Chủ nghĩa văn tự Kinh Thánh là gì?

Trong hành trình đức tin và nghiên cứu Lời Chúa, mỗi tín hữu đều đối diện với câu hỏi căn bản: “Chúng ta nên giải thích Kinh Thánh như thế nào?”. Một trong những phương pháp tiếp cận thường được nhắc đến, và đôi khi gây tranh cãi, là “Chủ nghĩa Văn Tự” (Biblical Literalism). Bài viết này sẽ khảo sát chuyên sâu về khái niệm này dưới ánh sáng của chính Kinh Thánh, phân biệt giữa sự tôn trọng thẩm quyền nguyên văn với việc hiểu sai lệch do bỏ qua bối cảnh, văn thể và mặc khải trọn vẹn của Đấng Christ.

Chủ nghĩa văn tự Kinh Thánh (Biblical Literalism), trong cách hiểu phổ biến, là quan điểm cho rằng mọi phần của Kinh Thánh nên được hiểu và áp dụng theo nghĩa đen, rõ ràng, trực tiếp nhất của từ ngữ, bất kể văn thể (thể loại văn học) hay bối cảnh lịch sử-văn hóa. Người theo chủ nghĩa này thường nhấn mạnh tính “không sai lầm” (inerrancy) và “đáng tin cậy tuyệt đối” của nguyên văn gốc.

Tuy nhiên, từ góc độ thần học Tin Lành chính thống, cần có sự phân biệt tinh tế giữa:

1. Thẩm quyền tối thượng của Kinh Thánh: Đây là nền tảng. Kinh Thánh là Lời được Đức Chúa Trời hà hơi (2 Ti-mô-thê 3:16), là tiêu chuẩn tối cao cho đức tin và nếp sống. “Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn” (2 Ti-mô-thê 3:16a).

2. Nguyên tắc giải kinh (Hermeneutics): Là nghệ thuật và khoa học giải thích văn bản một cách chính xác. Điều này đòi hỏi chúng ta phải tôn trọng ý định của tác giả (cả tác giả loài người và Đức Chúa Trời), bối cảnh, và văn thể (thơ ca, châm ngôn, lịch sử, khải tượng, thư tín…).

Vấn đề then chốt nằm ở chỗ: “Hiểu theo nghĩa đen” không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với “hiểu theo nghĩa đen nhất có thể” một cách máy móc, mà là “hiểu theo ý nghĩa mà tác giả muốn truyền đạt.” Đôi khi, chính Chúa Giê-xu và các sứ đồ đã sử dụng cách giải nghĩa vượt qua lớp nghĩa đen bề mặt để chỉ ra ý nghĩa thuộc linh sâu xa hơn.

Kinh Thánh tự nó cung cấp những ví dụ cho thấy việc chỉ bám vào mặt chữ mà bỏ qua tâm linh có thể dẫn đến sự chết chóc và lạc lối.

1. Lời cảnh báo của Sứ đồ Phao-lô: Trong 2 Cô-rinh-tô 3:6, Phao-lô tuyên bố một chân lý then chốt: “Ngài đã ban cho chúng tôi năng lực để làm chức việc của giao ước mới, không phải giao ước về chữ nghĩa, nhưng về Thánh Linh; vì chữ nghĩa thì giết chết, còn Thánh Linh ban sự sống.” Từ “chữ nghĩa” ở đây trong tiếng Hy Lạp là gramma (γράμμα), chỉ đến hệ thống luật pháp được viết ra, được hiểu một cách cứng nhắc, tách rời khỏi quyền năng và sự soi dẫn của Đức Thánh Linh. Điều này không phủ nhận giá trị của văn tự, nhưng cảnh báo về một phương pháp tiếp cận chỉ dừng lại ở mặt chữ mà không có Thánh Linh.

2. Chúa Giê-xu và Nguyên tắc “Lin-hiểu-Linh”: Chúa Giê-xu thường đối đầu với những người Pha-ri-si, những bậc thầy của “chủ nghĩa văn tự” thời đó. Họ giữ tỉ mỉ từng nét chữ của luật pháp nhưng lại bỏ qua tinh thần yêu thương và công bình. Khi trách họ, Ngài trích Ê-sai 29:13: “Dân nầy lấy môi miếng tôn kính ta; nhưng lòng chúng nó xa ta lắm” (Ma-thi-ơ 15:8). Chúa Giê-xu dạy nguyên tắc giải kinh cao nhất: Chính Ngài là trung tâm và chìa khóa để hiểu toàn bộ Kinh Thánh (Lu-ca 24:27, 44; Giăng 5:39).

3. Ví dụ về Phép Cắt Bì: Đây là một minh họa rõ ràng. Lẽ thường, phép cắt bì theo nghĩa đen là dấu hiệu của giao ước cũ (Sáng Thế Ký 17:10). Tuy nhiên, Tân Ước mở ra ý nghĩa thuộc linh: “Phép cắt bì thật là ở trong lòng, bởi Thánh Linh, chớ chẳng bởi chữ nghĩa” (Rô-ma 2:29). Phao-lô thậm chí nói: “Vì trong Đấng Christ Jêsus, phép cắt bì hay không phép cắt bì đều không ra gì, nhưng đức tin hành động bởi sự yêu thương là quan hệ” (Ga-la-ti 5:6). Điều này cho thấy một mệnh lệnh văn tự của Cựu Ước đã được hoàn thành và chuyển hóa thành một nguyên lý thuộc linh trong Tân Ước.

Việc bám vào mặt chữ một cách cứng nhắc, mà không có sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh và sự hiểu biết về Đấng Christ, có thể dẫn đến:

• Giết chết sự sống thuộc linh: Như 2 Cô-rinh-tô 3:6 đã cảnh báo, nó biến Lời sống động của Đức Chúa Trời thành một bộ luật lệ nặng nề, đè nén.
• Gây ra sự lệch lạc giáo lý: Ví dụ, nếu hiểu theo nghĩa đen cứng nhắc câu “Nếu ai không ghét cha mẹ... thì không được làm môn đồ ta” (Lu-ca 14:26), chúng ta sẽ hiểu sai tình yêu thương của Chúa. Từ Hy Lạp miseō (μισέω) ở đây phải được hiểu trong phép so sánh cường điệu của phương Đông, có nghĩa là “yêu kém hơn”.
• Tạo nên sự kiêu ngạo và phán xét: Người Pha-ri-si là hình mẫu của điều này. Họ dùng chữ nghĩa để tự tôn và lên án người khác, trong khi bỏ qua “điều hệ trọng hơn trong luật pháp, là sự công bình, thương xót và trung tín” (Ma-thi-ơ 23:23).
• Làm nản lòng và gây vấp phạm: Việc áp đặt những quy định văn tự không phù hợp với tinh thần của Đấng Christ (như các quy tắc về ăn uống, ngày lễ trong Cựu Ước) lên tín hữu thời Tân Ước có thể trở thành gánh nặng không cần thiết (Công vụ 15:10).

Thay vì rơi vào “chủ nghĩa vă tự” cứng nhắc hay “chủ nghĩa tự do” phủ nhận thẩm quyền, Kinh Thánh dạy chúng ta một phương pháp cân bằng:

1. Bắt Đầu Với Văn Tự (Nghĩa Thường/Rõ Ràng): Luôn tìm hiểu ý nghĩa trực tiếp, thông thường của văn bản trong ngôn ngữ và bối cảnh gốc. Điều này đòi hỏi công việc nghiên cứu nghiêm túc. “Hãy chuyên tâm cho được đẹp lòng Đức Chúa Trời... hãy dạy dỗ cho chánh đáng Lời của lẽ thật” (2 Ti-mô-thê 2:15).

2. Nhận Biết Văn Thể: Phải phân biệt khi đọc một câu chuyện lịch sử (như sách Các Quan Xét), một bài thơ (như Thi Thiên), một câu châm ngôn (như Châm Ngôn – là những nguyên lý chung, không phải lời hứa tuyệt đối), hay một khải tượng mang tính biểu tượng cao (như sách Khải Huyền). Ví dụ, khi Chúa Giê-xu nói “Ta là cái cửa” (Giăng 10:9), không ai hiểu theo nghĩa đen Ngài là một cánh cửa bằng gỗ, mà đó là một ẩn dụ quyền năng.

3. Để Đấng Christ Làm Trung Tâm (Christocentric Hermeneutic): Toàn bộ Kinh Thánh làm chứng về Ngài (Giăng 5:39). Cựu Ước là “bóng” còn Tân Ước là “thực thể” là Đấng Christ (Cô-lô-se 2:17; Hê-bơ-rơ 10:1). Do đó, mọi giải nghĩa phải quy về Ngài và phù hợp với bản tính yêu thương, cứu chuộc được bày tỏ trọn vẹn nơi Ngài.

4. Dựa Vào Sự Soi Dẫn Của Đức Thánh Linh: Chính Thánh Linh, Đấng hà hơi cho Lời Chúa, sẽ dạy dỗ và dẫn chúng ta vào mọi lẽ thật (Giăng 14:26, 16:13). Sự hiểu biết thuộc linh đến bởi Thánh Linh (1 Cô-rinh-tô 2:13-14).

5. Hiểu Theo Sự Hài Hòa Của Toàn Bộ Kinh Thánh (Analogy of Scripture): Kinh Thánh tự giải nghĩa Kinh Thánh. Những phân đoạn khó hiểu phải được làm sáng tỏ bởi những phân đoạn rõ ràng hơn. Luật pháp và tiên tri phải được nhìn dưới ánh sáng của ân điển và lẽ thật đến bởi Chúa Giê-xu Christ (Giăng 1:17).

Làm thế nào để chúng ta tránh cạm bẫy của chủ nghĩa văn tự cứng nhắc mà vẫn tôn trọng thẩm quyền tuyệt đối của Kinh Thánh?

1. Trong Việc Đọc Và Học Kinh Thánh Hằng Ngày:
- Cầu nguyện trước khi đọc: Xin Thánh Linh, Đấng là Tác Giả, mở mắt thuộc linh để bạn thấy sự lạ lùng trong luật pháp Ngài (Thi Thiên 119:18).
- Đặt câu hỏi: Đoạn văn này thuộc thể loại gì? Bối cảnh lịch sử và văn hóa ra sao? Ý định chính của tác giả là gì? Đoạn văn này làm sáng tỏ về Đấng Christ và công việc cứu chuộc của Ngài như thế nào?
- Sử dụng các bản dịch và công cụ nghiên cứu đáng tin cậy: Tham khảo bản Truyền Thống 1925 cùng với các bản dịch khác và từ điển Kinh Thánh để hiểu sâu hơn.

2. Trong Việc Ra Quyết Định Và Ứng Dụng Đạo Vào Đời:
- Phân biệt giữa nguyên tắc đời đời (ví dụ: yêu Chúa, yêu người – Ma-thi-ơ 22:37-40) và mệnh lệnh mang tính văn hóa/bối cảnh cụ thể (ví dụ: lời chào hôn thánh trong Rô-ma 16:16).
- Luôn tìm kiếm tinh thần đằng sau chữ nghĩa. Ví dụ, mệnh lệnh “chào nhau bằng cái hôn thánh” dạy chúng ta về tình thân hữu chân thành, ấm áp trong Chúa. Ứng dụng ngày nay có thể là một cái ôm, một cái bắt tay thân thiện, hay lời chúc bình an chân thành.

3. Trong Mối Quan Hệ Và Sự Dạy Dỗ:
- Khi khuyên bảo hay tranh luận về giáo lý, hãy dùng “lời nói có ân hậu” và tìm kiếm sự hiểu biết thuộc linh chung dưới sự dẫn dắt của Thánh Linh (Cô-lô-se 4:6).
- Nhớ rằng mục đích tối hậu của Lời Chúa không phải để chúng ta “đúng” về mặt lý thuyết, mà để chúng ta được “nên thánh” và được “gây dựng” trong tình yêu thương (Ê-phê-sô 4:15-16).

Chủ nghĩa văn tự cứng nhắc không phải là dấu hiệu của lòng trung thành cao nhất với Kinh Thánh, mà đôi khi có thể trở thành bức tường ngăn cách chúng ta với chính ý muốn sống động của Đức Chúa Trời. Là tín hữu Tin Lành, chúng ta tôn kính Kinh Thánh như Lời không sai lầm của Đức Chúa Trời. Nhưng chúng ta cũng tin rằng Đức Thánh Linh, Đấng hà hơi cho Lời ấy, vẫn đang sống và hành động để dạy dỗ Hội Thánh. Chìa khóa nằm ở việc tiếp nhận Kinh Thánh một cách nghiêm túc, trọn vẹn, và trong mối tương giao với Đấng Christ và Thánh Linh.

Hãy noi gương Chúa Giê-xu và các sứ đồ: yêu mến Lời Chúa, nghiên cứu nó cách cẩn thận, nhưng luôn tìm kiếm ý nghĩa thuộc linh và sự sống mà nó mang lại. Ước mong mỗi chúng ta không chỉ là người “có Lời” trên trang giấy, mà còn được Lời ấy, là chính Chúa Giê-xu Christ, ngự trị và biến đổi đời sống mình hằng ngày. “Vì chữ nghĩa thì giết chết, còn Thánh Linh ban sự sống” (2 Cô-rinh-tô 3:6).