Có nên gọi Cựu Ước là Ước Thứ Nhất thay thế?

Trong hành trình đức tin và nghiên cứu Kinh Thánh, cách chúng ta định danh và hiểu về mối quan hệ giữa Cựu Ước và Tân Ước có ảnh hưởng sâu sắc đến thần học và đời sống thực hành. Cụm từ "Ước Thứ Nhất" thỉnh thoảng được sử dụng như một cách gọi thay thế cho "Cựu Ước", ngầm ý về một sự nối tiếp theo trật tự thời gian. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu phân tích tính chính xác thần học của cách gọi này dưới ánh sáng của toàn bộ Kinh Thánh, với sự tham chiếu đến ngôn ngữ gốc và bối cảnh văn tự.

Trước hết, chúng ta cần hiểu thuật ngữ "Cựu Ước" xuất phát từ đâu. Trong chính Kinh Thánh Tân Ước, sứ đồ Phao-lô đã sử dụng cụm từ này. 2 Cô-rinh-tô 3:14 (1925) chép: "Nhưng trí khôn họ đã là ngu muội. Vì đến ngày nay, khi họ đọc Cựu Ước, cái màn ấy vẫn chưa cất khỏi, vì chỉ trong Đấng Christ mà thôi mới cất màn ấy được." Ở đây, từ Hy Lạp được dùng là παλαιὰς διαθήκης (palaias diathēkēs), nghĩa đen là "giao ước cũ". Từ παλαιὰς (palaias) mang nghĩa "cũ kỹ", "đã qua", "xưa", chứ không đơn thuần là "thứ nhất" (πρῶτος - protos).

Thư Hê-bơ-rơ cung cấp cái nhìn rõ ràng nhất về tính chất của giao ước này: Hê-bơ-rơ 8:13 (1925) tuyên bố mạnh mẽ: "Ấy là Ngài đã phán rằng: Giao ước mới, thì Ngài đã làm cho giao ước trước là cũ; vả, điều chi đã cũ đã già, thì gần rực tiêu mất đi." Tác giả sử dụng từ παλαιόω (palaioō - làm cho cũ, lỗi thời) và γηράσκω (gēraskō - trở nên già, lão hóa), mô tả một thực thể đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử và thần học của nó để nhường chỗ cho điều mới mẻ, tốt đẹp hơn trong Chúa Giê-xu Christ.

Việc gọi là "Ước Thứ Nhất" có thể vô tình dẫn đến một số hiểu lầm thần học:

1. Làm Mờ Nhạt Tính Chất Tạm Thời và Dẫn Đến Của Giao Ước Sinai: Giao ước tại núi Sinai (mà chúng ta thường gọi là Cựu Ước) không phải là giao ước đầu tiên tuyệt đối của Đức Chúa Trời với loài người. Trước đó, Đức Chúa Trời đã lập giao ước với A-đam (sáng tạo), với Nô-ê (sự bảo tồn), và đặc biệt là giao ước vô điều kiện với Áp-ra-ham (Ân điển và Lời Hứa). Giao ước Sinai, với luật pháp và nghi lễ, thực chất được thêm vào "vì cớ tội ác" (Ga-la-ti 3:19) và có chức năng như "thầy giáo đặng dẫn chúng ta đến Đấng Christ" (Ga-la-ti 3:24). Nó là một sự sắp đặt tạm thời, một bóng hình (σκιά - skia) của thực tại đến sau là Đấng Christ (Hê-bơ-rơ 10:1).

2. Giảm Thiểu Sự Đối Lập Giữa "Cũ" và "Mới": Ngôn ngữ Kinh Thánh nhấn mạnh sự tương phản giữa "Cũ" và "Mới", không phải là thứ tự số đếm. Giê-rê-mi 31:31-34 tiên tri về một "Giao Ước Mới" sẽ thay thế giao ước cũ mà dân Y-sơ-ra-ên đã phá vỡ. Chúa Giê-xu trong Bữa Tiệc Ly đã long trọng tuyên bố: "Này là huyết của sự giao ước mới" (Ma-thi-ơ 26:28). Sự đối lập này là then chốt để hiểu về sự siêu việt của chức vụ và sự cứu chuộc của Đấng Christ.

Để hiểu sâu hơn, chúng ta phải trở về từ Hy Lạp được dùng cho "ước": διαθήκη (diatheke). Từ này có hai nghĩa chính: (1) Giao ước, khế ước và (2) Di chúc, chúc thư. Khác với συνθήκη (suntheke) - một hợp đồng song phương có đi có lại, diatheke thường mang tính đơn phương, do một bên thiết lập và ban cho. Đây chính là bản chất của các giao ước Đức Chúa Trời lập với con người: xuất phát từ ân điển và chủ quyền của Ngài.

Thư Hê-bơ-rơ khai thác ý nghĩa "di chúc" này một cách tài tình: Hê-bơ-rơ 9:16-17 (1925) giải thích: "Vì hễ có chúc thư, thì cần phải đợi kẻ lập chúc thư qua đời. Chúc thư chỉ có giá trị sau khi kẻ lập chúc thư chết rồi, vì chưa có sự hiệu lực bao lâu kẻ ấy hãy còn sống." Điều này áp dụng trọn vẹn cho Giao Ước Mới: nó được thiết lập và có hiệu lực bởi cái chết đổ huyết của Chính Đấng Christ trên thập tự giá. Cái chết của Ngài vừa là sự hoàn tất giao ước cũ (vì Ngài là của lễ cuối cùng), vừa là sự thiết lập và làm hiệu lực Giao Ước Mới (vì Ngài là Đấng Trung Bảo).

Khẳng định tính "cũ" và "tạm thời" của Cựu Ước không có nghĩa là vứt bỏ nó. Chúa Giê-xu phán: "Các ngươi đừng tưởng Ta đến đặng phá luật pháp hay là lời tiên tri; Ta đến, không phải để phá, song để làm cho trọn." (Ma-thi-ơ 5:17). Từ Hy Lạp πληρόω (plēroō - làm cho đầy trọn, hoàn thành) cho thấy Ngài đem đến ý nghĩa trọn vẹn, sự ứng nghiệm, và sự viên mãn cho những gì Cựu Ước báo trước.

Do đó, Cơ Đốc nhân đọc Cựu Ước với một thái độ khác biệt:
- Không còn đọc như một hệ thống luật pháp để tự xưng công bình (Rô-ma 3:20).
- Nhưng đọc để thấy Đấng Christ: Ngài là A-men cuối cùng cho mọi lời hứa (2 Cô-rinh-tô 1:20), là Chiên Con lễ Vượt Qua (1 Cô-rinh-tô 5:7), là thầy tế lễ thượng phẩm theo ban Mên-chi-xê-đéc (Hê-bơ-rơ 7), là Đấng Tiên Tri lớn hơn Môi-se (Phục-truyền 18:15; Công vụ 3:22).
- Đọc để hiểu lịch sử cứu chuộc: Cựu Ước là câu chuyện dài về sự trung tín của Đức Chúa Trời và sự bất trung của con người, chuẩn bị cho sự can thiệp dứt khoát của Ngài trong Đấng Christ.

Hiểu đúng về mối quan hệ giữa hai giao ước giúp chúng ta sống đức tin cách cân bằng và vững vàng:

1. Sống Trong Tự Do Của Ân Điển, Không Dưới Ách Nô Lệ Của Luật Pháp: Chúng ta không còn bị đoán xét bởi sự tuân giữ các điều khoản chi tiết của giao ước Sinai (như thức ăn, ngày lễ). Nhưng chúng ta được kêu gọi sống bởi Đức Thánh Linh, để bày tỏ bông trái của Thánh Linh là "tình yêu thương, sự vui mừng, bình an..." (Ga-la-ti 5:22-23), là sự làm trọn luật pháp một cách thuộc linh (Rô-ma 8:4).

2. Trân Trọng Cựu Ước Như Lời Đức Chúa Trời, Được Mặc Khải Trọn Vẹn Trong Đấng Christ: Hãy đọc Cựu Ước cách siêng năng, nhưng luôn đặt câu hỏi: "Phần này bày tỏ về bản tính Đức Chúa Trời thế nào? Nó chỉ về Chúa Giê-xu và công việc cứu chuộc của Ngài ra sao? Nó dạy dỗ tôi bài học gì về đức tin, sự vâng phục và sự nhân từ của Chúa?"

3. Tránh Hai Thái Cực Nguy Hiểm:
- Thái cực bài trừ Cựu ƚớc: Coi nó như không còn giá trị, dẫn đến một đức tin thiếu nền tảng lịch sử và mất đi sự phong phú.
- Thái cực trộn lẫn hai giao ước: Cố gắng áp đặt các quy định về nghi lễ, thức ăn, ngày Sa-bát theo luật định lên tín hữu thời Tân Ước, do đó làm lu mờ ân điển và đặt thêm gánh nặng mà chính các sứ đồ đã cảnh báo (Công vụ 15:10; Ga-la-ti 2:16).

Việc gọi Cựu Ước là "Ước Thứ Nhất" có thể gây hiểu lầm về bản chất tạm thời, dẫn đường và đã được làm cho trọn của nôi. Ngôn ngữ Kinh Thánh – "Cựu Ước" (Giao ước cũ) và "Tân Ước" (Giao ước mới) – là chính xác và đầy đủ ý nghĩa thần học. Nó phân định rõ ràng hai kỷ nguyên: kỷ nguyên của luật pháp, bóng hình và lời hứa; và kỷ nguyên của sự ứng nghiệm, thực tại và ân điển trong Chúa Giê-xu Christ. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta đang sống dưới Giao Ước Mới, một giao ước tốt hơn, lập trên lời hứa tốt hơn, với Đấng Trung Bảo tốt hơn (Hê-bơ-rơ 8:6). Hãy đọc toàn bộ Kinh Thánh với lòng biết ơn, với cặp mắt được Chúa Thánh Linh mở ra để nhìn thấy vinh hiển của Chúa Cứu Thế Giê-xu từ Sáng thế ký đến Khải huyền, và bước đi trong tự do vinh hiển của con cái Đức Chúa Trời.