Giáo Lý Sai Lạc
Trong hành trình đức tin, một trong những trận chiến thuộc linh quan trọng nhất mà mỗi Cơ Đốc nhân phải đối diện chính là việc phân biệt chân lý với sự giả mạo. Sứ đồ Phao-lô đã nhiều lần cảnh báo Hội Thánh đầu tiên về hiểm họa của những “giáo sư giả” và “giáo lý sai lạc”. Trong bối cảnh hiện đại, sự hiểu biết về bản chất, nguồn gốc, đặc điểm và cách thức đối phó với giáo lý sai lạc trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết cho sự trưởng thành và an toàn thuộc linh của Hội Thánh.
Theo ngôn ngữ Kinh Thánh, “giáo lý sai lạc” có thể được hiểu từ hai từ then chốt. Trong tiếng Hy Lạp, từ αἵρεσις (hairesis) thường được dịch là “phe phái” hay “tà giáo” (Công vụ 24:14; 2 Phi-e-rơ 2:1). Từ này chỉ về một sự lựa chọn, một trường phái tư tưởng tự chọn, tách biệt khỏi chân lý được lập nền. Một từ khác là διδασκαλία (didaskalia) - “sự dạy dỗ”, khi đi kèm với những tính từ mô tả sự lừa dối (πλάνης - planēs) thì trở thành “sự dạy dỗ giả dối” (Ê-phê-sô 4:14; 1 Ti-mô-thê 4:1).
Như vậy, giáo lý sai lạc là bất kỳ sự dạy dỗ nào, dù một phần hay toàn bộ, đi chệch khỏi chân lý trọng tâm được mặc khải trong Kinh Thánh, đặc biệt là liên quan đến bản tính của Đức Chúa Trời, thân vị và công tác của Chúa Giê-xu Christ, con đường cứu rỗi bởi ân điển qua đức tin, và thẩm quyền duy nhất của Kinh Thánh. Nó không chỉ là sự khác biệt về thần học phụ thuộc, mà là sự bóp méo hoặc chối bỏ các giáo lý nền tảng của đức tin Cơ Đốc.
Kinh Thánh Tân Ước dành một dung lượng đáng kể để cảnh báo và vạch trần giáo lý sai lạc. Chúa Giê-xu chính là Đấng cảnh báo đầu tiên:
“Hãy coi chừng tiên tri giả, là những kẻ mang lốt chiên đến cùng các ngươi, song bề trong thật là muông sói hay cắn xé.” (Ma-thi-ơ 7:15)
Ngài chỉ ra tiêu chuẩn để nhận biết: “Xem quả họ thì biết họ” (câu 16). Sứ đồ Phao-lô, trong những bức thư mục vụ, đã liên tục nhấn mạnh đến mối nguy này:
“Hãy giữ lấy mình và luôn cả bầy mà Đức Thánh Linh đã lập các ngươi làm kẻ coi sóc, để chăn Hội thánh của Đức Chúa Trời, mà Ngài đã mua bằng chính huyết mình. Còn tôi biết rằng sau khi tôi đi, sẽ có muông sói dữ tợn xen vào trong vòng các ngươi, chẳng tiếc bầy đâu. Lại giữa các ngươi cũng sẽ có những người nói lời hung ác dấy lên, ráng sức dỗ môn đồ theo họ.” (Công vụ 20:28-30)
Trong các thư tín, chúng ta thấy rõ những giáo lý sai lạc cụ thể:
1. Tại Ga-la-ti: Những người Giu-đa hóa dạy rằng ngoài đức tin nơi Chúa Giê-xu, người ta còn phải chịu cắt bì và tuân giữ Luật Pháp Môi-se để được cứu (Ga-la-ti 1:6-9; 3:1-3). Đây là sự công kích trực tiếp vào giáo lý cứu rỗi bởi ân điển duy nhất qua đức tin duy nhất. Phao-lô gọi đó là “một Tin Lành khác” (một εἶδος - eidos, một loại/lớp khác) và rủa sả những ai rao giảng nó.
2. Tại Cô-lô-se: Sự kết hợp giữa thuyết ngộ đạo (Gnosticism) sơ khai, thờ lạy thiên sứ, khổ hạnh thể xác, và các lễ nghi theo “truyền khẩu của loài người” (Cô-lô-se 2:8, 16-23). Họ giảm nhẹ thần tính và sự đầy đủ của Christ (πλήρωμα - plērōma, sự đầy đủ, trọn vẹn, Cô-lô-se 2:9-10).
3. Trong các thư của Giăng: Giáo lý sai lạc phủ nhận Đấng Christ đến trong xác thịt (1 Giăng 4:1-3; 2 Giăng 1:7). Đây có thể là ảnh hưởng của thuyết ngộ đạo dạy rằng vật chất là xấu, nên Đấng Christ không thể có một thân thể thật. Giăng gọi đây là “tà linh” và là “kẻ địch lại Đấng Christ”.
4. Trong sách Khải Huyền: Hội Thánh Bẹt-găm chịu ảnh hưởng của “giáo lý Ba-la-am” (dạy dân sự Chúa phạm tội tà dâm và thờ thần tượng) và “giáo lý Ni-cô-la” (có lẽ liên quan đến chủ nghĩa giáo sĩ trị và tự do phóng túng) (Khải Huyền 2:14-15).
Qua phân tích Kinh Thánh, chúng ta có thể rút ra những đặc điểm nổi bật của giáo lý sai lạc:
- Bóp méo hoặc chối bỏ thân vị và công tác của Chúa Giê-xu Christ: Đây là điểm then chốt. Bất cứ giáo lý nào giảm nhẹ thần tính, nhân tính trọn vẹn, sự chết chuộc tội thay, hoặc sự sống lại thể xác của Đấng Christ đều là sai lạc (1 Cô-rinh-tô 15:3-4, 12-19).
- Thêm điều kiện vào sự cứu rỗi bởi ân điển: Dạy rằng đức tin nơi Christ là chưa đủ, mà cần thêm các việc làm, nghi lễ, hay một sự hiểu biết đặc biệt nào đó (Ga-la-ti 2:16; 5:1-4).
- Phủ nhận thẩm quyền duy nhất và đầy đủ của Kinh Thánh: Đặt “sự mặc khải mới”, truyền khẩu, hay giáo lý của con người ngang hàng hoặc cao hơn Lời Đức Chúa Trời (2 Ti-mô-thê 3:16-17; Khải Huyền 22:18-19).
- Đề cao con người và sự khôn ngoan của thế gian: Dùng “lời nói hư không” (κενοφωνίας - kenophōnias, 1 Ti-mô-thê 6:20) và “triết học” (φιλοσοφίας - philosophias) rỗng tuếch theo truyền thống loài người (Cô-lô-se 2:8).
- Xuất phát từ động cơ không trong sạch: Thường gắn với lòng tham, sự tìm kiếm lợi lộc, danh vọng, hoặc quyền lực (2 Phi-e-rơ 2:1-3; Ti-tơ 1:10-11).
- Gây chia rẽ và tạo phe phái: Họ “dỗ môn đồ theo họ” (Công vụ 20:30), tạo nên những nhóm ly khai, phá vỡ sự hiệp một của Thân Thể Chúa (Rô-ma 16:17-18).
Kinh Thánh không chỉ cảnh báo mà còn trang bị đầy đủ cho con dân Chúa để đứng vững.
1. Am Hiểu Lời Chúa Cách Cá Nhân và Sâu Nhiệm:
“Hãy cố gắng được đẹp lòng Đức Chúa Trời như người làm công không chỗ trách được, lấy lòng ngay thẳng giảng dạy lời của lẽ thật.” (2 Ti-mô-thê 2:15). Từ “cố gắng” trong nguyên văn Hy Lạp σπούδασον (spoudason) mang nghĩa nỗ lực, vội vàng, hết sức. Mỗi tín hữu phải có trách nhiệm tự mình nghiên cứu, đối chiếu Kinh Thánh với Kinh Thánh, để có một nền tảng chân lý vững vàng. Sự hiểu biết mơ hồ, cảm tính là mảnh đất màu mỡ cho sự lừa dối phát triển.
2. Được Thánh Linh và Đầy Tớ Chúa Dẫn Dắt:
Chúa hứa ban Đức Thánh Linh để “dẫn các ngươi vào mọi lẽ thật” (Giăng 16:13). Chúng ta cần sống nhạy bén với sự dạy dỗ của Ngài. Đồng thời, Đức Chúa Trời ban cho Hội Thánh những người chăn, giáo sư “để trang bị các thánh đồ cho công việc chức vụ, gây dựng thân thể Đấng Christ” (Ê-phê-sô 4:11-14). Một Hội Thánh lành mạnh, với sự dạy dỗ vững vàng của các trưởng lão, là thành trì chống lại sai lạc.
3. Sử Dụng “Sự Thử Các Thần” Theo 1 Giăng 4:1-6:
Sứ đồ Giăng đưa ra hai tiêu chuẩn thần học rõ ràng để thử nghiệm:
- Tiêu chuẩn về Đấng Christ: “Thần nào xưng Đức Chúa Giê-xu Christ lấy xác thịt mà ra đời, thần ấy bởi Đức Chúa Trời” (câu 2). Một giáo lý đúng phải tôn cao Chúa Giê-xu Christ là Con Đức Chúa Trời, trọn vẹn cả thần lẫn nhân, đã đến trong xác thịt, chết và sống lại.
- Tiêu chuẩn về nguồn gốc: “Chúng nó thuộc về thế gian, cho nên nói theo như thế gian, và người thế gian nghe chúng nó. Chúng ta thuộc về Đức Chúa Trời” (câu 5-6). Giáo lý đúng đắn sẽ được những người “thuộc về Đức Chúa Trời” nhận biết và đón nhận, trong khi thế gian có thể ưa thích những lời dạy phù hợp với sự khôn ngoan của nó.
4. Sống Đời Sống Tin Kính và Tỉnh Thức:
“Hãy tỉnh thức, hãy giữ vững đức tin” (1 Cô-rinh-tô 16:13). Sự kiêu ngạo thuộc linh, lòng ham mê của cải, dục vọng khiến chúng ta dễ bị lừa dối. Một đời sống khiêm nhường, thánh khiết, gắn bó với Chúa và Hội Thánh địa phương là hàng rào bảo vệ quý giá.
1. Trong việc học Kinh Thánh cá nhân và gia đình: Hãy đặt câu hỏi “điều này có tôn cao Chúa Giê-xu Christ không?” và “có phù hợp với toàn bộ ý nghĩa Kinh Thánh không?” khi đọc bất kỳ sách vở, nghe bất kỳ bài giảng nào. Dạy cho con cái những lẽ thật căn bản như Bài Tín Điều Các Sứ Đồ.
2. Trong việc lựa chọn và tham dự Hội Thánh: Hãy tìm đến và trung tín với một Hội Thánh trung thành rao giảng Lời Chúa, giữ vững các giáo lý nền tảng, và sống yêu thương, thánh khiết. Đừng chạy theo những nơi chỉ nhấn mạnh đến dấu kỳ phép lạ, sự thịnh vượng vật chất mà xem nhẹ thập tự giá và sự thánh hóa.
3. Trong việc tiếp nhận thông tin trên mạng xã hội và truyền thông Cơ Đốc: Hãy thận trọng. Kiểm chứng mọi lời dạy với Kinh Thánh. Nếu một “mục sư” hay “tiên tri” nào đó đưa ra những lời tiên tri riêng, sự mặc khải mới thay thế hay giải nghĩa Kinh Thánh theo cách lạ lùng, hãy dè dặt và tìm lời khuyên từ những người chăn trung tín.
4. Trong thái độ với người dạy giáo lý sai: Kinh Thánh dạy chúng ta phải nghiêm khắc với giáo lý nhưng nhân từ với cá nhân. Chúng ta phải “chống cự” (Tít 1:9), “lánh xa” (Rô-ma 16:17) những kẻ dạy dỗ sai lạc để bảo vệ bầy chiên. Nhưng đồng thời, chúng ta cũng cầu nguyện cho họ, hy vọng họ “tỉnh ngộ mà gỡ mình khỏi lưới ma quỉ” (2 Ti-mô-thê 2:25-26).
Sự hiện diện của giáo lý sai lạc không phải là dấu hiệu của sự thất bại của Đức Chúa Trời, nhưng là một lời nhắc nhở về tình trạng sa ngã của thế gian và sự cần thiết phải tỉnh thức cho đến ngày Chúa trở lại. Nó thử nghiệm lòng trung tín và sự hiểu biết của chúng ta về Lời Ngài. Lời kêu gọi cho mỗi chúng ta không phải là sự sợ hãi cuồng tín, nhưng là sự tỉnh táo, được trang bị bằng “gươm của Đức Thánh Linh, là Lời Đức Chúa Trời” (Ê-phê-sô 6:17). Hãy bám chặt lấy Chúa Giê-xu Christ, Đấng là “đường đi, lẽ thật, và sự sống” (Giăng 14:6). Trong Ngài, chân lý được bày tỏ trọn vẹn, và trong Lời Ngài, chúng ta tìm thấy ánh sáng để bước đi giữa mọi bóng tối của sự lừa dối.
“Hỡi kẻ rất yêu dấu, về phần anh em, hãy tự lập lấy trên nền đức tin rất thánh của mình, và nhơn Đức Thánh Linh mà cầu nguyện, hãy giữ mình trong sự yêu mến Đức Chúa Trời, và trông đợi sự thương xót của Đức Chúa Jêsus Christ chúng ta cho được sự sống đời đời.” (Giu-đe 1:20-21)