Chủ Nghĩa Thân Tộc
Trong bối cảnh văn hóa Á Đông nói chung và Việt Nam nói riêng, gia đình và dòng tộc đóng một vai trò vô cùng quan trọng, tạo nên cốt lõi của cấu trúc xã hội. Tuy nhiên, khi sự trung thành và tôn kính dành cho gia đình, dòng họ được đặt lên trên cả Đức Chúa Trời và những nguyên tắc của Ngài, nó có nguy cơ trở thành một thứ chủ nghĩa thần tượng nguy hiểm, được biết đến trong thần học Cơ Đốc với thuật ngữ Chủ nghĩa Thân tộc (Familialism hay Clan Idolatry). Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát hiện tượng này dưới lăng kính Kinh Thánh, phân tích những mâu thuẫn tiềm ẩn với đức tin thuần khiết nơi Chúa Giê-xu Christ, và đề xuất một sự cân bằng Kinh Thánh cho mối quan hệ gia đình trần thế và gia đình thuộc linh.
Chủ nghĩa thân tộc, trong ngữ cảnh này, không đơn thuần là tình yêu thương hay bổn phận đối với gia đình – những điều hoàn toàn chính đáng và được Kinh Thánh ủng hộ. Thay vào đó, nó là một hệ tư tưởng hoặc thực hành trong đó lòng trung thành tối thượng, sự vâng phục tuyệt đối và giá trị tối cao được trao cho gia đình, dòng họ, hoặc tổ tiên, đến mức lấn át hoặc thay thế vị trí độc tôn của Đức Chúa Trời. Nó biểu hiện qua việc thần thánh hóa ý chí của cha mẹ/gia tộc, tôn thờ tổ tiên như những đấng trung gian phước họa, hoặc sử dụng mọi phương tiện (kể cả những phương tiện phi đạo đức) để bảo vệ và thăng tiến danh dự và lợi ích của gia tộc.
Từ ngữ Hy Lạp được Kinh Thánh sử dụng để chỉ gia đình là "οἶκος" (oikos), mang nghĩa "nhà", bao gồm cả ngôi nhà vật chất và những người sống trong đó – một đơn vị xã hội cơ bản. Tuy nhiên, Chúa Giê-xu đã mở rộng và định nghĩa lại khái niệm này trong gia đình thuộc linh của Đức Chúa Trời.
Chúa Giê-xu đã nhiều lần đối đầu với tư duy thân tộc cực đoan, đặt ra một tiêu chuẩn hoàn toàn mới cho các mối quan hệ.
1. Sự Vâng Phục Tối Cao Thuộc Về Đức Chúa Trời:
Trong Ma-thi-ơ 10:34-38, Chúa Giê-xu tuyên bố một sự thật gây sốc: "Các ngươi chớ tưởng rằng ta đến để đem sự bình an cho thế gian; ta đến, không phải đem sự bình an, mà là đem gươm giáo. Ta đến để phân rẽ con trai với cha, con gái với mẹ, dâu với bà gia; và người ta có kẻ thù nghịch, là người nhà mình. Ai yêu cha mẹ hơn ta thì không đáng cho ta; ai yêu con trai hay là con gái hơn ta thì cũng không đáng cho ta; ai không vác thập tự giá mình mà theo ta, thì cũng chẳng đáng cho ta." Ở đây, Chúa không cổ vũ cho sự bất hiếu hay chia rẽ gia đình. Ngài đang chỉ ra rằng, khi sự vâng phục Chúa và sự vâng phục gia đình xung đột, thì sự lựa chọn phải thuộc về Ngài. Tình yêu dành cho Chúa phải là tình yêu tối thượng, vượt trên mọi tình cảm trần thế thân thiết nhất.
2. Định Nghĩa Lại Gia Đình Thật:
Một phân đoạn then chốt khác là Ma-thi-ơ 12:46-50. Khi mẹ và anh em Chúa Giê-xu đến tìm Ngài, Ngài đã hỏi: "Ai là mẹ ta, ai là anh em ta?" Rồi Ngài chỉ tay về phía các môn đồ và phán: "Nầy là mẹ ta và anh em ta! Vì hễ ai làm theo ý muốn của Cha ta ở trên trời, thì người đó là anh em, chị em, và mẹ ta vậy." Từ ngữ Hy Lạp cho "ý muốn" ở đây là "θέλημα" (thelēma), chỉ ý định, mục đích chủ quan của Đức Chúa Trời. Chúa Giê-xu tái định nghĩa gia đình không dựa trên huyết thống hay hôn nhân, mà dựa trên mối quan hệ thuộc linh và sự vâng phục chung đối với ý muốn Đức Chúa Trời. Điều này không phủ nhận gia đình tự nhiên, nhưng nâng cao và bao trùm nó trong một thực thể lớn hơn: Hội Thánh phổ thông.
Kinh Thánh cảnh báo rõ ràng về những cạm bẫy khi đặt gia đình lên hàng đầu.
1. Trở Thành Thần Tượng (Idolatry):
Điều răn đầu tiên trong Mười Điều Răn là: "Trước mặt ta, ngươi chớ có các thần khác" (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:3). Thần tượng không chỉ là tượng chạm bằng gỗ đá, mà là bất cứ điều gì chiếm vị trí của Đức Chúa Trời trong lòng chúng ta. Khi danh dự gia tộc, sự phê chuẩn của cha mẹ, hay việc thờ cúng tổ tiên trở thành ưu tiên số một, nó đã trở thành thần tượng. Chúa Giê-xu dạy: "Ngươi phải hết lòng, hết linh hồn, hết ý mà yêu mến Chúa là Đức Chúa Trời ngươi" (Ma-thi-ơ 22:37). Chữ "hết" trong tiếng Hy Lạp là "ὅλος" (holos), nghĩa là toàn bộ, trọn vẹn, không chia sẻ.
2. Cản Trở Sự Kêu Gọi và Sứ Mệnh:
Câu chuyện về sự kêu gọi Ê-li-sê trong I Các Vua 19:19-21 là một minh họa mạnh mẽ. Khi được tiên tri Ê-li gọi, Ê-li-sê xin phép về từ giã cha mẹ. Ê-li đáp: "Hãy đi đi, và trở lại! Hãy nhớ lại ta đã làm gì cho ngươi." Hành động Ê-li-sê đốt cày, giết bò làm thịt để đãi dân làng không chỉ là lời từ biệt, mà là một hành động triệt để đoạn tuyệt với cuộc sống và nghề nghiệp cũ để hoàn toàn dâng mình cho sự kêu gọi của Đức Chúa Trời. Sự ràng buộc gia đình có thể trở thành sợi dây cầm chân nếu không được đặt đúng chỗ.
3. Dẫn Đến Sự Thỏa Hiệp Đạo Đức:
Lịch sử Kinh Thánh ghi lại nhiều trường hợp gia đình dẫn đến tội lỗi vì muốn bảo vệ lợi ích thân tộc. Cha mẹ Ê-li (Hê-li) vì quá yêu chiều con mà để chúng phạm tội trọng trong đền thờ, dẫn đến sự phán xét nghiêm khắc của Đức Chúa Trời (I Sa-mu-ên 2:22-25; 3:13). Vua Sau-lơ vì muốn giữ ngôi vua trong dòng họ mình mà bất tuân mệnh lệnh Chúa, cuối cùng bị Ngài từ bỏ (I Sa-mu-ên 15:1-26).
Trong khi cảnh báo về chủ nghĩa thân tộc, Kinh Thánh cũng đề cao giá trị thánh của gia đình. Chìa khóa nằm ở trật tự đúng đắn.
1. Gia Đình Là Món Quà và Trách Nhiệm từ Đức Chúa Trời:
Điều răn thứ năm dạy: "Hãy hiếu kính cha mẹ ngươi" (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:12), và đây là điều răn đầu tiên với một lời hứa phước hạnh. Sứ đồ Phao-lô nhắc lại: "Hỡi kẻ làm con, hãy vâng phục cha mẹ mình trong Chúa, vì điều đó là phải lắm" (Ê-phê-sô 6:1). Chữ "trong Chúa" (ἐν κυρίῳ, en kyriō) là điều kiện quan trọng: sự vâng phục này diễn ra trong khuôn khổ và không đi ngược lại ý muốn của Chúa. Cha mẹ cũng được dạy: "Hỡi các người làm cha, chớ chọc cho con cái mình giận dữ, hãy dùng sự sửa phạt khuyên bảo của Chúa mà nuôi nấng chúng nó" (Ê-phê-sô 6:4).
2. Chồng và Vợ: Hình Ảnh của Đấng Christ và Hội Thánh:
Mối quan hệ hôn nhân được nâng lên một tầm cao thuộc linh trong Ê-phê-sô 5:22-33. Người chồng được kêu gọi yêu vợ "như Đấng Christ đã yêu Hội thánh" (câu 25), và người vợ được kêu gọi vâng phục chồng "như vâng phục Chúa" (câu 22). Đây không phải là sự độc tài của người chồng hay sự nô lệ của người vợ, mà là một mối quan hệ phản chiếu tình yêu hi sinh và sự vâng phục vui lòng giữa Đấng Christ và Hội Thánh. Gia đình trở thành một "hội thánh nhỏ", nơi Đấng Christ là đầu.
Làm thế nào để sống một đời sống trung tín với Chúa mà vẫn tôn trọng gia đình trong văn hóa coi trọng thân tộc?
1. Xác Lập Trật Tự Ưu Tiên Thuộc Linh Rõ Ràng:
Mỗi tín hữu cần tự kiểm tra lòng mình: Điều gì chi phối các quyết định lớn nhỏ của tôi? Là ý muốn của Chúa, hay sự kỳ vọng và áp lực của gia đình? Hãy cầu nguyện và quyết tâm đặt Chúa Giê-xu lên vị trí đầu tiên tuyệt đối.
2. Sống Chứng Đạo Trong Gia Đình Bằng Tình Yêu và Sự Khiêm Nhường:
Chúng ta không cần tuyên chiến với gia đình. Thay vào đó, hãy là muối và sáng (Ma-thi-ơ 5:13-16) ngay trong nhà mình. Sự vâng lời Chúa có thể được bày tỏ qua một đời sống đạo đức, yêu thương, phục vụ và hiếu thảo hơn trước. Khi gia đình thấy sự biến đổi tích cực trong đời sống bạn, đó là câu trả lời hùng hồn nhất cho những thắc mắc của họ.
3. Khôn Ngoan Trong Các Vấn Đề Nhạy Cảm (Như Thờ Cúng Tổ Tiên):
Đây là thách thức lớn. Nguyên tắc Kinh Thánh là rõ ràng: "Ta là Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi... ngươi chớ quì lạy trước các hình tượng đó" (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:2,5). Tuy nhiên, thái độ và cách ứng xử cần đầy ơn và khôn ngoan. Có thể phân biệt giữa hành động thờ lạy (thần thánh hóa, cầu xin phước họa) với hành động tưởng niệm, biết ơn. Tập trung vào việc trình bày Đấng Christ là Đấng Trung Bảo duy nhất (I Ti-mô-thê 2:5), và thể hiện lòng hiếu kính khi cha mẹ còn sống một cách thiết thực, đó là cách "thờ" cha mẹ đẹp lòng Chúa nhất.
4. Gắn Bó Sâu Nhiệm Với Gia Đình Thuộc Linh - Hội Thánh Địa Phương:
Đừng đơn độc. Hãy tích cực tham gia vào một Hội Thánh lành mạnh. Khi có sự nâng đỡ, dạy dỗ và tình yêu thương từ anh chị em trong Chúa, chúng ta được củng cố để đứng vững và tìm được sự đồng cảm từ một "gia đình" hiểu được sự kêu gọi của chúng ta. Đây chính là gia đình thật mà Chúa Giê-xu đã nói đến.
5. Cầu Nguyện Cách Đặc Biệt Cho Sự Cứu Rỗi Của Thân Nhân:
Sứ đồ Phao-lô bày tỏ nỗi đau đớn lớn lao vì dân tộc ông (Rô-ma 9:1-3). Chúng ta cũng nên có tấm lòng nôn nả cầu thay cho gia đình mình được cứu. Sự cầu nguyện kiên trì, đầy tình yêu thương là vũ khí mạnh mẽ nhất, thay vì tranh cãi hay lên án.
Chủ nghĩa thân tộc, với bản chất đặt gia đình lên ngôi vị của Đức Chúa Trời, là một cạm bẫy tinh vi và nguy hiểm đối với đức tin Cơ Đốc, đặc biệt trong văn hóa Á Đông. Chúa Giê-xu Christ đã đến không phải để hủy diệt các mối quan hệ gia đình, nhưng để cứu chuộc và đặt chúng vào đúng vị trí dưới quyền tể trị tối cao của Ngài.
Lời kêu gọi cho mỗi chúng ta là: Hãy yêu thương và tôn trọng gia đình mình cách chân thành, thực hiện bổn phận làm con, làm cha mẹ, làm vợ chồng theo Lời Chúa dạy. Nhưng đồng thời, hãy can đảm và trung tín để Đấng Christ luôn là Chúa trong mọi lĩnh vực của đời sống, kể cả trong những lựa chọn liên quan đến gia tộc. Hãy tìm kiếm và gắn bó với gia đình thuộc linh rộng lớn hơn – là Hội Thánh của Đức Chúa Trời hằng sống.
Cuối cùng, hãy nhớ lời hứa của Chúa Giê-xu: "Chẳng có người nào vì cớ ta và đạo Tin Lành từ bỏ nhà cửa, anh em, chị em, cha mẹ, con cái, đất ruộng, mà chẳng được lại gấp trăm trong đời này... và sự sống đời đời trong đời sau" (Mác 10:29-30). Sự hy sinh vì Chúa chưa bao giờ là uổng phí. Khi chúng ta trung tín đặt Ngài lên hàng đầu, chính Ngài sẽ gìn giữ, ban phước và dùng chúng ta để trở thành phước hạnh cho chính gia đình mình.