Có người da đen nào được đề cập đến trong Kinh thánh không?

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và những cuộc thảo luận về sự đa dạng, một câu hỏi thường được đặt ra là: Kinh Thánh, một bộ văn kiện cổ xưa xuất phát từ vùng Cận Đông, có đề cập đến người da đen hay không? Câu trả lời không chỉ là "Có", mà còn mang những ý nghĩa thần học sâu sắc về kế hoạch cứu rỗi toàn cầu của Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá các nhân vật, địa danh và biểu tượng liên quan đến người da đen trong Kinh Thánh, dựa trên bản văn Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925, cùng với những phân tích ngữ nghĩa từ nguyên gốc Hê-bơ-rơ và Hy Lạp.

Trong Cựu Ước, thuật ngữ phổ biến nhất để chỉ vùng đất và dân tộc châu Phi phía nam Ai Cập là **"Cush"** (tiếng Hê-bơ-rơ: כּוּשׁ). Trong bản dịch 1925, "Cush" thường được dịch là **"Ê-thi-ô-bi"**, mặc dù địa lý của nó rộng hơn Ethiopia ngày nay, bao trùm cả Sudan và các vùng lân cận. Dân Cush được mô tả là có làn da đen, một đặc điểm được nhắc đến trong sách Giê-rê-mi: "Có phải người Ê-thi-ô-bi thay đổi được da mình, hay beo đổi được vằn nó chăng?" (Giê-rê-mi 13:23). Câu này sử dụng hình ảnh quen thuộc về làn da của người Cush như một minh họa cho sự bất biến.

Vùng đất Cush được nhắc đến ngay từ sách Sáng Thế Ký, trong bảng kê các dòng dõi của Nô-ê: "Con trai của Cham là Cush, Mích-ra-im, Phút và Ca-na-an." (Sáng Thế Ký 10:6). Cush, cháu của Cham, được xem là tổ phụ của các dân tộc ở châu Phi. Điều này thiết lập sự hiện diện của người da đen trong dòng chảy lịch sử nhân loại ngay từ buổi đầu.

Không chỉ là một địa danh, người da đen (Cush/Ê-thi-ô-bi) xuất hiện với tư cách cá nhân có vai trò quan trọng trong câu chuyện Kinh Thánh.

1. Môi-se Và Người Vợ Ê-thi-ô-bi: Một trong những sự kiện gây tranh cãi nhất liên quan đến dân tộc là chuyện Môi-se kết hôn. "Mi-ri-am và A-rôn nói hành Môi-se về người đàn bà Ê-thi-ô-bi mà người đã lấy..." (Dân Số Ký 12:1). Từ "Ê-thi-ô-bi" ở đây (Hê-bơ-rơ: "Cushith") chỉ rõ bà là người da đen. Sự phản đối của Mi-ri-am và A-rôn đã bị Đức Giê-hô-va quở trách nặng nề, và Ngài đã xác nhận địa vị đặc biệt của Môi-se. Điều này cho thấy ngay từ luật pháp, Đức Chúa Trời không chấp nhận thành kiến chủng tộc trong cộng đồng dân sự Ngài.

2. Ê-bết-mê-lết, Người Ê-thi-ô-bi Tốt Bụng: Trong sách Giê-rê-mi, một nhân vật đầy lòng nhân từ xuất hiện. Khi tiên tri Giê-rê-mi bị bỏ xuống hố để chết, "Ê-bết-mê-lết, người Ê-thi-ô-bi, làm hoạn quan trong cung vua, bèn đi ra khỏi cung vua, đến nói với vua..." (Giê-rê-mi 38:7-9). Ông đã can thiệp và giải cứu Giê-rê-mi. Vì hành động công chính này, Đức Chúa Trời đã hứa bảo vệ ông khi thành Giê-ru-sa-lem sụp đổ (Giê-rê-mi 39:15-18). Ê-bết-mê-lết trở thành biểu tượng của lòng trung tín và sự cứu giúp từ một người ngoại bang, thậm chí từ một dân tộc bị xem là xa xôi.

3. Xích Điều Đến Từ Cush - Nữ Hoàng Sa-bê: Mặc dù không trực tiếp gọi bà là người da đen, nhưng truyền thống và địa lý (vùng Sa-bê có thể thuộc Nam Ả Rập hoặc Châu Phi) thường liên kết Nữ hoàng Sa-bê với châu Phi. Bà đã đến thăm vua Sa-lô-môn để kiểm tra sự khôn ngoan của ông (I Các Vua 10:1-13). Câu chuyện này cho thấy danh tiếng của Đức Chúa Trời Y-sơ-ra-ên đã vang xa đến các dân tộc khác, và sự đáp ứng của một nữ lãnh đạo từ một vùng đất xa xôi.

4. Tiên Tri Xô-phô-ni Và Lời Tiên Tri Về Cush: Tiên tri Xô-phô-ni có thể chính là người có gốc gác từ Cush, vì ông được giới thiệu là "con trai Cu-si" (Xô-phô-ni 1:1). Điều thú vị là sách của ông chứa đựng lời tiên tri về sự cứu rỗi cho dân ngoại: "Khi ấy, ta sẽ đổi lời nói của các dân tộc ra lời trong sạch, để hết thảy đều kêu cầu danh Đức Giê-hô-va, và hầu việc Ngài đồng lòng hiệp ý... Từ bên kia các sông của Cush, những kẻ trông cậy ta, tức là con gái của kẻ bị đày của ta, sẽ đem lễ vật cho ta." (Xô-phô-ni 3:9-10). "Cush" ở đây trở thành biểu tượng cho những vùng đất xa xôi nhất sẽ quay về với Đức Chúa Trời.

Nếu Cựu Ước ghi lại sự hiện diện, thì Tân Ước mở ra một kỷ nguyên mới nơi mọi hàng rào chủng tộc bị phá đổ trong Đấng Christ.

1. Si-mê-ôn Người Sy-ren, Cha Của Alexander Và Ru-phu: "Kế đó, chúng bắt một người quê Sy-ren, tên là Si-mê-ôn, cha của A-léc-xan-đơ và Ru-phu, từ ngoài đồng về, buộc phải vác thập tự giá của Ngài." (Mác 15:21). Sy-rene thuộc Libya, Bắc Phi ngày nay. Việc Mác đề cập tên các con của ông (Ru-phu được nhắc lại trong Rô-ma 16:13) cho thấy gia đình ông có lẽ đã trở thành những tín hữu nổi tiếng trong Hội thánh đầu tiên. Người cha da đen này đã mang lấy thập tự giá của Chúa Giê-xu, một hình ảnh mạnh mẽ về sự chia sẻ gánh nặng với Đấng Cứu Thế.

2. Quan Trưởng Ê-thi-ô-bi - Sự Chạm Đến Của Phúc Âm Đầu Tiên Cho Dân Ngoại: Đây là một trong những câu chuyện then chốt trong sách Công Vụ. "Nầy, có một người Ê-thi-ô-bi, là hoạn quan, làm quan hầu của Can-đác, nữ vương nước Ê-thi-ô-bi, coi sóc hết cả kho tàng bà." (Công Vụ 8:27). Người này là một người ngoại, da đen, hoạn quan (bị loại khỏi sự thờ phượng trong Cựu Ước theo Phục Truyền 23:1), nhưng lại là người tìm kiếm Đức Chúa Trời chân thật. Phi-líp đã giải thích lời tiên tri về Đấng Christ từ sách Ê-sai cho ông. Kết quả là, "người cầm xe lại, và cả hai đều xuống nước, Phi-líp và hoạn quan, rồi Phi-líp làm phép báp-têm cho." (Công Vụ 8:38). Sự kiện này ứng nghiệm lời tiên tri trong Thi Thiên 68:31: "Những quan trưởng sẽ ra từ Ê-díp-tô; Ê-thi-ô-bi sẽ giơ tay lên kính Đức Chúa Trời." Đây chính là dấu hiệu rõ ràng nhất rằng Phúc Âm đã vượt khỏi biên giới Do Thái để đến với mọi dân tộc, mọi màu da.

Từ "Ê-thi-ô-bi" trong tiếng Hy Lạp (Αἰθίοψ - Aithiops) có nghĩa đen là "khuôn mặt bị cháy", ám chỉ làn da sẫm màu. Việc Kinh Thánh sử dụng từ này một cách trung lập, không kèm theo đánh giá tiêu cực, là điều đáng chú ý. Trong bối cảnh thế giới cổ đại, người da đen từ Cush thường được biết đến với tư cách là những chiến binh, thương nhân và quan chức (như Ê-bết-mê-lết và quan trưởng Ê-thi-ô-bi).

Ý nghĩa thần học then chốt nằm ở sứ điệp về **sự hiệp nhất trong Đấng Christ**. Sứ đồ Phao-lô tuyên bố: "Tại đây không còn chia ra người Gờ-réc, người Giu-đa, người chịu cắt bì, người không chịu cắt bì, người dã man, người Sy-the, người tôi mọi, người tự chủ; nhưng Đấng Christ là mọi sự trong mọi người." (Cô-lô-se 3:11). "Người Sy-the" thường được cho là chỉ về các dân tộc xa lạ, có thể bao gồm cả người châu Phi. Trong Ga-la-ti 3:28, Phao-lô cũng khẳng định: "Không còn người Giu-đa hoặc người Gờ-réc, không còn người tôi mọi hoặc người tự chủ, không còn đờn ông hoặc đờn bà; vì trong Đấng Christ Jêsus, anh em thảy đều là một."

Những phân đoạn này không phủ nhận sự khác biệt chủng tộc hay văn hóa, nhưng chúng phá vỡ mọi rào cản mà những khác biệt ấy tạo ra trong cộng đồng đức tin và trong giá trị con người trước mặt Đức Chúa Trời.

1. Nhìn Thấy Sự Đa Dạng Trong Kế Hoạch Của Đức Chúa Trời: Lịch sử cứu rỗi từ nguyên thủy đã bao gồm mọi màu da. Là Cơ đốc nhân, chúng ta cần có cái nhìn vượt ra khỏi thành kiến để nhận biết rằng Hội Thánh của Đấng Christ vốn dĩ đã đa sắc tộc. Mỗi dân tộc, mỗi màu da đều phản ánh một khía cạnh về sự sáng tạo phong phú của Đức Chúa Trời.

2. Noi Gương Thái Độ Của Chúa Giê-xu Và Các Sứ Đồ: Chúa Giê-xu đã phá vỡ rào cản với người Sa-ma-ri (Giăng 4), Phi-líp sẵn sàng làm chứng cho việc chức vụ của một người Ê-thi-ô-bi. Chúng ta được kêu gọi để có cùng thái độ đó: sẵn sàng yêu thương, phục vụ và chia sẻ Phúc Âm cho mọi người, bất kể nguồn gốc chủng tộc của họ.

3. Xây Dựng Sự Hiệp Nhất Thật Trong Hội Thánh Địa Phương: Hội Thánh phải là nơi đầu tiên thể hiện được sự hiệp nhất mà Chúa Christ đã mua bằng huyết Ngài. Điều này đòi hỏi sự cố ý trong việc chào đón, tôn trọng và tạo không gian cho những anh chị em thuộc các nền văn hóa và chủng tộc khác nhau.

4. Chống Lại Thành Kiến Và Định Kiến Trong Tư Tưởng: Cần xét lại những định kiến tiềm ẩn trong lòng, cầu xin Chúa giúp chúng ta nhìn người khác như Ngài nhìn – là những linh hồn quý giá cần được cứu chuộc, là những tạo vật được Ngài dựng nên và yêu thương.

Kinh Thánh không chỉ đề cập đến người da đen, mà còn tích hợp họ vào cốt lõi của câu chuyện cứu chuộc. Từ Cush trong Cựu Ước đến vị quan trưởng Ê-thi-ô-bi trong Tân Ước, chúng ta thấy một chủ đề xuyên suốt: phước hạnh và sự cứu rỗi của Đức Chúa Trời luôn hướng đến "mọi chi phái, mọi tiếng, mọi dân tộc, mọi nước" (Khải Huyền 5:9). Sự hiện diện của họ là lời tiên tri sống động về sự hiệp nhất đa dạng mà Đấng Christ sẽ tạo dựng. Là những người tin theo Chúa Giê-xu, chúng ta được mời gọi không chỉ công nhận sự thật lịch sử này, mà còn tích cực sống và bày tỏ tình yêu vô điều kiện, phá đổ mọi bức tường ngăn cách, để thế giới thấy được Hội Thánh thật là bức tranh đẹp đẽ về Vương Quốc Đức Chúa Trời – một vương quốc của mọi dân tộc.