Khảo sát Cựu Ước

Trong hành trình đức tin của Cơ Đốc nhân, Tân Ước thường chiếm vị trí trung tâm trong sự nghiên cứu và suy ngẫm. Tuy nhiên, việc thấu hiểu Cựu Ước—nền tảng, lời hứa, và câu chuyện giao ước của Đức Chúa Trời—lại chính là chìa khóa để mở ra sự phong phú trọn vẹn của kế hoạch cứu rỗi. Bài nghiên cứu chuyên sâu này nhằm khảo sát bộ Kinh Thánh Cựu Ước, không chỉ như một tuyển tập lịch sử và văn chương, mà như Lời được hà hơi của Đức Chúa Trời, mặc khải tiệm tiến về bản tính Ngài và sự chuẩn bị cho Đấng Mết-si-a.

Cựu Ước, theo truyền thống Tin Lành, bao gồm 39 sách, tương ứng với Kinh Thánh Hebrew (Tanakh) của Do Thái giáo, nhưng được sắp xếp theo một thứ tự khác biệt, phản ánh quan điểm thần học. Tanakh được chia thành ba phần chính:

1. Torah (Luật Pháp - Ngũ Kinh): Gồm Sáng-thế Ký, Xuất Ê-díp-tô Ký, Lê-vi Ký, Dân-số Ký và Phục-truyền Luật-lệ Ký. Đây là nền tảng, chứa đựng câu chuyện sáng tạo, sự sa ngã, giao ước với Áp-ra-ham, và đặc biệt là Luật Pháp (Torah) được ban qua Môi-se tại núi Si-na-i. Từ "Torah" trong tiếng Hê-bơ-rơ (תּוֹרָה) không đơn thuần là "luật" mà mang nghĩa "sự chỉ dẫn", "giáo huấn". Nó vạch ra con đường cho mối quan hệ giao ước giữa Đức Giê-hô-va và dân Y-sơ-ra-ên.

2. Nevi'im (Các Tiên Tri): Gồm các sách lịch sử (như Giô-suê, Các Quan Xét, Sa-mu-ên, Các Vua) và các tiên tri văn thư (như Ê-sai, Giê-rê-mi, Ê-xê-chi-ên) cùng 12 tiên tri nhỏ. Các sách này ghi lại lịch sử của Y-sơ-ra-ên trong Đất Hứa, sự bội ước của dân sự, những lời cảnh báo và an ủi từ các sứ giả của Đức Chúa Trời.

3. Ketuvim (Các Văn Thư): Là phần tập hợp đa dạng gồm thơ văn (Thi Thiên, Châm Ngôn, Gióp), các cuộn (Sách Ru-tơ, Ca-thương, Truyền-đạo, Ê-xơ-tê), và lịch sử (Ê-xơ-ra, Nê-hê-mi, Sử-ký). Thi Thiên (Tehillim - תְהִלִּים) là sách thánh ca, bày tỏ mọi cung bậc cảm xúc của tấm lòng con người hướng về Đức Chúa Trời.

Cách sắp xếp của Cựu Ước trong Kinh Thánh Tin Lành thường theo thể loại: Luật Pháp, Lịch Sử, Thơ Văn, và Tiên Tri. Sự sắp xếp này giúp độc giả thấy được dòng chảy của lịch sử cứu rỗi từ sáng thế, qua các tổ phụ và vương quốc, cho đến những lời hứa về sự phục hồi và Đấng Mết-si-a.

Xuyên suốt Cựu Ước là câu chuyện về các giao ước (berith - בְּרִית) mà Đức Chúa Trời thiết lập với con người. Đây không phải là khế ước bình đẳng giữa hai bên, mà là một tuyên bố chủ quyền đầy ân điển của Đức Chúa Trời.

1. Giao Ước với Nô-ê (Sáng-thế Ký 9:8-17): Sau cơn nước lụt, Đức Chúa Trời lập giao ước với toàn thể nhân loại và mọi loài xác thịt, hứa rằng sẽ không còn hủy diệt đất bằng nước lụt nữa. Dấu chỉ của giao ước này là cái mống. Giao ước này mang tính phổ quát, thể hiện sự nhân từ duy trì sự sống của Đức Chúa Trời.

2. Giao Ước với Áp-ra-ham (Sáng-thế Ký 12:1-3; 15:1-21; 17:1-14): Đây là giao ước trọng tâm của Cựu Ước. Đức Chúa Trời kêu gọi Áp-ram, hứa ban cho ông một dân tộc lớn (dòng dõi), một xứ sở (đất), và trở nên nguồn phước cho mọi dân tộc. "Các ngươi sẽ làm một dân tộc lớn; ta sẽ ban phước cho các ngươi, cùng làm nổi danh các ngươi, và các ngươi sẽ thành một nguồn phước... và các chi tộc nơi thế gian sẽ nhờ ngươi mà được phước." (Sáng-thế Ký 12:2-3). Dấu cắt bì là dấu chỉ của giao ước này. Lời hứa về "dòng dõi" tối hậu chỉ về Đấng Christ (Ga-la-ti 3:16).

3. Giao Ước Si-na-i (Giao Ước Môi-se - Xuất Ê-díp-tô Ký 19-24): Đức Chúa Trời thiết lập giao ước với dân Y-sơ-ra-ên mà Ngài đã giải cứu khỏi Ai Cập. Giao ước này có điều kiện: "Vậy bây giờ, nếu các ngươi vâng lời ta và giữ sự giao ước ta, thì trong muôn dân, các ngươi sẽ thuộc riêng về ta" (Xuất Ê-díp-tô Ký 19:5). Mười Điều Răn (Xuất 20) và hệ thống luật pháp chi tiết (sách Lê-vi, Phục-truyền) được ban cho để định hình họ thành một dân tộc thánh, biệt riêng ra. Mục đích của Luật Pháp là bày tỏ tiêu chuẩn thánh khiết của Đức Chúa Trời và phơi bày tội lỗi của con người (Rô-ma 3:20).

4. Giao Ước với Đa-vít (2 Sa-mu-ên 7:8-16): Đức Chúa Trời hứa với Vua Đa-vít rằng dòng dõi người sẽ được lập đời đời, và vương quốc của người sẽ vững bền mãi mãi. "Khi các ngày ngươi đã mãn, ... ta sẽ lập dòng dõi ngươi kế vị ngươi, ... ngôi nước ngươi sẽ vững bền đời đời." (2 Sa-mu-ên 7:12,16). Lời hứa này hướng đến một Vị Vua lý tưởng, một Đấng Mết-si-a đến từ dòng dõi Đa-vít, sẽ cai trị công bình và hòa bình.

A. Sự Thánh Khiết của Đức Chúa Trời và Tội Lỗi: Sách Lê-vi được xây dựng trên nguyên tắc: "Hãy nên thánh, vì ta là Giê-hô-va Đức Chúa Trời các ngươi vốn là thánh" (Lê-vi Ký 19:2). Từ "thánh" (qadosh - קָדוֹשׁ) mang nghĩa "biệt riêng ra". Sự thánh khiết của Đức Chúa Trời đòi hỏi một phương cách để tội nhân có thể đến gần Ngài, dẫn đến hệ thống tế lễ chuộc tội. Huyết của con sinh tế (thường là không tì vết) được đổ ra để chuộc tội (kaphar - כָּפַר), nghĩa là "che đậy", "làm nguôi". Điều này bóng giáng về Chúa Giê-xu Christ, là Chiên Con không tì vết của Đức Chúa Trời, chịu đổ huyết một lần đủ cả để cất tội lỗi thế gian đi (Giăng 1:29, Hê-bơ-rơ 9:11-14).

B. Sự Công Bình và Lòng Thương Xót: Các tiên tri như A-mốt, Mi-chê, Ê-sai, vừa công bố sự phán xét công bình của Đức Chúa Trời trên sự bất công, thờ hình tượng, và vô đạo đức của dân sự, đồng thời loan báo lời hứa về sự thương xót và phục hồi. "Ngài đã chỉ cho ngươi, hỡi loài người, điều gì là thiện; cái điều mà Đức Giê-hô-va đòi ngươi há chẳng phải là làm sự công bình, ưa sự nhân từ và bước đi cách khiêm nhường với Đức Chúa Trời ngươi sao?" (Mi-chê 6:8).

C. Lời Hứa về Đấng Mết-si-a (Christ): Đây là sợi chỉ đỏ xuyên suốt Cựu Ước. Từ Lời hứa ban đầu về "dòng dõi" sẽ đánh bại con rắn (Sáng 3:15), đến lời tiên tri về một ngôi sao từ Gia-cốp (Dân-số 24:17), một tiên tri như Môi-se (Phục-truyền 18:15), một vị vua từ dòng Đa-vít (Ê-sai 9:5-6), một Đầy Tớ Chịu Khổ sẽ gánh tội lỗi chúng ta (Ê-sai 53), và một Đấng Chăn bị đánh (Xa-cha-ri 13:7). Tất cả đều được ứng nghiệm trọn vẹn trong Chúa Cứu Thế Giê-xu. Ngài chính là Torah sống động (Giăng 1:14), là Đền Thờ thật (Giăng 2:19-21), và là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm trọn vẹn (Hê-bơ-rơ 4:14-16).

1. Hiểu Biết Đầy Đủ Về Ân Điển: Nghiên cứu Cựu Ước giúp chúng ta thấm thía gánh nặng của Luật Pháp và sự bất lực của con người trong việc tự cứu mình. Từ đó, chúng ta càng trân quý hơn ân điển siêu việt được bày tỏ trong Chúa Giê-xu Christ. Luật Pháp như một thầy giáo dẫn chúng ta đến với Đấng Christ (Ga-la-ti 3:24).

2. Nắm Bắt Tính Cách Đức Chúa Trời: Cựu Ước cho chúng ta thấy Đức Chúa Trời không chỉ là tình yêu thương (Tân Ước), mà Ngài còn là Đấng Thánh Khiết, Công Bình, và Ghen Tương (về sự thờ phượng độc quyền dành cho Ngài). Sự thánh khiết của Ngài khiến sự hy sinh của Christ trở nên tất yếu; lòng thương xót của Ngài khiến sự hy sinh đó trở nên khả thi.

3. Căn Cứ cho Sự Thờ Phượng và Đạo Đức: Các Thi Thiên dạy chúng ta cách cầu nguyện, ngợi khen, than thở và phó thác. Sách Châm Ngôn dạy sự khôn ngoan thiết thực trong đời sống. Các tiên tri thôi thúc chúng ta sống công bình, yêu thương và khiêm nhường trong xã hội.

4. Củng Cố Đức Tin Qua Lời Hứa: Thấy được sự trung tín của Đức Chúa Trời trong việc giữ gìn dân sự Ngài, thực hiện các lời hứa qua các thế hệ—dù họ thất bại thế nào—đem lại cho chúng ta sự vững tâm rằng Ngài cũng sẽ thành tín với giao ước mới trong huyết của Đấng Christ cho chúng ta.

5. Đọc Kinh Thánh Cách Toàn Diện: Mọi phân đoạn trong Cựu Ước, dù là lịch sử, luật pháp hay tiên tri, đều cần được đọc dưới ánh sáng của Chúa Giê-xu Christ. Ngài là chìa khóa giải nghĩa toàn bộ Kinh Thánh (Lu-ca 24:27, 44).

Cựu Ước không phải là một câu chuyện cũ kỹ về một dân tộc xa lạ, càng không phải là một bộ luật lỗi thời. Đó là Phần Một không thể tách rời của câu chuyện cứu chuộc vĩ đại của Đức Chúa Trời. Nó đặt nền móng, vạch ra vấn đề tội lỗi, và rọi lên ánh sáng của lời hứa cứu rỗi. Khi chúng ta khảo sát Cựu Ước cách cẩn thận, chúng ta thấy bóng dáng của Christ trên mọi trang sách: trong khuôn mẫu của các sinh tế, trong chức vụ của các thầy tế lễ, trong sự khôn ngoan của các Châm Ngôn, và trong những lời tiên tri đầy hy vọng. Việc nghiên cứu này làm phong phú đức tin của chúng ta, cho chúng ta một cái nhìn sâu sắc hơn về Đức Chúa Trời mà chúng ta thờ phượng, và khiến chúng ta càng thêm kinh ngạc, biết ơn trước tình yêu và kế hoạch nhiệm mầu của Ngài, được bày tỏ trọn vẹn trong Chúa Giê-xu Christ, Đấng làm ứng nghiệm mọi lời hứa.

"Vả, ấy là nhờ tin mà các tổ phụ trở nên rạng rỡ, và nhờ đức tin mà người ta được làm cho sạch tội lỗi mình. Bởi đức tin, A-bên đã dâng cho Đức Chúa Trời một tế lễ tốt hơn của Ca-in... Hết thảy những người đó đều chết trong đức tin, chưa nhận lãnh những điều hứa cho mình; nhưng đã từ xa trông thấy và chào mừng những điều ấy." (Hê-bơ-rơ 11:2-4, 13).