Na giáo (Jainism) là một trong những tôn giáo lâu đời và đặc sắc, chủ yếu tại Ấn Độ. Bài nghiên cứu này nhằm trình bày một cái nhìn tổng quan về Kỳ Na giáo dưới góc độ của một nhà nghiên cứu Kinh Thánh Tin Lành, qua đó rút ra những so sánh đối chiếu thiết yếu dựa trên Lời Hằng Sống của Đức Chúa Trời.

Kỳ Na giáo là một tôn giáo xuất phát từ Ấn Độ, cùng thời đại với Phật giáo, khoảng thế kỷ thứ 6 trước Công Nguyên. Vị khai sáng được tôn kính là Mahavira (599-527 TCN), nghĩa là "Đại Hùng", được tín đồ xem là vị Tirthankara (Bậc Giác Giả) cuối cùng trong chu kỳ hiện tại. Tuy nhiên, truyền thống Kỳ Na giáo tin rằng đã có 24 vị Tirthankara trước Mahavira. Tôn giáo này nhấn mạnh vào ahiṃsā (bất hại) một cách cực đoan, con đường tu tập khổ hạnh nghiêm ngặt để đạt đến moksha (sự giải thoát) cho linh hồn (jiva) khỏi vòng luân hồi (samsara).

Giáo lý Kỳ Na giáo xoay quanh một số nguyên tắc căn bản, phản ánh một thế giới quan đặc thù:

• Bất Hại (Ahiṃsā): Đây là nguyên tắc tối thượng, không chỉ là không giết hại mà còn tránh gây tổn thương bằng lời nói, ý nghĩ đến bất kỳ sinh linh nào, từ con người, động vật đến côn trùng và thậm chí là vi sinh vật. Các tu sĩ Kỳ Na thường đeo khẩu trang để tránh hít phải côn trùng nhỏ và quét đường trước khi bước.
• Thuyết Bất Nhị (Anekantavada): Giáo lý về "tính phi tuyệt đối" hay "tính đa quan điểm". Nó cho rằng chân lý là phức tạp và có thể được nhìn từ nhiều góc độ, do đó khuyến khích sự khoan dung với các quan điểm khác biệt.
• Linh Hồn (Jiva) và Vật Chất (Ajiva): Vũ trụ được cấu thành từ hai thực thể vĩnh cửu: jiva (linh hồn ý thức) và ajiva (vật chất vô tri). Mục tiêu tối hậu là giải phóng jiva khỏi sự trói buộc của ajiva (nghiệp, được xem là một dạng vật chất vi tế) thông qua đời sống khổ hạnh và đạo đức.
• Ba Viên Ngọc (Triratna): Con đường giải thoát được tóm gọn trong: Chánh Kiến (samyak darśana), Chánh Tri (samyak jñana), và Chánh Hạnh (samyak charitra).
• Sự Cứu Rỗi Tự Lực: Kỳ Na giáo hoàn toàn phủ nhận sự tồn tại của một Đấng Sáng Tạo hay Thượng Đế cứu rỗi. Giải thoát là thành quả của nỗ lực cá nhân thuần túy, một quá trình tự thanh lọc nghiệp chướng qua nhiều kiếp sống.

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta nhìn mọi hệ thống tín ngưỡng qua lăng kính của Lời Đức Chúa Trời. Khi đối chiếu, chúng ta thấy những khác biệt không thể dung hòa, đặc biệt xoay quanh ba vấn đề trọng tâm: bản chất của Đức Chúa Trời, con đường cứu rỗi, và bản chất con người.

1. Một Đấng Tạo Hóa Cá Vị vs. Vũ Trụ Vĩnh Cửu:
Kỳ Na giáo tin vào một vũ trụ vĩnh cửu không có khởi đầu, nơi linh hồn và vật chất cùng tồn tại vĩnh viễn. Trái ngược hoàn toàn, Kinh Thánh mặc khải rõ ràng về một Đức Chúa Trời Toàn Năng, có trước muôn vật và là Đấng Sáng Tạo duy nhất. "Ban đầu Đức Chúa Trời dựng nên trời đất." (Sáng Thế Ký 1:1). "Vì muôn vật đã được dựng nên trong Ngài... cả thảy đều bởi Ngài và vì Ngài mà được dựng nên." (Cô-lô-se 1:16). Danh từ "Đức Chúa Trời" trong tiếng Hê-bơ-rơ là Elohim (אֱלֹהִים), từ số nhiều chỉ sự uy nghi, khẳng định Ngài là Đấng Tạo Hóa tối thượng. Sự hiện hữu của chúng ta không phải là kết quả của một tiến trình vô tình hay sự kết hợp vĩnh cửu giữa linh hồn và vật chất, mà là hành vi sáng tạo có chủ đích của một Đấng Cha yêu thương.

2. Ân Điển Cứu Rỗi vs. Công Đức Tự Lực:
Điểm khác biệt sâu sắc nhất nằm ở con đường cứu rỗi. Kỳ Na giáo là một tôn giáo cực kỳ khổ hạnh, nơi mỗi cá nhân phải tự mình "đốt cháy" nghiệp xấu và tích lũy nghiệp tốt qua nhiều kiếp sống để đạt đến giải thoát. Đây là một gánh nặng không thể tả xiết, đặt toàn bộ trách nhiệm lên sức lực hữu hạn của con người.

Tin Lành của Chúa Giê-xu Christ loan báo một con đường hoàn toàn đối nghịch: ÂN ĐIỂN. "Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình." (Ê-phê-sô 2:8-9). Chữ "ân điển" trong tiếng Hy Lạp là charis (χάρις), có nghĩa là ơn huệ nhưng không, một món quà mà người nhận không hề xứng đáng. Sự cứu rỗi là hành động của Đức Chúa Trời hướng đến con người, không phải nỗ lực của con người hướng lên Đức Chúa Trời. Chúa Giê-xu tuyên bố: "Ta là đường đi, chân lý, và sự sống; chẳng bởi ta thì không ai được đến cùng Cha." (Giăng 14:6). Con đường độc nhất này loại bỏ mọi sự mơ hồ của thuyết bất nhị (Anekantavada), xác lập một chân lý khách quan và cứu rỗi dứt khoát.

3. Bản Chất Tội Lỗi vs. Sự Trói Buộc Của Nghiệp:
Kỳ Na giáo xem vấn đề căn cơ của con người là sự vướng mắc của linh hồn (jiva) vào vật chất nghiệp (karma). Giải pháp là tự giải thoát. Kinh Thánh mặc khải một vấn đề còn nghiêm trọng hơn: TỘI LỖI chống nghịch lại Đấng Tạo Hóa thánh khiết. "Vì mọi người đều đã phạm tội, thiếu mất sự vinh hiển của Đức Chúa Trời" (Rô-ma 3:23). Tội lỗi không chỉ là những hành động xấu, mà là tình trạng hư mất của cả nhân loại. Hình phạt của tội lỗi là sự chết đời đời (Rô-ma 6:23). Không một sự khổ hạnh hay công đức nào của con người có thể tẩy sạch tội lỗi này. Chỉ có huyết báu của Chúa Giê-xu Christ, Con Đức Chúa Trời, mới có quyền năng chuộc tội. "Lại hầu cho bây giờ chúng ta nhờ huyết Ngài được xưng công bình, thì sẽ nhờ Ngài được cứu khỏi cơn thạnh nộ là dường nào!" (Rô-ma 5:9).

Việc nghiên cứu này không chỉ để thỏa mãn tri thức, mà phải dẫn đến sự củng cố đức tin và hành động thực tiễn.

1. Trân Quý Sự Độc Nhất Của Tin Lành:
Hiểu về sự khổ hạnh và gánh nặng tự cứu của các tôn giáo như Kỳ Na giáo giúp chúng ta càng thêm biết ơn sâu sắc về ân điển nhưng không của Chúa. Mỗi ngày, chúng ta được sống trong sự tự do khỏi áp lực phải tự mình làm cho đủ, vì Đấng Christ đã làm trọn trên thập tự giá. Hãy luôn ghi nhớ và cảm tạ Chúa về điều này.

2. Sống Tinh Thần "Bất Hại" Theo Cách Của Đấng Christ:
Mặc dù động cơ và nền tảng khác biệt, nguyên tắc tôn trọng sự sống của Kỳ Na giáo nhắc chúng ta nhớ đến mạng lệnh yêu thương của Chúa. Tuy chúng ta không tin mọi sinh vật đều có linh hồn ngang hàng như con người (Sáng Thế Ký 1:26-28), nhưng chúng ta được gọi để bày tỏ lòng nhân từ và quản lý sáng tạo cách khôn ngoan. Quan trọng hơn, Chúa Giê-xu nâng nguyên tắc này lên một tầm cao mới: "Ta ban cho các ngươi một điều răn mới, nghĩa là các ngươi phải yêu nhau; như ta đã yêu các ngươi thể nào, thì các ngươi cũng hãy yêu nhau thể ấy." (Giăng 13:34). "Bất hại" của Cơ Đốc nhân không dừng ở việc không làm tổn thương, mà tích cực yêu thương, hy sinh, và tìm kiếm sự phục hồi cho người khác, kể cả kẻ thù (Ma-thi-ơ 5:44).

3. Đối Thoại Với Tình Yêu Thương Và Sự Rõ Ràng:
Khi tiếp xúc với tín đồ Kỳ Na giáo hay bất kỳ tôn giáo nào, thái độ của chúng ta phải là sự khiêm nhường, tôn trọng, nhưng không nhân nhượng về chân lý. Chúng ta có thể học từ họ về sự kiên trì tu tập và lòng thành khẩn. Tuy nhiên, chúng ta phải rao giảng Chúa Giê-xu Christ một cách rõ ràng, rao báo về một Đấng Cứu Rỗi đã đến thế gian, chịu chết và sống lại, chứ không phải một con đường tự lực. Hãy dùng lời nói "có ân hậu và mặn mà" (Cô-lô-se 4:6), nhưng luôn chỉ về Thập Tự Giá.

4. Cảnh Giác Với Sự Hòa Trộn Thuộc Linh (Syncretism):
Thuyết Anekantavada (chấp nhận mọi quan điểm) nghe có vẻ khoan dung, nhưng nó mâu thuẫn trực tiếp với tính độc nhất của Chúa Giê-xu. Chúng ta phải giữ vững đức tin, tránh xu hướng pha trộn giáo lý Kinh Thánh với các quan điểm khác, dù chúng nghe có vẻ cao quý hay hấp dẫn. "Hỡi kẻ rất yêu dấu, hãy tin cậy nơi chính mình, chớ tin cậy nơi hết thảy các thần khác." (1 Giăng 4:1). Sự hiểu biết về các tôn giáo giúp chúng ta nhận diện rõ hơn những sự khác biệt để bảo vệ chân lý.

Kỳ Na giáo, với lịch sử lâu đời và những nguyên tắc đạo đức nghiêm khắc, đại diện cho nỗ lực vươn lên tuyệt vọng của con người nhằm tự giải thoát mình khỏi những hệ lụy của cuộc sống. Nó phản ánh lương tâm và khát vọng vượt thoát được Đức Chúa Trời đặt để trong lòng người (Truyền Đạo 3:11). Tuy nhiên, như Kinh Thánh đã chỉ rõ, "chẳng có một người công bình nào hết, dẫu một người cũng không... chẳng có một người nào làm lành, dẫu một người cũng không" (Rô-ma 3:10, 12). Con người không thể tự mình leo lên thiên đàng bằng những nấc thang công đức hay khổ hạnh.

Tin Lành của Chúa Giê-xu Christ là tiếng vọng đáp lại tuyệt vời cho mọi khát vọng tâm linh ấy. Không phải chúng ta leo lên tìm Đức Chúa Trời, mà chính Ngài đã bước xuống trong thân phận con người. Không phải chúng ta gột rửa nghiệp chướng, mà chính Ngài đã gánh tội lỗi chúng ta trên thập tự giá. Sự nghiên cứu này một lần nữa khẳng định rằng, giữa muôn ngàn con đường, chỉ có một Đấng Trung Bảo giữa Đức Chúa Trời và loài người, là Chúa Giê-xu Christ (1 Ti-mô-thê 2:5). Ước mong mỗi chúng ta càng thêm trân quý ân điển kỳ diệu ấy, sống một đời sống biết ơn, và sẵn sàng chia sẻ Tin Lành cứu rỗi duy nhất này cho tất cả mọi người, trong tình yêu thương và sự thật.