Narcigesis là gì?

Trong hành trình đức tin, việc đọc, suy ngẫm và áp dụng Lời Chúa là lương thực thiêng liêng không thể thiếu. Tuy nhiên, có một cạm bẫy tinh vi mà bất kỳ tín hữu hay người nghiên cứu Kinh Thánh nào cũng có thể vấp phải: đó là đọc Kinh Thánh không phải để tìm kiếm ý muốn của Đức Chúa Trời, mà để tìm kiếm sự xác nhận cho những ý tưởng, cảm xúc hoặc lựa chọn của chính mình. Hiện tượng này trong thần học giải kinh (hermeneutics) được gọi là Narcigesis.

Narcigesis là một từ ghép, kết hợp giữa "Narcissus" (trong thần thoại Hy Lạp, chàng Narcissus yêu chính hình ảnh phản chiếu của mình) và hậu tố "-gesis" từ "exegesis" (giải kinh). Vì vậy, Narcigesis có thể hiểu là "sự giải kinh hướng về bản ngã" (self-centered interpretation). Đây là phương pháp (hay đúng hơn là sai phương pháp) giải thích Kinh Thánh, trong đó người đọc bắt đầu từ chính kinh nghiệm, mong muốn, định kiến hoặc ý tưởng của bản thân, rồi tìm kiếm và giải nghĩa các câu Kinh Thánh để biện minh, chống đỡ cho những điều đó, thay vì bắt đầu từ văn bản để tìm ra ý nghĩa khách quan và ý muốn của Đức Chúa Trời.

Nó đối lập hoàn toàn với Exegesis (giải kinh đúng) – là quá trình cẩn trọng rút ý nghĩa từ chính văn bản Kinh Thánh, xem xét bối cảnh lịch sử, văn hóa, văn mạch, ngữ pháp và thần học, để hiểu thông điệp mà tác giả nguyên thủy muốn truyền đạt cho độc giả nguyên thủy, từ đó rút ra nguyên tắc áp dụng cho ngày nay. Trong khi Exegesis hỏi: "Lời Chúa nói gì?", thì Narcigesis hỏi: "Tôi có thể dùng Lời Chúa để chứng minh cho điều tôi nghĩ hoặc muốn làm không?".

Kinh Thánh cảnh báo rõ ràng về xu hướng xuyên tạc Lời Chúa để phục vụ mục đích riêng. Sứ đồ Phi-e-rơ viết về các thư tín của Phao-lô rằng: "Ấy cũng như họ làm với các Kinh Thánh khác, họ xuyên tạc kinh ấy để tự họ bị hư mất đời đời" (2 Phi-e-rơ 3:16). Động từ "xuyên tạc" trong nguyên văn Hy Lạp là strebloō (στρεβλόω), có nghĩa là "làm cho cong đi", "vặn vẹo", "tra tấn". Đó chính là hình ảnh sống động của Narcigesis: vặn vẹo ý nghĩa thẳng thắn của Kinh Thánh để nó phù hợp với khuôn mẫu của mình.

Một ví dụ kinh điển là sự cám dỗ của Chúa Giê-xu trong đồng vắng (Ma-thi-ơ 4:1-11). Sa-tan đã trích dẫn Thi thiên 91:11-12: "Vì Ngài sẽ truyền thiên sứ gìn giữ ngươi, để ngươi khỏi vấp chân vào đá". Hắn sử dụng câu Kinh Thánh này để khuyến khích Chúa Giê-xu gieo mình từ nóc đền thờ xuống, với hàm ý "Thiên sứ sẽ gìn giữ Ngài, hãy hành động đi!". Đây là một kiểu Narcigesis thuần túy: lấy một lời hứa về sự bảo vệ của Đức Chúa Trời trong đời sống bình thường, và vặn vẹo nó thành lý do cho một hành động liều lĩnh, thử thách Đức Chúa Trời. Chúa Giê-xu đã đáp lại bằng Exegesis đúng đắn: trích dẫn Phục truyền 6:16 để sửa lại ngữ cảnh và ý nghĩa: "Ngươi đừng thử Chúa là Đức Chúa Trời ngươi".

Trong Hội Thánh đầu tiên, chúng ta cũng thấy lời cảnh báo về những kẻ giảng dạy "giáo lý lạ" phục vụ cho tham vọng và sự nổi tiếng của họ. Sứ đồ Phao-lô viết: "Vì sẽ có một thời kia, người ta không chịu nghe đạo lành; nhưng vì họ ham nghe những lời êm ái, theo tư dục mà nhóm họp các giáo sư xung quanh mình" (2 Ti-mô-thê 4:3). Từ "tư dục" (epithymia - ἐπιθυμία) chỉ những ham muốn, dục vọng cá nhân. Narcigesis thường nảy sinh từ chính những "tư dục" này, và nó tạo ra một vòng luẩn quẩn: người nghe "ham nghe những lời êm ái" phù hợp với ý mình, và người dạy thì cung cấp những lời giải kinh "êm ái" đó để được ủng hộ.

Tận gốc rễ, Narcigesis bắt nguồn từ tội lỗi trong tấm lòng con người, đặc biệt là sự kiêu ngã (pride). Tiên tri Giê-rê-mi đã chỉ ra bản chất lừa dối của lòng người: "Lòng người là dối trá hơn mọi vật, và rất là xấu xa: ai có thể biết được?" (Giê-rê-mi 17:9). Một tấm lòng chưa được Chúa biến đổi trọn vẹn luôn có khuynh hướng đặt mình lên trung tâm, ngay cả trong việc tiếp nhận lẽ thật.

Trong tiếng Hy Lạp Tân Ước, từ "kiêu ngã" là hyperēphania (ὑπερηφανία), mang ý nghĩa "tự đề cao mình lên trên". Chính sự "tự đề cao mình" này khiến chúng ta xem Kinh Thánh như một công cụ phục vụ cho quan điểm, cảm xúc hoặc lợi ích của mình, thay vì nhìn nhận mình là đối tượng cần được Lời Chúa phán xét, sửa dạy và uốn nắn. Sứ đồ Gia-cơ cảnh báo: "Vậy, hãy từ bỏ mọi điều ô uế và mọi điều gian ác còn lại, đem lòng nhu mì nhận lấy lời đã trồng trong anh em, là lời cứu được linh hồn của anh em" (Gia-cơ 1:21). Tinh thần "nhu mì" (prautēs - πραΰτης) – khiêm nhường, mềm mại, dạy dỗ được – là thuốc giải cho tinh thần kiêu ngã dẫn đến Narcigesis.

Làm thế nào để nhận biết mình đang rơi vào cạm bẫy Narcigesis? Dưới đây là một số dấu hiệu cảnh báo:

• Bỏ Qua Ngữ Cảnh Một Cách Có Chủ Ý: Chỉ trích dẫn một phần câu hoặc một câu đơn lẻ mà bỏ qua văn mạch trước sau, bối cảnh sách, và toàn bộ sứ điệp của Kinh Thánh để ủng hộ một quan điểm. Ví dụ: dùng Rô-ma 8:28 ("…muôn sự hiệp lại làm ích cho kẻ yêu mến Đức Chúa Trời…") để khẳng định mọi quyết định cá nhân đều sẽ thành công, mà bỏ qua ý nghĩa về sự hoán cải và sự trọn lành của Đức Chúa Trời trong mọi hoàn cảnh.
• Áp Đặt Ý Nghĩa Hiện Đại Lên Văn Bản Cổ: Giải thích Kinh Thánh dựa trên các khái niệm tâm lý, văn hóa, hoặc chính trị hiện đại mà không tìm hiểu ý nghĩa nguyên thủy. Ví dụ: giải thích "phước lành" trong Cựu Ước chỉ thuần túy là sự giàu có vật chất và sức khỏe, bỏ qua chiều kích giao ước và tâm linh.
• Lựa Chọn và Chối Bỏ: Chỉ tập trung vào những câu Kinh Thánh cảm thấy dễ chịu, khích lệ (ví dụ: về tình yêu, sự tha thứ, phước lành) và lảng tránh, giải thích giảm nhẹ hoặc bỏ qua những câu về sự phán xét, thánh khiết, sự từ bỏ chính mình, và sự vâng phục.
• Dùng Kinh Thánh Như "Bùa Chú" hay "Công Thức": Xem một câu Kinh Thánh như một câu thần chú đảm bảo cho thành công, sức khỏe, hoặc để đòi hỏi Đức Chúa Trời phải làm theo ý mình, thay vì tìm kiếm ý Ngài.
• Cảm Xúc Làm Tiêu Chuẩn Tối Cao: Cho rằng "Chúa Thánh Linh đã cho tôi cảm nhận như vậy" mà không kiểm chứng cảm nhận đó với toàn bộ lẽ thật của Kinh Thánh và sự khôn ngoan của Hội Thánh.

Để tránh Narcigesis, chúng ta cần cố ý và khiêm tốn thực hành Exegesis lành mạnh. Điều này đòi hỏi một tấm lòng sẵn sàng được Lời Chúa sửa dạy.

1. Cầu Nguyện Trước Khi Đọc: Xin Chúa Thánh Linh, Đấng soi dẫn Kinh Thánh (2 Phi-e-rơ 1:21), mở mắt thuộc linh để chúng ta thấy sự lạ lùng trong luật pháp Ngài (Thi thiên 119:18). Thái độ cầu nguyện đặt chúng ta vào vị thế của người lắng nghe, thay vì người ra lệnh.
2. Tôn Trọng Ngữ Cảnh (Context là Vua): Luôn hỏi: Đoạn này nằm trong chương nào? Sách nào? Ai viết? Viết cho ai? Trong hoàn cảnh nào? Câu này góp phần vào luận điểm chính của đoạn/chương/sách ra sao? Ví dụ, không thể hiểu Rô-ma 9-11 về sự lựa chọn nếu tách rời khỏi Rô-ma 1-8 về phúc âm và Rô-ma 12-16 về đời sống thực hành.
3. Để Kinh Thánh Giải Nghĩa Kinh Thánh (Scripture Interprets Scripture): Sử dụng những phân đoạn rõ ràng hơn để soi sáng những phân đoạn khó hơn. Học hỏi toàn bộ sứ điệp Kinh Thánh để hiểu từng phần. Học biết Đấng Christ là trung tâm của toàn bộ Kinh Thánh (Lu-ca 24:27).
4. Học Hỏi Từ Hội Thánh và Lịch Sử Giải Kinh: Đừng đọc Kinh Thánh trong sự cô lập. Lắng nghe cách các học giả tin kính, các giáo phụ, và các mục sư trung tín trong dòng chảy lịch sử Hội Thánh đã hiểu một phân đoạn. Điều này giúp chúng ta tránh những sai lầm chủ quan mới mẻ.
5. Áp Dụng Cho Chính Mình Trước Tiên: Trước khi dùng một câu Kinh Thánh để khuyên bảo hay phán xét người khác, hãy tự hỏi: "Lời này đang nói gì với tôi? Nó đang thách thức, sửa trị hay an ủi đời sống tôi ra sao?" Như Đa-vít đã cầu nguyện: "Xin Chúa hãy dò xét tôi, và biết lòng tôi; hãy thử thách tôi, và biết tư tưởng tôi" (Thi thiên 139:23).

1. Trong Sự Cầu Nguyện và Tìm Ý Chúa: Khi tìm kiếm ý Chúa cho một quyết định (hôn nhân, công việc...), thay vì tìm một câu "cảm động" để xác nhận lựa chọn sẵn có của mình, hãy nghiên cứu các nguyên tắc Kinh Thánh rộng rãi về chủ đề đó (ví dụ: nguyên tắc kết hợp với người cùng đức tin trong hôn nhân, nguyên tắc làm việc như làm cho Chúa...), cầu xin sự khôn ngoan (Gia-cơ 1:5), và tìm kiếm sự hướng dẫn qua sự cầu thay của Hội Thánh.

2. Trong Việc Chịu Khổ và Thử Thách: Khi đối diện khó khăn, đừng vội vã dùng Giê-rê-mi 29:11 ("Vì ta biết ý tưởng ta nghĩ đối cùng các ngươi...") như một lời hứa về sự giải cứu tức thời theo ý mình. Thay vào đó, hãy học cùng Sứ đồ Phao-lô, người tìm thấy ý nghĩa và ân điển trong sự yếu đuối (2 Cô-rinh-tô 12:9), và nhìn vào gương của Chúa Giê-xu, Đấng học tập vâng phục bởi những điều Ngài đã chịu khổ (Hê-bơ-rơ 5:8).

3. Trong Việc Dạy Dỗ và Lãnh Đạo: Nếu bạn được kêu gọi giảng dạy, hãy khiếp sợ trước trách nhiệm này. Hãy chuyên tâm "đem lòng ngay thẳng giảng dạy lời của lẽ thật" (2 Ti-mô-thê 2:15). Câu này trong tiếng Hy Lạp nhấn mạnh việc "cắt thẳng" Lời Chúa – tức là trình bày nó một cách chính xác, không xén bớt hay thêm vào. Hãy giảng giải toàn bộ ý muốn của Đức Chúa Trời (Công vụ 20:27), dù đôi khi nó không "dễ nghe".

4. Trong Việc Đối Thoại Và Tranh Luận: Khi thảo luận với người khác về các vấn đề đức tin, đừng chỉ "ném" những câu Kinh Thánh cô lập như đạn dược để giành chiến thắng. Hãy lắng nghe, tìm hiểu ngữ cảnh mà đối phương sử dụng, và kiên nhẫn trình bày toàn bộ sứ điệp của Kinh Thánh cách yêu thương và tôn trọng (Ê-phê-sô 4:15).

Narcigesis là căn bệnh tâm linh nguy hiểm, biến Lời Hằng Sống của Đức Chúa Trời thành tiếng vang của chính bản ngã chúng ta. Nó nuôi dưỡng sự kiêu ngã, cô lập chúng ta khỏi lẽ thật, và cuối cùng dẫn đến sự hư mất. Lời kêu gọi dành cho mỗi chúng ta là hãy khiêm tốn quay trở lại với phương pháp giải kinh chân chính – Exegesis – bắt đầu từ sự vâng phục và tìm kiếm ý muốn của Đấng Tạo Hóa.

Mục đích tối thượng của việc đọc và nghiên cứu Kinh Thánh không phải là để chúng ta cảm thấy tốt hơn, thông minh hơn, hay có thêm vũ khí cho các cuộc tranh luận. Mục đích là để chúng ta được biến đổi ngày càng giống hình ảnh của Con Ngài, và qua đó, Đức Chúa Trời được tôn vinh. Như lời Sứ đồ Phao-lô khẳng định: "Vả, mọi sự đó đã xảy ra cho họ để làm gương, và đã chép để răn bảo chúng ta là kẻ ở gần cuối cùng các đời" (1 Cô-rinh-tô 10:11). Hãy để Lời Chúa, qua sự hướng dẫn của Chúa Thánh Linh, răn bảo, sửa trị và dẫn dắt chúng ta trên con đường hẹp dẫn đến sự sống, để mọi sự chúng ta làm đều bởi Ngài, hướng về Ngài, và cho sự vinh hiển của Ngài. A-men.