Chúa có thay đổi ý định không?

Trong hành trình đức tin, một trong những câu hỏi thần học sâu sắc và thiết thực nhất mà Cơ Đốc nhân thường đối diện là: Chúa có thay đổi ý định không? Câu hỏi này chạm đến cốt lõi của sự hiểu biết về bản tính Đức Chúa Trời: Ngài có phải là Đấng bất biến, tuyệt đối chủ quyền, hay Ngài có thể “đổi ý” trước lời cầu nguyện và hành động của con người? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào Kinh Thánh để khám phá sự phức tạp và hài hòa kỳ diệu giữa chủ quyền tuyệt đối của Đức Chúa Trời và sự đáp ứng đầy tương giao của Ngài với nhân loại.

Kinh Thánh khẳng định rõ ràng Đức Chúa Trời là Đấng không hề thay đổi (bất biến - immutable). Đây là nền tảng cho mọi suy luận thần học.

• Dân Số Ký 23:19: “Đức Chúa Trời chẳng phải là loài người mà nói dối, cũng chẳng phải là con loài người mà ăn năn. Điều Ngài đã nói, Ngài há chẳng làm ư? Điều Ngài đã phán, Ngài há chẳng làm thành sao?”
• 1 Sa-mu-ên 15:29: “Đấng phú quang của Y-sơ-ra-ên sẽ không nói dối và cũng không ăn năn; vì Ngài chẳng phải loài người mà ăn năn.”
• Ma-la-chi 3:6: “Vì ta là Đức Giê-hô-va, ta không hề thay đổi.”
• Gia-cơ 1:17: “Mọi ân điển tốt lành cùng sự ban cho trọn vẹn đều đến từ nơi cao và bởi Cha sáng láng mà xuống, trong Ngài chẳng có một sự thay đổi, cũng chẳng có bóng của sự biến cải nào.”

Từ ngữ Hê-bơ-rơ được dùng cho “ăn năn” trong các câu trên là nacham (נָחַם), mang nghĩa “thở dài”, “cảm thấy đau buồn sâu sắc”, “hối tiếc”. Kinh Thánh khẳng định Đức Chúa Trời không như con người, Ngài không “hối tiếc” hay “thay đổi ý kiến” một cách bốc đồng, yếu đuối hay vì thiếu hiểu biết. Ý định tối hậu và bản tính thánh khiết của Ngài là vĩnh cửu, không dao động.

Tuy nhiên, chính Kinh Thánh cũng ghi lại những phân đoạn nơi Đức Chúa Trời dường như đã “ăn năn” hay thay đổi hành động của Ngài. Đây không phải là mâu thuẫn, mà là cánh cửa mở ra sự hiểu biết sâu sắc hơn về mối quan hệ giao ước.

• Sáng Thế Ký 6:6-7: “Đức Giê-hô-va đành rằng mình đã dựng nên loài người trên mặt đất, thì buồn rầu trong lòng… Đức Giê-hô-va phán rằng: Ta sẽ hủy diệt khỏi mặt đất loài người mà ta đã dựng nên…” Từ “buồn rầu” ở đây cũng là nacham. Đức Chúa Trời “đau lòng” trước tội lỗi, dẫn đến một hành động phán xét phù hợp với bản tính công bình của Ngài.
• Xuất Ê-díp-tô Ký 32:14: “Đức Giê-hô-va bèn ăn năn sự hại mà Ngài đã nói sẽ làm cho dân sự Ngài.” Sau khi Môi-se cầu thay, Chúa đã không tiêu diệt dân Y-sơ-ra-ên vì tội thờ bò vàng.
• Giô-na 3:10: “Đức Chúa Trời thấy việc họ làm, đều xây bỏ đường lối xấu của mình, bèn ăn năn không giáng tai họa Ngài đã phán nữa.” Thành Ni-ni-ve ăn năn, và Chúa đã rút lại lời tuyên phán hủy diệt.
• 1 Sử Ký 21:15 / 2 Sa-mu-ên 24:16: Khi thiên sứ giáng ôn dịch trên dân Y-sơ-ra-ên, “Đức Giê-hô-va ăn năn về tai họa đó”, và truyền lệnh dừng lại.

Làm thế nào để dung hòa hai dòng chứng cớ tưởng như trái ngược này? Chìa khóa nằm ở việc phân biệt giữa Ý Chỉ Đời Đời (Decree) và Ý Chỉ Mệnh Lệnh (Precept) của Đức Chúa Trời, cũng như hiểu về bản chất của giao ước.

1. Ý Chỉ Đời Đời (Decree): Là kế hoạch tối hậu, bất biến, khôn ngoan và chủ quyền của Đức Chúa Trời từ trước muôn đời (Ê-phê-sô 1:11). Ý chỉ này không bao giờ thay đổi. Ví dụ: kế hoạch cứu rỗi qua Chúa Giê-xu Christ (1 Phi-e-rơ 1:20), sự lựa chọn của Ngài (Rô-ma 8:29-30).

2. Ý Chỉ Mệnh Lệnh (Precept) hay Lời Tuyên Bố Điều Kiện: Là những điều Chúa công bố trong mối quan hệ với con người, thường mang tính điều kiện, thể hiện nguyên tắc đạo đức và sự công bình của Ngài. Ví dụ: “Trong một lúc ta sẽ phán nghịch cùng một dân và một nước mà ta định trừ đi, nhưng nếu dân ấy xây bỏ điều ác mình, ta sẽ đổi ý ta đã định giáng tai họa cho nó.” (Giê-rê-mi 18:7-8). Lời cảnh báo hủy diệt Ni-ni-ve của Chúa cho Giô-na thuộc loại này – nó thể hiện sự phán xét đáng phải có dựa trên tội lỗi của họ, nhưng hàm chứa cơ hội cho sự ăn năn.

Khi Kinh Thánh nói Chúa “ăn năn” (nacham), không có nghĩa Ngài thay đổi mục đích tối hậu hay hối tiếc như con người. Thay vào đó, nó diễn tả:

- Sự thay đổi trong hành động hoặc thái độ của Chúa đối với con người dựa trên sự thay đổi thái độ của con người đối với Ngài. Ngài hành xử một cách hoàn toàn phù hợp, công bình và thương xót với tình trạng mới. Khi Ni-ni-ve ăn năn, Chúa rút lại sự phán xét – điều này phù hợp với bản tính thương xót của Ngài (Giê-rê-mi 18:8). Khi họ phạm tội, Ngài công bố phán xét – điều này phù hợp với bản tính thánh khiết của Ngài. Chúa không thay đổi; chính phản ứng của con người trong khuôn khổ giao ước đã khiến cách Ngài đối xử với họ thay đổi.

- Ngôn ngữ loài suy (anthropopathic language): Kinh Thánh dùng ngôn ngữ loài người (“ăn năn”, “buồn rầu”) để mô tả cách Đức Chúa Trời phản ứng một cách hoàn hảo, thánh khiết trước tình trạng thay đổi của con người. Đó là sự “thay đổi” trong mối quan hệ, không phải trong bản tính hay mục đích tối hậu.

Từ ngữ Hy Lạp trong Tân Ước cho sự “ăn năn” là metanoia (μετάνοια), nghĩa là “thay đổi tâm trí”, “quay lại”. Con người được kêu gọi metanoia – thay đổi tư tưởng và hướng đi để quay về với Chúa. Còn Đức Chúa Trời, trong tương giao với con người, thể hiện sự đáp ứng trọn vẹn và nhất quán của Ngài trước sự metanoia ấy.

Đây là một khía cạnh mầu nhiệm và đầy khích lệ. Kinh Thánh cho thấy lời cầu nguyện chân thành có thể “ảnh hưởng” đến hành động của Đức Chúa Trời.

• Lời cầu thay của Môi-se (Xuất Ê-díp-tô Ký 32:11-14) đã khiến Chúa nguôi cơn thạnh nộ. Môi-se đã khẩn nài dựa trên danh tiếng của Chúa giữa các dân ngoại và lời hứa với các tổ phụ. Ông cầu xin dựa trên chính bản tính và lời hứa không thay đổi của Chúa.
• Lời cầu nguyện của Ê-xê-chia (2 Các Vua 20:1-6) khiến Chúa gia thêm 15 năm cho đời ông. Đức Chúa Trời đáp lời cầu nguyện cá nhân trong khuôn khổ chủ quyền và sự khôn ngoan của Ngài.
• Gia-cơ 5:16-18 nêu gương Ê-li: “Lời cầu xin của người công bình có rất nhiều năng lực.” Lời cầu nguyện không “bắt ép” Chúa thay đổi ý muốn tốt lành của Ngài, nhưng là phương tiện Ngài đã định để thực hiện ý muốn ấy trên đất, và qua đó bày tỏ lòng thương xót.

Cầu nguyện không thay đổi ý định tối hậu của Chúa, nhưng thường thay đổi cách thức và thời điểm Ngài thực hiện ý định ấy. Nó là dây chuyền liên kết giữa sự chủ quyền của Đức Chúa Trời và trách nhiệm của con người.

Hiểu biết đúng đắn về vấn đề này đem lại sự bình an, hy vọng và động lực mạnh mẽ cho đời sống đức tin.

1. Sự Tin Cậy Vững Vàng: Chúng ta có thể hoàn toàn tin cậy vào lời hứa và bản tính của Đức Chúa Trời. Ngài không thay đổi như “bóng của sự xoay về” (Gia-cơ 1:17). Chúa Giê-xu Christ “hôm qua, ngày nay, và cho đến đời đời không hề thay đổi” (Hê-bơ-rơ 13:8). Sự cứu rỗi, tình yêu và sự thành tín của Ngài là nền tảng vững chắc cho linh hồn chúng ta.

2. Động Lực Cho Sự Cầu Nguyện Sâu Nhiệm: Hiểu rằng lời cầu nguyện chân thành trong ý muốn Chúa có thể “làm động lòng” Chúa (theo cách nói của loài người), giúp chúng ta cầu nguyện với lòng tin quyết và sốt sắng. Chúng ta không cầu nguyện để “thuyết phục” một Đức Chúa Trời bướng bỉnh, nhưng để hợp tác với Đức Chúa Trời chủ quyền, Đấng đã định dùng sự cầu nguyện như một phương tiện để thực hiện ý muốn nhân từ của Ngài trên đất.

3. Trọng Tâm Của Sự Ăn Năn Cá Nhân: Bài học từ Ni-ni-ve nhắc nhở chúng ta rằng sự ăn năn thật (metanoia) luôn có sức mạnh thay đổi hoàn cảnh. Khi chúng ta xây bỏ tội lỗi và quay về với Chúa, chắc chắn chúng ta sẽ gặp được lòng thương xót của Ngài, vì “nếu chúng ta xưng tội mình, thì Ngài là thành tín công bình để tha tội cho chúng ta” (1 Giăng 1:9). Đây là một nguyên tắc không thay đổi của Đức Chúa Trời.

4. Thái Độ Khiêm Nhường Và Vâng Phục: Dù không hiểu hết mọi đường lối Chúa, chúng ta vẫn vâng phục và tin cậy rằng ý chỉ tối hậu của Ngài là “tốt lành, đẹp ý và trọn vẹn” (Rô-ma 12:2). Chúng ta học theo gương Chúa Giê-xu: “Dầu vậy, chẳng phải theo ý ta, mà theo ý Cha” (Ma-thi-ơ 26:39).

Vậy, Chúa có thay đổi ý định không? Câu trả lời là vừa có vừa không, tùy theo cách hiểu. KHÔNG, Ngài không bao giờ thay đổi trong bản tính thánh khiết, công bình, yêu thương và trong ý chỉ cứu rỗi tối hậu của Ngài. CÓ, Ngài, trong mối quan hệ giao ước đầy tương giao với con người, “thay đổi” cách đối xử của Ngài một cách hoàn toàn nhất quán và công bình, đáp ứng với sự vâng phục hay bội nghịch, sự ăn năn hay cứng lòng của chúng ta.

Sự “thay đổi” nơi Chúa thực chất là sự biểu lộ trọn vẹn, đa diện của một bản tính bất biến: thánh khiết đòi hỏi phán xét tội lỗi, thương xót khao khát tha thứ, thành tín gìn giữ lời hứa. Khi chúng ta cầu nguyện, ăn năn và vâng lời, chúng ta không “khiến” Chúa thay đổi, nhưng chúng ta bước vào dòng chảy của ý muốn tốt lành mà Ngài đã định từ trước, và kinh nghiệm một cách sống động lòng thương xót, sự đáp lời và sự thành tín không bao giờ thay đổi của Ngài. Hãy vững lòng tin cậy nơi Đấng “làm mọi sự hiệp theo ý muốn của Ngài” (Ê-phê-sô 1:11), và sốt sắng cầu nguyện, ăn năn, vâng phục, vì biết rằng Cha Thiên Thượng của chúng ta luôn đáng tin cậy và đầy lòng thương xót.