Kinh Thánh Có Sao Chép Từ Các Thần Thoại Và Truyền Thuyết Khác?
Trong hành trình tìm hiểu và nghiên cứu Kinh Thánh, một câu hỏi thần học và lịch sử thường được đặt ra là: Liệu Kinh Thánh, đặc biệt là những câu chuyện trong Cựu Ước, có sao chép từ các thần thoại và truyền thuyết tôn giáo cổ đại của các dân tộc lân cận hay không? Câu hỏi này không chỉ là thách thức về tri thức, mà còn là cơ hội để chúng ta đào sâu vào sự hiểu biết về bản chất của sự mặc khải (revelation) của Đức Chúa Trời trong lịch sử. Bài viết này sẽ khảo sát vấn đề dưới ánh sáng của Kinh Thánh, ngữ cảnh lịch sử, và đức tin của Cơ Đốc giáo Tin Lành, với niềm xác tín rằng Kinh Thánh là Lời hằng sống, đầy trọn và có thẩm quyền của Đức Chúa Trời.
Không thể phủ nhận rằng, các nhà khảo cổ và sử học đã tìm thấy những văn bản cổ từ các nền văn minh Lưỡng Hà (Sumer, Akkad, Babylon) và Canaan có những điểm tương đồng bề ngoài với một số truyện ký trong Kinh Thánh. Ví dụ nổi bật nhất là:
- Truyền thuyết Lụt Lụt (Epic of Gilgamesh - Phiến đất sét của người Babylon): Kể về một trận lụt lớn, một người tên Utnapishtim được cảnh báo, đóng một chiếc tàu lớn để cứu gia đình và các loài vật.
- Truyện Sáng Thế của người Babylon (Enuma Elish): Kể về cuộc chiến giữa các thần, sự sáng tạo thế giới từ thân thể của một nữ thần nguyên thủy bị đánh bại.
- Các luật lệ (như Bộ luật Hammurabi): Có một số điều luật tương tự như luật pháp trong sách Xuất Ê-díp-tô ký và Lê-vi ký (ví dụ: "mắt đền mắt").
Việc phát hiện ra những điểm tương đồng này đôi khi được dùng để cho rằng Kinh Thánh chỉ là một bản sao, một sản phẩm văn hóa địa phương. Tuy nhiên, một cách tiếp cận trưởng thành trong nghiên cứu Kinh Thánh sẽ xem xét những điểm này một cách cẩn thận hơn.
Khi so sánh chi tiết, chúng ta thấy những khác biệt căn bản và có tính hệ tưởng giữa Kinh Thánh và các thần thoại ngoại giáo.
a. Bản Chất của Đức Chúa Trời:
Trong các thần thoại, các vị thần là đa thần, thường xung đột, đầy tham sân si, và là hiện thân của các thế lực tự nhiên. Trái lại, Kinh Thánh mặc khải một Đức Chúa Trời duy nhất (Độc Thần), thánh khiết, yêu thương, công bình và tể trị mọi sự. Ngài là Đấng Tạo Hóa (Bara' - בָּרָא trong tiếng Hê-bơ-rơ, một từ chỉ dành cho hành động sáng tạo của Đức Chúa Trời) tách biệt khỏi vật chất Ngài tạo dựng (Sáng 1:1). Sự sáng tạo của Ngài là bằng Lời phán toàn năng, trật tự và có mục đích, không phải từ một cuộc chiến hỗn mang.
b. Bản Chất Con Người và Mối Quan Hệ:
Trong thần thoại, con người thường được tạo ra để làm nô lệ cho các thần, phục vụ nhu cầu của họ. Trong Kinh Thánh, con người được dựng nên theo hình ảnh của Đức Chúa Trời (Imago Dei - Tselem Elohim - צֶלֶם אֱלֹהִים) (Sáng 1:26-27), với phẩm giá, trách nhiệm cai quản, và quan trọng nhất là có khả năng tương giao với Đấng Tạo Hóa.
c. Cốt Truyện và Mục Đích Cứu Chuộc:
Câu chuyện trận Lụt trong Kinh Thánh (Sáng 6-9) không đơn thuần là một thảm họa tự nhiên. Đó là một hành động phán xét công bình của Đức Chúa Trời đối với tội lỗi, đồng thời thể hiện ân điển cứu chuộc qua giao ước với Nô-ê (một người công bình - tzaddiq). Câu chuyện hướng đến Chúa Giê-xu Christ, là "Nô-ê" thiêng liêng đem đến sự cứu rỗi khỏi cơn thịnh nộ cuối cùng (1 Phi-e-rơ 3:20-21). Trong khi đó, câu chuyện lụt trong Gilgamesh mang tính ngẫu nhiên, không có mục đích đạo đức rõ ràng.
d. Khái Niệm Lịch Sử và Chân Lý:
Kinh Thánh trình bày mình như một ghi chép về các sự kiện lịch sử trong kế hoạch cứu chuộc của Đức Chúa Trời. Các thần thoại thường là những câu chuyện chu kỳ, giải thích tự nhiên, không gắn với một dòng lịch sử tuyến tính hướng đến một đích điểm.
Làm thế nào để hiểu về những tương đồng bề ngoài? Thay vì "sao chép", chúng ta có thể xem xét dưới góc độ:
a. Ký ức Lịch Sử Phổ Quát Bị Biến Dạng: Các biến cố lớn như trận Lụt toàn cầu (mà Kinh Thánh ghi nhận là sự kiện lịch sử thật) đã in sâu vào ký ức của nhiều dân tộc. Theo thời gian, các dân tộc xa rời sự mặc khải nguyên thủy về Đức Chúa Trời chân thần đã biến câu chuyện đó thành thần thoại đa thần. Kinh Thánh không "sao chép" mà chính là bản tường thuật chính xác và có thẩm quyền từ Đấng Tạo Hóa, Đấng là Nhân Chứng và Tác Nhân của chính sự kiện đó.
b. Ngôn Ngữ và Hình Ảnh Văn Hóa: Đức Chúa Trời đã chọn mặc khải chính mình trong một bối cảnh lịch sử và văn hóa cụ thể. Ngài dùng những ngữ cảnh, hình ảnh và thể loại văn học mà con người thời đó có thể hiểu được, để truyền đạt chân lý siêu việt. Ví dụ, việc mô tả "vực sâu" (tehom - תְּהוֹם) trong Sáng 1:2 có thể phản ánh ngôn ngữ chung của vùng Cận Đông cổ đại, nhưng Kinh Thánh tước bỏ mọi yếu tố thần thánh hóa nó và khẳng định nó hoàn toàn nằm dưới quyền tể trị của Đức Chúa Trời (Thi thiên 104:6-9).
c. Sự Phán Xét và Tranh Chiến Thuộc Linh: Một số học giả cho rằng việc Kinh Thánh đề cập đến các biến cố tương tự là một hình thức "tranh luận thần học ngầm" (polemical theology). Kinh Thánh trình bày một câu chuyện "đối nghịch" để phủ nhận, điều chỉnh và thay thế những tín ngưỡng sai lầm của các dân tộc ngoại giáo xung quanh Y-sơ-ra-ên. Điều này không phải sao chép, mà là mặc khải sự thật để đánh đổ sự dối trá.
a. Xây Dựng Đức Tin Trên Nền Tảng Vững Chắc: Việc hiểu biết này củng cố đức tin của chúng ta. Kinh Thánh không phải là một tuyển tập thần thoại hấp dẫn, mà là Lời lịch sử và có thẩm quyền của Đấng Tạo Hóa. Khi gặp những thách thức về trí thức, chúng ta có thể tin cậy rằng Đức Chúa Trời đã phán trong lịch sử và Lời Ngài là chân thật (Giăng 17:17).
b. Tiếp Cận Văn Hóa Cách Khôn Ngoan: Chúng ta học được từ chính Đức Chúa Trời cách tiếp cận văn hóa. Ngài dùng ngôn ngữ của thính giả để truyền đạt chân lý bất biến. Trong công tác truyền giáo và làm chứng, chúng ta cần hiểu biết về văn hóa và niềm tin của người đối diện, không để bị choáng ngợp bởi những điểm tương đồng bề ngoài, nhưng biết chỉ ra sự khác biệt căn bản về Chúa Giê-xu Christ và Phúc Âm cứu rỗi.
c. Trân Quý Sự Độc Nhất Của Kinh Thánh: Mỗi lần đọc Kinh Thánh, chúng ta nên nhớ rằng đây không phải là tiếng nói của con người tìm kiếm Thượng Đế, mà là tiếng nói của Thượng Đế bày tỏ chính mình cho con người (2 Phi-e-rơ 1:21). Sự độc nhất của thông điệp cứu chuộc xuyên suốt Kinh Thánh—từ Sáng Thế đến Khải Huyền—là bằng chứng hùng hồn về nguồn gốc thần thượng của nó.
d. Đứng Vững Trước Những Chỉ Trích: Được trang bị với hiểu biết này, chúng ta có thể "hãy làm cho mình sẵn sàng... để binh vực cho sự trông cậy trong anh em" (1 Phi-e-rơ 3:15) cách ôn hòa và kính sợ khi ai đó đặt câu hỏi về tính độc đáo của Kinh Thánh. Câu trả lời không phải là sự e ngại, mà là sự giải thích rõ ràng về Chân Lý.
Tóm lại, những điểm tương đồng bề ngoài giữa Kinh Thánh và các thần thoại cổ không chứng minh cho việc sao chép, mà ngược lại, làm nổi bật sự tương phản sâu sắc và tính siêu việt của sự mặc khải Kinh Thánh. Kinh Thánh đứng trong lịch sử, sử dụng ngôn ngữ của con người, nhưng mang thông điệp từ trời: đó là kế hoạch cứu chuộc nhân loại sa ngã qua Chúa Cứu Thế Giê-xu. Các thần thoại phản ánh sự mờ tối của tâm trí con người xa cách Đức Chúa Trời (Rô-ma 1:21-23), còn Kinh Thánh là ánh sáng của lẽ thật (Thi thiên 119:105).
Lời Chúa vẫn là ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi. (Thi thiên 119:105). Hãy tiếp tục đào sâu, nghiên cứu và tin cậy Lời Ngài, vì đó là nền tảng vững chắc cho đức tin và đời sống của chúng ta.