Thuyết Tam Phần Hay Nhị Phần Về Con Người
Việc tìm hiểu bản chất con người theo Kinh Thánh không chỉ là một cuộc tranh luận thuần túy về thần học, mà còn là nền tảng để chúng ta hiểu biết về chính mình, về mối tương giao với Đức Chúa Trời và về sự cứu rỗi trọn vẹn trong Đấng Christ. Trong lịch sử giáo hội và thần học Cơ Đốc, hai quan điểm chính thường được đề cập: thuyết nhị phần (Dichotomy) và thuyết tam phần (Trichotomy). Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu phân tích cả hai quan điểm dưới ánh sáng của Lời Chúa, sử dụng các nguyên ngữ Hê-bơ-rơ và Hy Lạp, để tìm ra cái nhìn cân bằng và chính xác nhất cho đời sống đức tin của chúng ta.
Thuyết nhị phần dạy rằng con người được cấu tạo bởi hai phần căn bản: phần thể xác/phần vật chất và phần phi vật chất (thường được gọi là linh hồn hoặc tâm linh, với hai thuật ngữ này thường được dùng thay thế cho nhau để chỉ toàn bộ phần bên trong của con người). Quan điểm này cho rằng "linh" (Hb. ruach, Gr. pneuma) và "linh hồn" (Hb. nephesh, Gr. psyche) trong Kinh Thánh thường đề cập đến cùng một thực thể phi vật chất, chỉ là những khía cạnh hoặc chức năng khác nhau.
Thuyết tam phần dạy rằng con người được cấu tạo bởi ba phần riêng biệt: thể xác (body), linh hồn (soul) và linh (spirit). Theo đó, "linh" là phần sâu thẳm nhất, nơi con người tương giao với Đức Chúa Trời; "linh hồn" là phần gồm ý chí, tình cảm, lý trí của cá tính; còn "thể xác" là phần vật chất tiếp xúc với thế giới bên ngoài.
Sự hiểu biết này có ý nghĩa thiết thực: Nó ảnh hưởng đến cách chúng ta nhìn nhận sự sa ngã của con người, bản chất của sự cứu rỗi, sự thánh hóa, và thậm chí là sự hiểu biết về sự chết và sự phục sinh.
Để có cái nhìn chính xác, chúng ta phải xem xét cách Kinh Thánh sử dụng các từ then chốt.
1. Từ ngữ Hê-bơ-rơ:
- Nephesh (לֶפֶשׁנ): Thường được dịch là "linh hồn". Từ này có nghĩa rộng, chỉ toàn bộ sinh mạng, sự sống, hoặc chính con người. Nó có thể chỉ phần phi vật chất (ví dụ: "Đức Giê-hô-va là Đấng... cứu chuộc linh hồn (nephesh) ngươi khỏi sự hư mất" - Thi thiên 103:4), nhưng cũng có thể chỉ cả con người sống động (ví dụ: "Các ngươi hãy giữ linh hồn (nephesh) mình" - Lê-vi ký 22:3, ở đây có nghĩa là "giữ mạng sống/mình").
- Ruach (חַור): Thường được dịch là "linh" hoặc "thần". Từ này chỉ hơi thở, gió, hoặc phần tâm linh của con người, là nguồn sự sống từ Đức Chúa Trời (Sáng thế ký 2:7). Nó cũng chỉ về Thánh Linh của Đức Chúa Trời (Ruach HaKodesh).
Trong Cựu Ước, hai từ này đôi khi được dùng thay thế cho nhau. Ví dụ, trong Ma-ri-a bài ca ngợi khen, bà nói: "Linh hồn (psyche - dịch từ nephesh) tôi ngợi khen Chúa, và tâm linh (pneuma - dịch từ ruach) tôi mừng rỡ trong Đức Chúa Trời, là Cứu Chúa tôi" (Lu-ca 1:46-47). Sự song đối ở đây cho thấy chúng cùng chỉ về phần bên trong của con người.
2. Từ ngữ Hy Lạp:
- Psychē (ψυχή): Tương đương với nephesh, dịch là "linh hồn". Chúa Giê-xu phán: "Vì ai muốn cứu sự sống (psychēn) mình thì sẽ mất, còn ai vì cớ ta mất sự sống mình thì sẽ được lại" (Ma-thi-ơ 16:25).
- Pneuma (πνεῦμα): Tương đương với ruach, dịch là "linh" hoặc "thần". "Đức Chúa Trời là thần (pneuma), nên ai thờ lạy Ngài thì phải lấy tâm thần (pneuma) và lẽ thật mà thờ lạy" (Giăng 4:24).
3. Phân Đoạn Then Chốt:
Những người ủng hộ thuyết tam phần thường dựa vào một số câu Kinh Thánh như:
- "Nguyền xin tâm thần, linh hồn, và thân thể của anh em đều được giữ gìn trọn vẹn, không chỗ trách được, cho đến kỳ sự đến của Đức Chúa Jêsus Christ chúng ta" (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:23). Ở đây, Phao-lô liệt kê ba điều: pneuma (tâm thần/linh), psychē (linh hồn), và sōma (thân thể). Điều này dường như ủng hộ một cấu trúc ba phần.
- "Vì lời của Đức Chúa Trời là lời sống và linh nghiệm, sắc hơn gươm hai lưỡi, thấu vào đến nỗi chia hồn, linh, tủy, xương..." (Hê-bơ-rơ 4:12). Sự phân biệt giữa "hồn" (psychē) và "linh" (pneuma) ở đây dường như chỉ ra chúng là hai thực thể có thể bị "chia" ra.
Tuy nhiên, những người ủng hộ thuyết nhị phần lập luận rằng:
- Cách liệt kê của Phao-lô trong 1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:23 có thể chỉ là một cách nói tu từ để nhấn mạnh sự toàn vẹn của toàn bộ con người, chứ không nhất thiết phải là một tuyên bố thần học về cấu trúc con người. Cũng như Mác 12:30 dạy yêu Chúa hết lòng (kardia), hết linh hồn (psychē), hết trí (dianoia) và hết sức (ischys) – không có nghĩa con người có bốn phần riêng biệt.
- Hê-bơ-rơ 4:12 mô tả sự xét đoán thấu suốt của Lời Chúa, có thể "phân biệt" (diakritikos) giữa những ý tưởng và động cơ thầm kín nhất trong lòng người, chứ không nhất thiết chứng minh "hồn" và "linh" là hai thực thể tách biệt về mặt bản thể học. Chúng là những khía cạnh khác nhau của cùng một thực thể phi vật chất.
- Quan trọng hơn, có những câu Kinh Thánh dùng "linh hồn" và "linh" thay thế cho nhau. Khi Chúa Giê-xu trút linh hồn (pneuma - Ma-thi-ơ 27:50, Giăng 19:30), cũng chính là lúc Ngài phó linh hồn (psychēn - Lu-ca 23:46). Trong sách Khải huyền, những linh hồn (psychas) dưới bàn thờ (Khải huyền 6:9) rõ ràng là những con người đã chết trong phần phi vật chất của họ.
Sau khi xem xét toàn bộ Kinh Thánh, một quan điểm cân bằng có lẽ thiên về thuyết nhị phần có tính chức năng hơn là bản thể học cứng nhắc. Nghĩa là, Kinh Thánh trình bày con người là một thực thể thống nhất gồm hai phương diện: vật chất (thể xác) và phi vật chất (tâm linh/linh hồn). Trong phương diện phi vật chất đó, có những khía cạnh hoặc chức năng khác nhau được mô tả bằng các từ "linh", "linh hồn", "lòng", "trí".
Điểm mấu chốt của Kinh Thánh không phải là phân tích giải phẫu tâm linh, mà là trình bày tình trạng của con người trước mặt Đức Chúa Trời:
- Con người được dựng nên toàn vẹn để tương giao với Đức Chúa Trời (Sáng thế ký 1:26-27; 2:7). Hơi thở sự sống (nishmat chayim) từ Đức Chúa Trời khiến con người trở nên một nephesh chayah (một sinh linh).
- Con người phạm tội và toàn bộ bản thể đều bị ảnh hưởng. Tội lỗi không chỉ làm hư hoại "linh" hay "linh hồn", mà làm cho toàn bộ con người – cả xác lẫn hồn – đều bị phân cách khỏi sự sống của Đức Chúa Trời (Ê-phê-sô 2:1, 4:18). Sự chết thuộc linh là sự phân cách đó.
- Sự cứu rỗi trong Đấng Christ phục hồi toàn diện. Tin lành không chỉ cứu "linh" chúng ta để lên thiên đàng. Sự cứu rỗi mà Đấng Christ mang đến là sự phục hồi trọn vẹn cho con người. Chúa Giê-xu Christ đã cứu chuộc chúng ta – toàn bộ con người chúng ta. Ngài sẽ biến hóa "thân thể hèn mạt chúng ta ra giống như thân thể vinh hiển Ngài" (Phi-líp 3:21). Sự phục sinh của thân thể (1 Cô-rinh-tô 15) là bằng chứng tối hậu cho điều này. Chúng ta trông đợi sự cứu chuộc thân thể chúng ta (Rô-ma 8:23).
Do đó, dù nghiêng về quan điểm nhị phần hay tam phần, chúng ta phải luôn nhớ rằng Chúa Giê-xu Christ là Đấng Cứu Rỗi toàn diện. Ngài đến không phải để phân chia con người thành những phần tốt hay xấu, mà để tái tạo và cứu chuộc toàn bộ con người sa ngã. Sự nhấn mạnh quá mức vào việc phân chia "linh" khỏi "linh hồn" đôi khi có thể dẫn đến chủ nghĩa khổ hạnh, xem thường thân thể, hoặc một nếp tin tưởng rằng chỉ có phần "linh" là quan trọng với Đức Chúa Trời. Điều này trái ngược với lẽ thật về sự nhập thể và sự phục sinh của Chúa Giê-xu.
Hiểu biết về bản chất con người không phải để tranh luận, mà để áp dụng vào đời sống đức tin và sự thánh hóa.
1. Sống Với Sự Thống Nhất Và Chính Trực: Vì con người là một thể thống nhất, những gì chúng ta làm trong thân thể sẽ ảnh hưởng đến phần tâm linh, và ngược lại. "Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm" (1 Cô-rinh-tô 10:31). Đời sống Cơ Đốc bao trùm mọi phương diện: công việc, giải trí, ăn uống, tình dục trong hôn nhân... tất cả đều là cơ hội để làm vinh hiển Đức Chúa Trời.
2. Nuôi Dưỡng Con Người Bề Trong Để Biến Đổi Bề Ngoài: Sự thánh hóa bắt đầu từ sự đổi mới tâm thần (Rô-ma 12:2). Khi chúng ta để Lời Chúa (logos) và Thánh Linh (pneuma) của Ngài làm việc trong phần sâu thẳm nhất của mình (dù gọi là "linh" hay "linh hồn"), nó sẽ dần dần biến đổi cả tư tưởng, tình cảm, ý chí và cuối cùng thể hiện ra ngoài bằng hành động và thói quen của thân thể.
3. Tương Giao Với Đức Chúa Trời Cách Toàn Diện: Chúng ta được kêu gọi yêu Chúa với tất cả con người mình (Mác 12:30). Điều này có nghĩa là dâng lên Ngài không chỉ những lời cầu nguyện thuộc linh, mà cả những xúc cảm của linh hồn, những suy tư của trí óc, và sức lực của thân thể. Sự thờ phượng chân thật phải là sự dâng hiến toàn bộ.
4. Quan Tâm Đến Nhu Cầu Của Người Khác Cách Toàn Diện: Mục vụ theo gương Chúa Giê-xu là quan tâm đến cả linh hồn lẫn thể xác. Ngài chữa lành bệnh tật, cho ăn, đồng thời rao giảng Tin Lành và tha tội. Hội Thánh được kêu gọi noi gương Ngài.
5. Hy Vọng Về Sự Phục Sinh Thân Thể: Hiểu rằng Đấng Christ cứu chuộc toàn bộ con người cho chúng ta một niềm hy vọng vững chắc về tương lai. Chúng ta không mong ước được thoát khỏi thân thể như một nhà tù, nhưng trông đợi sự cứu chuộc thân thể để được sống đời đời trong sự vinh hiển trọn vẹn, cả phần xác lẫn phần hồn, trong trời mới đất mới.
Cuộc tranh luận giữa thuyết nhị phần và tam phần có thể không bao giờ kết thúc hoàn toàn ở đời này, vì Kinh Thánh không trình bày một cách hệ thống như một cuốn sách giáo khoa về nhân loại học. Tuy nhiên, qua việc nghiên cứu cẩn thận Lời Chúa, chúng ta có thể đi đến kết luận rằng: Kinh Thánh trình bày con người như một thực thể thống nhất nhưng phức tạp, được tạo dựng bởi Đức Chúa Trời với hai phương diện căn bản là vật chất và phi vật chất, và trong phương diện phi vật chất đó có những chức năng hay khía cạnh sâu cạn khác nhau.
Điều quan trọng nhất không phải là chúng ta vẽ biểu đồ cấu trúc con người ra sao, mà là chúng ta nhận biết rằng toàn bộ con người chúng ta đã bị hư hoại vì tội lỗi, và toàn bộ con người chúng ta đã được Đấng Christ cứu chuộc bằng giá máu quý báu của Ngài. Vì vậy, hãy dâng trọn vẹn thân thể, linh hồn, tâm trí, và sức lực của chúng ta lên cho Đức Chúa Trời, như của lễ sống và thánh, đó là sự thờ phượng phải lẽ của chúng ta (Rô-ma 12:1). Hãy để Ngài, qua Thánh Linh và Lời của Ngài, thánh hóa chúng ta trọn vẹn – trong tâm thần, linh hồn, và thân thể – giữ vững cho đến ngày vinh hiển của Chúa Giê-xu Christ chúng ta.