Sự Cứu Rỗi Thời Cựu Ước: Làm Thế Nào Người Ta Được Cứu Trước Khi Chúa Giê-su Chịu Chết?
Câu hỏi này chạm đến trọng tâm của kế hoạch cứu rỗi vĩnh cửu của Đức Chúa Trời, giúp chúng ta hiểu được sự thống nhất kỳ diệu giữa Cựu Ước và Tân Ước. Nhiều tín hữu tự hỏi: Làm sao Áp-ra-ham, Môi-se, hay Đa-vít có thể được cứu khi Chúa Giê-su chưa giáng sinh, chưa chịu chết và sống lại? Câu trả lời không nằm ở một hệ thống cứu rỗi khác, mà chính là ở một Đấng Cứu Rỗi duy nhất, được bày tỏ qua các lời hứa và biểu tượng, và được đón nhận bởi một đức tin đồng một bản chất. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát Kinh Thánh để làm sáng tỏ chân lý nền tảng này.
I. Nền Tảng: Sự Cứu Rỗi Luôn Luôn Bởi Ân Điển Qua Đức Tin
Một ngộ nhận phổ biến là thời Cựu Ước người ta được cứu bởi việc tuân giữ luật pháp, còn thời Tân Ước mới bởi ân điển qua đức tin. Kinh Thánh bác bỏ hoàn toàn quan điểm này. Sứ đồ Phao-lô tuyên bố rõ ràng trong Rô-ma 4:1-8, lấy tổ phụ Áp-ra-ham làm mẫu mực:
“Vậy, chúng ta sẽ nói tổ phụ Áp-ra-ham đã được ích gì?... Vả, nếu Áp-ra-ham đã được xưng công bình bởi việc làm, thì có cớ khoe mình; nhưng trước mặt Đức Chúa Trời không có như vậy. Vì Kinh Thánh có dạy chi? Áp-ra-ham tin Đức Chúa Trời, và điều đó kể là công bình cho người.” (Rô-ma 4:1-3).
Phao-lô trích dẫn Sáng-thế Ký 15:6, một câu then chốt trong Cựu Ước, để chứng minh rằng ngay từ ban đầu, tiêu chuẩn xưng công bình của Đức Chúa Trời chưa hề thay đổi: ĐÓ LÀ ĐỨC TIN. Từ ngữ Hê-bơ-rơ được dùng cho “tin” ở đây là ‘āman (אמן), gốc của từ “A-men”, mang nghĩa “vững chắc, tin cậy, xác nhận”. Áp-ra-ham đã đặt sự vững chắc, sự tin cậy trọn vẹn của mình vào lời hứa của Đức Chúa Trời. Hành động tin này được Đức Chúa Trời “kể là” (khāshav – tính toán, kể cho) công bình.
Phao-lô tiếp tục khẳng định trong Ga-la-ti 3:6-9 rằng những người có đức tin là con cháu thật của Áp-ra-ham và là kẻ thừa hưởng lời hứa. Ông còn đi xa hơn khi nói: “Ấy thế là để cho phước lành ban cho Áp-ra-ham được nhờ Đức Chúa Giê-xu Christ mà lan ra trên các dân ngoại, và hầu cho chúng ta cậy bởi đức tin mà nhận lãnh Đức Thánh Linh đã hứa cho.” (Ga-la-ti 3:14). Điều này cho thấy dòng chảy cứu rỗi xuyên suốt: Lời hứa ban cho Áp-ra-ham -> được làm trọn trong Chúa Giê-su Christ -> được nhận lãnh bởi đức tin.
II. Đối Tượng Của Đức Tin: Lời Hứa Và Sự Bày Tỏ Của Đấng Christ Trong Cựu Ước
Nếu sự cứu rỗi luôn bởi đức tin, thì đức tin ấy phải đặt vào đâu trước khi Chúa Giê-su đến? Đức tin của các thánh đồ Cựu Ước không phải là một niềm tin mơ hồ, mà là đức tin có nội dung cụ thể, hướng về lời hứa và sự bày tỏ của Đức Chúa Trời về Đấng Cứu Thế tương lai.
1. Lời Hứa Nguyên Thủy (Proto-Evangelium): Ngay sau khi tội lỗi xâm nhập, Đức Chúa Trời đã hứa về Đấng Cứu Chuộc: “Ta sẽ làm cho mầy cùng người nữ, dòng dõi mầy cùng dòng dõi người nữ nghịch thù nhau. Người sẽ giày đạp đầu mầy, còn mầy sẽ cắn gót chân người.” (Sáng-thế Ký 3:15). “Dòng dõi người nữ” này là lời hứa đầu tiên về Đấng Christ (Christos/Messiah – Đấng được xức dầu), Đấng sẽ tiêu diệt Satan và hậu quả của tội lỗi.
2. Các Hình Bóng, Biểu Tượng và Nghi Lễ: Cả hệ thống tế lễ của Cựu Ước là một “phúc âm bằng hình bóng”. Hê-bơ-rơ 10:1 giải thích: “Vì luật pháp chỉ là bóng của sự tốt lành ngày sau, không có hình thật của các vật, nên không bao giờ cậy của lễ mỗi năm hằng dâng như vậy mà khiến kẻ đến gần Đức Chúa Trời trở nên trọn vẹn được.” Con sinh tế (chiên con, bò đực) phải không tì vít, và sự chết của nó thay thế cho tội lỗi của người dâng, là hình bóng trực tiếp về Chiên Con của Đức Chúa Trời, là Đấng không tì vít, chịu chết một lần đủ cả để cất tội lỗi thế gian (Giăng 1:29). Khi một người Ít-ra-ên thành tâm dâng sinh tế, họ đang bày tỏ đức tin vào lẽ thật Đức Chúa Trời sẽ tha thứ tội lỗi dựa trên sự chết thay của một sinh mạng vô tội – điều được ứng nghiệm trọn vẹn nơi Chúa Giê-su.
3. Các Lời Tiên Tri Trực Tiếp: Các tiên tri như Ê-sai đã bày tỏ rõ ràng về Đấng Mết-si-a chịu thương khó: “Người đã vì tội lỗi chúng ta mà bị vết, vì sự gian ác chúng ta mà bị thương; bởi sự sửa phạt người chịu chúng ta được bình an, bởi lằn roi người chúng ta được lành bịnh... Người bị đánh đập vì sự phạm tội của dân ta... Đức Giê-hô-va làm cho tội lỗi của hết thảy chúng ta đều chất trên người.” (Ê-sai 53:5-6). Dù chưa hiểu hết, những người tin kính có thể đặt niềm hy vọng vào Đấng Tôi Tớ chịu khổ này.
Như vậy, đức tin của họ là đức tin hướng về tương lai (forward-looking faith). Họ tin vào lời hứa của Đức Chúa Trời rằng Ngài sẽ giải quyết vấn đề tội lỗi và ban Đấng Cứu Chuộc. Sứ đồ Phao-lô gọi phúc âm này là “phúc âm đã được hứa trước” (Rô-ma 1:2).
III. Giải Nghĩa Thần Học: Sự Cứu Chuộc “Lùi Về Quá Khứ” Của Chúa Giê-su
Một câu hỏi thần học then chốt được đặt ra: Làm thế nào huyết của Chúa Giê-su, đổ ra vào thời điểm lịch sử, có thể thanh tẩy tội lỗi của những người sống trước Ngài hàng nghìn năm? Kinh Thánh dạy rằng giá trị của sự chết thay của Chúa Giê-su là siêu việt thời gian và có hiệu lực lùi về quá khứ.
Trong Rô-ma 3:25-26, Phao-lô viết về Chúa Giê-su là của lễ chuộc tội: “Đức Chúa Trời đã lập Ngài làm của lễ chuộc tội, bởi đức tin trong huyết Ngài... để tỏ sự công bình Ngài trong hiện tại; Ngài làm cho kẻ tin Đức Chúa Jêsus được xưng công bình, cũng vì Ngài bỏ qua các tội phạm trước kia,”. Từ ngữ Hy Lạp paresis (πάρεσις) ở đây được dịch là “bỏ qua”, không phải là sự tha thứ hoàn toàn (aphesis), mà là sự “ngó đi”, “tạm hoãn” hình phạt. Đức Chúa Trời, trong sự nhân từ Ngài, đã “ngó đi” những tội lỗi thời Cựu Ước, chưa trừng phạt chúng ngay lập tức, vì Ngài đã thấy trước huyết quý báu của Chiên Con sẽ đổ ra trong tương lai. Sự chết của Chúa Giê-su đã cung cấp nền tảng công bình cho sự “bỏ qua” ấy.
Hê-bơ-rơ 9:15 giải thích cách rõ ràng hơn: “Nhơn đó [huyết của Đấng Christ], Ngài làm đầu giao ước mới, hầu cho kẻ được kêu gọi có thể nhận lãnh cơ nghiệp đời đời đã hứa, vì Ngài đã chịu chết để chuộc tội phạm dưới giao ước cũ.” Chúa Giê-su chịu chết để chuộc (apolytrōsis – sự giải cứu, chuộc lại bằng giá) những tội phạm dưới thời giao ước cũ. Hành động cứu chuộc của Ngài có hiệu lực ngược dòng thời gian, thanh toán hoàn toàn món nợ tội lỗi mà các thánh đồ Cựu Ước đã được “tạm hoãn” hình phạt.
Vì vậy, các thánh đồ Cựu Ước được cứu trên cơ sở của sự chết thay của Chúa Giê-su sẽ xảy ra trong tương lai, còn chúng ta ngày nay được cứu trên cơ sở của sự chết thay của Chúa Giê-su đã xảy ra trong quá khứ. Cả hai đều dựa trên cùng một sự kiện lịch sử (cái chết và sự sống lại của Chúa Giê-su) và được nhận lãnh bởi cùng một đức tin (tin cậy nơi lời hứa và sự chu cấp của Đức Chúa Trời).
IV. Minh Họa Từ Cuộc Đời Các Nhân Vật Cựu Ước
- Áp-ra-ham: Chúa phán: “Áp-ra-ham đã thấy ngày ta [tức là Chúa Giê-su], thì lấy làm vui mừng” (Giăng 8:56). Đức tin vui mừng của ông hướng về “ngày” của Đấng Christ.
- Gióp: Ông tuyên bố đầy hy vọng: “Tôi biết rằng Đấng Cứu Chuộc tôi vẫn sống, Đến lúc cuối cùng, Ngài sẽ đứng trên đất.” (Gióp 19:25). Đức tin của Gióp đặt vào một Đấng Cứu Chuộc (Goel trong tiếng Hê-bơ-rơ) hằng sống sẽ xuất hiện.
- Đa-vít: Trong Thi-thiên, ông nói về sự tha thứ và phước hạnh của người được xưng công bình (Thi-thiên 32:1-2), và Phao-lô trích dẫn điều này trong Rô-ma 4:6-8 để minh chứng cho học thuyết xưng công bình bởi đức tin.
V. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay
Hiểu biết này không chỉ là kiến thức lịch sử, mà có những ứng dụng sâu sắc cho đời sống chúng ta:
1. Củng Cố Niềm Tin Vào Sự Nhất Quán Của Lời Chúa: Khi thấy sự hài hòa xuyên suốt 66 sách Kinh Thánh, từ Sáng-thế Ký đến Khải-huyền, đều tập trung vào Chúa Giê-su Christ, đức tin chúng ta vào Lời Đức Chúa Trời được vững vàng hơn. Chúng ta phục vụ một Đức Chúa Trời có kế hoạch cứu rỗi trọn vẹn và bất biến.
2. Nuôi Dưỡng Lòng Biết Ơn Sâu Sắc: Chúng ta nhận ra rằng sự cứu rỗi mà chúng ta có ngày nay không phải là ý tưởng mới, mà là sự làm trọn một lời hứa vĩ đại đã được ấp ủ từ trước sáng thế. Ân điển mà chúng ta nhận được cũng chính là ân điển mà Áp-ra-ham, Môi-se đã kinh nghiệm. Điều này khiến chúng ta càng thêm cảm tạ vì sự trung tín và tình yêu vĩnh cửu của Chúa.
3. Sống Với Tầm Nhìn Đức Tin Hướng Về Tương Lai: Giống như các thánh đồ Cựu Ước sống với đức tin hướng về sự đến lần thứ nhất của Đấng Christ, chúng ta ngày nay sống với đức tin hướng về sự tái lâm của Ngài. Đức tin của chúng ta cũng đặt vào những lời hứa chưa được thấy (như thân thể vinh hiển, trời mới đất mới) nhưng chắc chắn sẽ thành hiện thực (Hê-bơ-rơ 11:1).
4. Truyền Giáo Với Sự Tự Tin: Chúng ta có thể chia sẻ Phúc Âm cho mọi người, bất kể nền tảng văn hóa hay tôn giáo, rằng khát khao được giải thoát khỏi tội lỗi và được hòa thuận với Thượng Đế đã có từ ngàn xưa, và Đức Chúa Trời đã chu cấp giải pháp trọn vẹn trong Chúa Giê-su Christ.
VI. Kết Luận: Một Cứu Chúa, Một Đức Tin, Một Sự Cứu Rỗi
Tóm lại, Kinh Thánh dạy rằng từ thời A-đam cho đến ngày nay, chỉ có một con đường cứu rỗi duy nhất: đó là bởi ân điển của Đức Chúa Trời, thông qua đức tin, đặt nơi Đấng Cứu Chuộc mà Ngài đã hứa và đã ban. Các thánh đồ thời Cựu Ước được cứu bởi tin vào Đấng Christ sẽ đến (dựa trên các lời hứa, hình bóng và tiên tri); còn chúng ta được cứu bởi tin vào Đấng Christ đã đến, đã chết và đã sống lại. Cả hai đều cùng dựa trên công giá cứu chuộc bằng huyết của Chúa Giê-su Christ trên thập tự giá, một công giá có giá trị vĩnh cửu, vượt qua mọi giới hạn của thời gian.
Lời tuyên bố của Sứ đồ Phi-e-rơ trong Công-vụ 4:12 vang vọng cho mọi thời đại: “Chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu.” Danh đó là GIÊ-XU, Đấng Cứu Thế của nhân loại, hôm qua, ngày nay và cho đến đời đời.
“Đức Chúa Jêsus Christ hôm qua, ngày nay, và cho đến đời đời không hề thay đổi.” (Hê-bơ-rơ 13:8)