Giáo lý của Ba-la-am là gì?

Trong hành trình thuộc linh của Hội Thánh, có những giáo lý sai lầm mang tên cổ xưa nhưng vẫn luôn mang tính thời sự. Một trong những giáo lý đó được chính Chúa và các sứ đồ cảnh báo là “đạo Balaam” hay “giáo lý của Balaam”. Đây không phải là một hệ thống thần học phức tạp, mà là một nguyên lý tinh vi, thực dụng, nhằm phá hoại dân sự Đức Chúa Trời từ bên trong thông qua sự thỏa hiệp. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bối cảnh Kinh Thánh, bản chất và những áp dụng cảnh giác cho Cơ Đốc nhân ngày nay.

Câu chuyện về Ba-la-am được chép chi tiết trong Dân Số Ký chương 22-25. Khi dân Y-sơ-ra-ên, dưới sự dẫn dắt của Môi-se, đang trên đường vào Đất Hứa và đánh bại các vương quốc xung quanh, vua Ba-lác của Mô-áp cảm thấy kinh hãi. Thay vì tấn công quân sự trực tiếp, ông ta sử dụng một chiến thuật tâm linh: mời một nhà tiên tri ngoại bang nổi tiếng là Ba-la-am (בִּלְעָם / Bil'am) đến để “rủa sả dân nầy cho ta” (Dân Số Ký 22:6).

Ba-la-am là một nhân vật phức tạp. Ông ta biết đến Đức Chúa Trời chân thật của Y-sơ-ra-ên và thậm chí được Đức Giê-hô-va phán cùng. Tuy nhiên, lòng tham của ông đối với “hậu thưởng” (Dân Số Ký 22:17) đã khiến ông tìm cách cưỡng lại ý muốn rõ ràng của Đức Chúa Trời. Câu chuyện con lừa cái biết nói là một minh họa sống động về việc Đức Chúa Trời can thiệp để ngăn cản một tiên tri sai lầm (Dân Số Ký 22:28-30). Cuối cùng, Đức Chúa Trời bắt miệng Ba-la-am phải nói ra lời chúc phước thay vì rủa sả (Dân Số Ký 23-24).

Tuy thất bại trong việc rủa sả, nhưng Ba-la-am đã tìm ra một phương cách khác để làm hại Y-sơ-ra-ên. Ông ta đã “dạy cho Ba-lác đặt hố trước mặt con cái Y-sơ-ra-ên, để cho chúng ăn cùng của cúng thần tượng và phạm tội tà dâm” (Khải Huyền 2:14). Hành động này được ghi lại trong Dân Số Ký 25:1-3 và 31:16. Thay vì tấn công trực diện, Ba-la-am khuyên vua Ba-lác dụ dân Y-sơ-ra-ên vào sự thờ phượng sai lầm và tình dục vô đạo đức với người nữ Mô-áp, từ đó khiến họ phạm tội cùng Giê-hô-va và đánh mất sự bảo vệ thiêng liêng.

Trong Tân Ước, “giáo lý của Ba-la-am” được nhắc đến như một điển hình nguy hiểm cho Hội Thánh.

1. Trong Thư Gửi Hội Thánh Bẹt-găm (Khải Huyền 2:14-15):
Chúa Giê-xu phán: “Nhưng ta có vài điều trách ngươi: vì tại đó ngươi có kẻ theo đạo Ba-la-am, là đạo dạy Ba-lác đặt hố trước mặt con cái Y-sơ-ra-ên, để cho chúng ăn cùng của cúng thần tượng và phạm tội tà dâm. Ngươi lại cũng có kẻ theo đạo Ni-cô-la...”. Tại đây, Chúa liên kết “đạo Ba-la-am” với “đạo Ni-cô-la”, cho thấy bản chất của nó là sự thỏa hiệp với thế gian và những giáo lý sai trật. Từ Hy Lạp được dùng cho “đạo” là διδαχή (didachē), nghĩa là “sự dạy dỗ” hoặc “giáo lý”. Giáo lý này không phải là một bài giảng lý thuyết, mà là một chiến lược thực tiễn: dụ dỗ dân sự Chúa vào sự thờ cúng hình tượng và tình dục đồi bại, từ đó phá vỡ giao ước và mối tương giao độc nhất của họ với Đức Chúa Trời.

2. Trong Thư Của Phi-e-rơ Và Giu-đe:
Hai sứ đồ này dùng hình ảnh Ba-la-am để cảnh báo về những giáo sư giả và sự dối trá vì lợi lộc. - 2 Phi-e-rơ 2:15: “Chúng nó đã bỏ đường ngay thẳng mà đi lầm lạc, theo đường của Ba-la-am, con trai Bô-sô, là kẻ tham tiền công của tội ác...”. Từ “tham” trong tiếng Hy Lạp là ἠγάπησεν (ēgapēsen), từ gốc agapaō, thường chỉ tình yêu thương cao quý, nhưng ở đây lại được dùng cho sự “yêu mến” tiền công của tội ác, cho thấy sự nghịch lý và sa ngã sâu sắc. - Giu-đe 1:11: “Khốn nạn cho chúng nó! Vì chúng nó theo đường của Ca-in, buông mình theo sự sai lạc của Ba-la-am mà mê đắm, và bị hư mất vì sự phản nghịch của Cô-rê.” Ở đây, “sự sai lạc” (πλάνη / planē) của Ba-la-am được đặt ngang hàng với tội giết người của Ca-in và sự phản loạn của Cô-rê, cho thấy mức độ nghiêm trọng của nó trước mặt Đức Chúa Trời.

Từ những phân đoạn trên, chúng ta có thể rút ra ba đặc điểm chính của “giáo lý Ba-la-am”:

1. Sự Tham Lam Và Thương Mại Hóa Chức Vụ (Mercenary Spirit):
Ba-la-am biết rõ ý muốn của Đức Chúa Trời nhưng vì “tiền công” (μισθός / misthos) mà tìm cách né tránh hoặc thậm chí chống lại. Đây là hình ảnh của những người lợi dụng chức vụ, ân tứ thuộc linh để trục lợi cá nhân. Họ xem lời tiên tri, sự dạy dỗ như một món hàng để đổi lấy sự giàu có, danh vọng, hoặc địa vị từ thế gian.

2. Chiến Lược “Cái Bẫy” – Phá Hoại Từ Bên Trong:
Khi không thể rủa sả trực tiếp, Ba-la-am chuyển sang chiến lược đặt “cái bẫy” (σκάνδαλον / skandalon). Từ này trong tiếng Hy Lạp có nghĩa là “cái bẫy”, “vật làm vấp ngã”. Bẫy ở đây là sự thỏa hiệp. Ông không tấn công vào thành trì bên ngoài, mà dụ dỗ dân sự Chúa phá bỏ hàng rào phân cách thánh khiết. Cụ thể là: - Ăn của cúng thần tượng: Tham gia vào các bữa tiệc xã giao, nghi lễ thờ phượng của dân ngoại, khiến ranh giới giữa thánh và tục bị xóa nhòa. - Phạm tội tà dâm: Ở đây vừa mang nghĩa đen (tình dục vô đạo đức), vừa mang nghĩa bóng (sự thông công thuộc linh với các thần khác – tức thờ hình tượng). Trong Cựu Ước, sự thờ hình tượng thường được ví như sự ngoại tình thuộc linh (Ê-xê-chi-ên 16:32).

3. Dẫn Đến Sự Phân Rẽ Và Sự Phán Xét:
Hậu quả của giáo lý này là thảm kịch tại Si-tim (Dân Số Ký 25). Dân Y-sơ-ra-ên bị dụ dỗ, tham gia vào sự thờ lạy Ba-anh-Phê-ô và tà dâm, khiến cơn thịnh nộ của Đức Chúa Trời giáng xuống, 24,000 người chết (Dân Số Ký 25:9). Giáo lý thỏa hiệp không dẫn đến sự hòa hợp, mà cuối cùng dẫn đến sự chết và sự phán xét.

Giáo lý Ba-la-am không phải là chuyện cổ tích. Nó hiện diện dưới nhiều hình thức tinh vi trong thời đại chúng ta. Dưới đây là những cảnh giác và áp dụng thực tế:

1. Cảnh Giác Với Tinh Thần Thương Mại Hóa Đức Tin:
Hãy tự hỏi: Động cơ phục vụ của tôi có trong sạch không? Có phải tôi đang dùng ân tứ, chức vụ để tìm kiếm sự công nhận, lợi nhuận vật chất, hay ảnh hưởng cá nhân? Hãy theo gương Chúa Giê-xu và các sứ đồ, những người phục vụ vì tình yêu, không vì lợi lộc ô uế (1 Tê-sa-lô-ni-ca 2:5).

2. Kiên Quyết Chống Lại Sự Thỏa Hiệp Thuộc Linh:
Thế gian luôn tìm cách đặt “cái bẫy” thỏa hiệp: - Trong đời sống xã hội: Áp lực phải tham gia các hoạt động, nghi lễ mê tín dị đoan để “giữ hòa khí” trong gia đình, công việc. - Trong quan điểm đạo đức: Chấp nhận các quan điểm trái với Lời Chúa về hôn nhân, gia đình, giới tính để tỏ ra “văn minh” và “bao dung”. - Trong thờ phượng: Đưa những phong tục, triết lý, phương pháp của thế gian vào Hội Thánh một cách không suy xét, nhằm thu hút đám đông, đánh mất sự thánh khiết và đơn sơ trong Christ. Cơ Đốc nhân được kêu gọi sống “trong thế gian nhưng không thuộc về thế gian” (Giăng 17:14-16). Chúng ta cần có sự khôn ngoan để nhận diện những “bẫy thỏa hiệp” và can đảm để từ chối, dù có thể phải trả giá.

3. Gìn Giữ Sự Thuần Khiết Cá Nhân Và Cộng Đồng:
Tội tà dâm và thờ hình tượng thời Ba-la-am bắt nguồn từ sự giao du quá mức và thiếu phân cách với thế gian tà ác (2 Cô-rinh-tô 6:17). Chúng ta cần thiết lập những ranh giới lành mạnh trong các mối quan hệ, trong việc giải trí (phim ảnh, âm nhạc, sách báo), và trong đời sống tài chính. Hãy thường xuyên tự xét mình dưới ánh sáng Lời Chúa.

4. Trung Thành Với Lời Chúa Làm Tiêu Chuẩn Tối Cao:
Ba-la-am biết Lời Chúa nhưng tìm cách uốn nắn nó cho phù hợp với dục vọng và lợi ích của mình. Chúng ta phải lấy Lời Chúa làm thẩm quyền tuyệt đối, không thêm bớt, không giải nghĩa cách tùy tiện để biện minh cho tội lỗi hay sự thuận tiện cá nhân. Hãy như người Bê-rê, “ngày ngày tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng” (Công vụ 17:11).

Giáo lý của Ba-la-am là một bức cảnh báo xuyên suốt Kinh Thánh. Nó là hiện thân của sự tham lam thuộc linh, của chiến lược thỏa hiệp tinh vi nhằm phá hoại sự thánh khiết và chứng nhân của dân sự Đức Chúa Trời. Nó nhắc nhở chúng ta rằng kẻ thù không chỉ tấn công bằng sự bách hại trực diện, mà còn bằng những lời mời gọi hấp dẫn đến sự hòa nhập, hưởng thụ và thực dụng.

Lời cảnh báo cho Hội Thánh Bẹt-găm vẫn còn vang vọng đến chúng ta ngày nay: “Vậy, hãy ăn năn! Bằng chẳng, ta sẽ mau đến cùng ngươi, lấy gươm của miệng ta mà giao chiến với chúng nó.” (Khải Huyền 2:16). Sự ăn năn ở đây là từ bỏ mọi sự thỏa hiệp, quay lại với tình yêu ban đầu thuần khiết dành cho Christ.

Ước mong mỗi chúng ta, được trang bị bằng sự hiểu biết này, sẽ “cẩn thận giữ tâm trí mình” (Châm ngôn 4:23), sống đời sống phân cách thánh khiết, trung tín với Chúa và Lời Ngài, để không sa vào cái bẫy của Ba-la-am, nhưng đứng vững trong ân điển và lẽ thật của Đấng Christ.