Đức Chúa Trời muốn nói gì khi dạy 'hãy lột bỏ người cũ' (Ê-phê-sô 4:22)?

Lời kêu gọi “hãy lột bỏ người cũ” trong thư Ê-phê-sô chương 4 câu 22 không phải là một lời khuyên nhẹ nhàng về việc tự cải thiện bản thân, mà là một mệnh lệnh mạnh mẽ, một sự phân định rõ ràng giữa hai thực tại thuộc linh hoàn toàn đối nghịch. Đây là trọng tâm của sự dạy dỗ về đời sống Cơ Đốc nhân, chỉ ra cuộc chiến thuộc linh và tiến trình biến đổi mà mỗi tín hữu phải kinh nghiệm. Để hiểu thấu đáo mệnh lệnh này, chúng ta phải đặt nó trong toàn bộ bối cảnh thần học của sứ đồ Phao-lô và khám phá chiều sâu của ngôn từ được Đức Thánh Linh soi dẫn.

Mệnh lệnh “lột bỏ người cũ” không đứng riêng lẻ. Nó nằm trong một phân đoạn đối lập rõ ràng giữa lối sống cũ của dân ngoại và lối sống mới trong Đấng Christ. Sứ đồ Phao-lô bắt đầu bằng một lời kêu gọi long trọng: “Vậy, nói rằng: Ấy vậy, tôi nói cùng anh em và làm chứng trước mặt Chúa, anh em chớ nên bước đi như người ngoại đạo nữa, họ bước đi theo sự hư không của ý tưởng mình” (Ê-phê-sô 4:17). Ông mô tả chi tiết tình trạng hư mất của “người cũ”: “bề trong thì hư tệ, mất cả cảm giác, phó mình theo sự buông tuồng, đặng làm mọi sự ô uế cách tham lam” (Ê-phê-sô 4:19).

Sau bức tranh ảm đạm đó, Phao-lô đưa ra một tuyên bố mang tính bước ngoặt: “Nhưng anh em học cho biết Đấng Christ chẳng phải là thể ấy” (Ê-phê-sô 4:20). Đây là chìa khóa: Sự biến đổi bắt đầu từ chân lý khách quan về Đấng Christ và sự dạy dỗ của Ngài. Từ nền tảng đó, Phao-lô trình bày tiến trình ba phần, được kết nối chặt chẽ:

“22 thì hãy lột bỏ người cũ là nết xấu trước kia, vốn bị hư hại bởi tư dục dỗ dành;
23 và hãy làm nên mới mẻ trong tâm thần của trí mình,
24 và mặc lấy người mới, là người đã được dựng nên giống như Đức Chúa Trời, trong sự công bình và sự thánh sạch của lẽ thật.” (Ê-phê-sô 4:22-24)

Cả ba động từ “lột bỏ” (ἀποθέσθαι - apothesthai), “làm nên mới mẻ” (ἀνανεοῦσθαι - ananeousthai), và “mặc lấy” (ἐνδύσασθαι - endysasthai) đều ở thì giả định (aorist middle infinitive) trong tiếng Hy Lạp, diễn tả một hành động quyết định, dứt khoát, và có tính cá nhân. Đây không phải là một gợi ý mà là một mệnh lệnh cần được vâng theo.

Cụm từ “lột bỏ” (ἀποτίθεμαι - apotithēmi) có nghĩa đen là “cởi bỏ”, “vứt bỏ”, như cởi bỏ một bộ quần áo cũ nhớp nhúa. Từ này được dùng trong Công vụ 7:58 khi những kẻ ném đá Ê-tiên “cởi áo ngoài” của họ. Hình ảnh này nói lên một hành động có ý thức, rõ ràng và dứt khoát. “Người cũ” (τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον - ton palaion anthrōpon) chỉ đến toàn bộ bản thể, nhân cách, và khuynh hướng của con người chưa được tái sinh, sống dưới quyền lực của tội lỗi và Sa-tan.

Phao-lô mô tả bản chất của “người cũ” này:

1. “Bị hư hại” (φθειρόμενον - phtheiromenon): Đây là một phân từ hiện tại thụ động, cho thấy một tiến trình hư hoại liên tục dưới tác động của tội lỗi. Con người cũ đang trong tình trạng xuống cấp, hư nát không ngừng.
2. “Bởi tư dục dỗ dành” (κατὰ τὰς ἐπιθυμίας τῆς ἀπάτης - kata tas epithymias tēs apatēs): Sự hư hoại này xảy ra thông qua “những ham muốn” (ἐπιθυμίας - epithymias, không chỉ là ham muốn tình dục mà là mọi khao khát tội lỗi) phát xuất từ “sự lừa dối” (ἀπάτης - apatēs). Chính Sa-tan, kẻ lừa dối, đã và đang lừa gạt con người bằng cách biến tội lỗi thành điều hấp dẫn, hứa hẹn sự sống nhưng thực chất dẫn đến sự chết (Sáng thế ký 3:1-6).

Như vậy, “lột bỏ người cũ” là một hành động thuộc linh dứt khoát, dựa trên thẩm quyền của Lời Chúa, từ bỏ toàn bộ hệ thống sống, tư duy, giá trị và hành vi cũ vốn bị chi phối bởi sự lừa dối của tội lỗi và thế gian.

Để hiểu đầy đủ mệnh lệnh này, chúng ta phải liên kết nó với giáo lý nền tảng về sự đồng chết và đồng sống lại với Đấng Christ. Trong Rô-ma 6, Phao-lô giải thích rằng khi tin nhận Chúa Giê-xu, chúng ta được báp-tem vào trong sự chết của Ngài, và cũng được sống lại trong sự sống mới (Rô-ma 6:3-4). Ông tuyên bố: “Vì biết rõ rằng người cũ của chúng ta đã bị đóng đinh trên thập tự giá với Ngài, hầu cho thân thể của tội lỗi bị tiêu diệt đi, và chúng ta không phục dưới tội lỗi nữa” (Rô-ma 6:6).

Đây là khía cạnh khách quan của sự cứu rỗi. Trước mặt Đức Chúa Trời, “người cũ” của chúng ta – tức con người tội lỗi, thuộc về A-đam cũ – đã bị xử lý dứt điểm tại thập tự giá. Đức Chúa Trời muốn nói rằng: “Con hãy nhận biết và đứng vững trong sự thật rằng, trong Đấng Christ, con người cũ tội lỗi của con đã bị kết án và đóng đinh rồi. Con không còn phải làm nô lệ cho nó nữa.” Mệnh lệnh “hãy lột bỏ” trong Ê-phê-sô 4 là lời kêu gọi chúng ta áp dụng chủ quan sự thật khách quan đó vào đời sống hàng ngày. Nó là sự đồng ý với Đức Chúa Trời về tình trạng thật của “người cũ” và dứt khoát từ bỏ mọi sự liên hệ với nó.

Phao-lô không chỉ dừng lại ở việc “lột bỏ”. Đó chỉ là bước đầu tiên trong một quy trình ba bước không thể tách rời:

1. Lột Bỏ (câu 22): Từ bỏ lối sống cũ. Đây là hành động tiêu cực, cắt đứt.
2. Làm Nên Mới Mẻ Trong Tâm Thần Của Trí Mình (câu 23): Đây là bước then chốt. “Tâm thần của trí mình” (τῷ πνεύματι τοῦ νοὸς ὑμῶν - tō pneumati tou noos hymōn) chỉ đến trung tâm nhận thức, tư duy, và ý chí đã được tái sinh. Động từ “làm nên mới mẻ” (ἀνανεόω - ananeoō) là một phân từ hiện tại thụ động, cho thấy một tiến trình liên tục được Thánh Linh thực hiện. Tâm trí chúng ta cần được đổi mới liên tục bởi Lời Chúa (Rô-ma 12:2) để phân biệt được ý muốn tốt lành, đẹp lòng và trọn vẹn của Đức Chúa Trời.
3. Mặc Lấy Người Mới (câu 24): “Người mới” (τὸν καινὸν ἄνθρωπον - ton kainon anthrōpon) là con người được tái tạo theo hình ảnh của Đấng Tạo Hóa. “Kainos” trong tiếng Hy Lạp không chỉ là “mới” về thời gian, mà còn là “mới” về chất lượng, tươi mới và ưu việt. Con người mới này “đã được dựng nên” (κτισθέντα - kisthenta, aorist passive) – một hành động hoàn tất của Đức Chúa Trời – “giống như Đức Chúa Trời, trong sự công bình và sự thánh sạch của lẽ thật.”

Ba bước này phải diễn ra đồng thời và liên tục. Không thể chỉ “lột bỏ” mà không “mặc lấy” cái mới. Nếu không, tình trạng sẽ trở nên tồi tệ hơn (Ma-thi-ơ 12:43-45).

Vậy, làm thế nào để chúng ta sống ra mệnh lệnh “lột bỏ người cũ” một cách thiết thực?

1. Nhận Biết và Xưng Tội Cụ Thể: “Lột bỏ” bắt đầu bằng việc thành thật đối diện với Đức Chúa Trời và xưng nhận những biểu hiện cụ thể của “người cũ” trong đời sống mình: những thói quen xấu, thái độ kiêu ngạo, ganh ghét, nói dối, ham muốn không trong sạch, v.v. (Cô-lô-se 3:5-9 liệt kê nhiều điều cần “lột bỏ”).
2. Tin Cậy vào Sự Thật của Thập Tự Giá: Mỗi khi bị cám dỗ, hãy nhớ và tuyên bố lời Chúa: “Tôi đã bị đóng đinh với Đấng Christ” (Ga-la-ti 2:20). “Người cũ” đó không còn quyền chi phối tôi nữa. Quyền năng để lột bỏ đến từ đức tin nơi sự chết và sống lại của Đấng Christ, không từ nỗ lực tự cải thiện.
3. Tích Cực Đổi Mới Tâm Trí Bằng Lời Chúa: Chủ động, đều đặn đọc, học, suy ngẫm và ghi nhớ Kinh Thánh (Thi thiên 119:9, 11). Hãy để Lời Chúa thách thức, điều chỉnh và định hình lại mọi tư tưởng, giá trị và quan điểm của chúng ta.
4. Chủ Động “Mặc Lấy” Những Đức Tính Của Đấng Christ: Sau khi xưng tội giận dữ, hãy chủ động “mặc lấy” sự nhân từ, thương xót và tha thứ (Ê-phê-sô 4:31-32). Sau khi từ bỏ lời nói hư không, hãy “mặc lấy” lời lành, lời đem ơn cho kẻ nghe (Ê-phê-sô 4:29). Cô-lô-se 3:12-14 kêu gọi chúng ta “mặc lấy” lòng thương xót, nhân từ, khiêm nhường, mềm mại, nhịn nhục.
5. Sống Trong Cộng Đồng Hội Thánh: Quá trình này không diễn ra trong sự cô lập. Chúng ta cần sự nâng đỡ, khích lệ, và cả sự sửa dạy từ các anh chị em trong Chúa (Hê-bơ-rơ 10:24-25). Hội Thánh là môi trường để thực hành “lột bỏ” và “mặc lấy” trong các mối quan hệ thực tế.
6. Lệ Thuộc Vào Quyền Năng của Đức Thánh Linh: Tất cả đều phải được thực hiện trong quyền năng của Đức Thánh Linh, Đấng ban năng lực cho chúng ta (Ga-la-ti 5:16, 22-23). Hãy cầu nguyện liên tục, xin Thánh Linh soi sáng để nhận ra “người cũ” và ban sức để vâng lời.

Mệnh lệnh “hãy lột bỏ người cũ” là lời mời gọi của ân điển, mở ra cho chúng ta con đường tự do và sự sống thật. Đức Chúa Trời không bảo chúng ta phải tự mình sửa chữa con người cũ đã hư hoại ấy. Ngài bảo chúng ta hãy nhận biết nó đã bị xử lý tại thập tự giá, dứt khoát từ bỏ nó, và bước vào thực tại mới của “người mới” mà Ngài đã dựng nên trong Đấng Christ. Đây là một cuộc chiến thuộc linh suốt đời, nhưng là một cuộc chiến mà chiến thắng sau cùng đã được đảm bảo. Mỗi ngày, qua sự vâng phục trong đức tin nơi Lời Chúa và quyền năng Thánh Linh, chúng ta có thể kinh nghiệm sự tự do ngày càng hơn khỏi quyền lực của tội lỗi và sống phản chiếu vẻ đẹp của Đấng Christ – “người mới” thật của chúng ta.

Hãy can đảm và kiên trì. “Ấy vậy, nếu ai ở trong Đấng Christ, thì nấy là người dựng nên mới; những sự cũ đã qua đi, nầy mọi sự đều trở nên mới.” (2 Cô-rinh-tô 5:17). Sự mới mẻ đó bắt đầu từ một quyết định dứt khoát: lột bỏ người cũ.