Đức Tin Không Có Việc Làm Thì Chết
Lời tuyên bố “Đức tin không có việc làm là đức tin chết” (Gia-cơ 2:17) từ Sứ đồ Gia-cơ là một trong những lời dạy trực tiếp và thách thức nhất trong Tân Ước, đụng chạm đến cốt lõi của đời sống Cơ Đốc nhân chân chính. Trong bối cảnh Hội Thánh ngày nay, nơi đôi khi tồn tại sự phân chia giả tạo giữa “ân điển” và “công việc”, hay giữa “đức tin” và “hành động”, thì việc nghiên cứu sâu sắc, dựa trên nền tảng Kinh Thánh về mối quan hệ không thể tách rời này là vô cùng cần thiết. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai thác ý nghĩa thần học, bối cảnh lịch sử, và nhất là những ứng dụng thực tiễn cho đời sống đức tin của mỗi chúng ta.
Thư Gia-cơ, được viết bởi Gia-cơ, em ruột của Chúa Giê-xu và là trưởng lão tại Hội Thánh Giê-ru-sa-lem, nhắm đến những Cơ Đốc nhân gốc Do Thái đang tản lạc. Một trong những mối quan tâm chính của ông là sự giả hình và đức tin trí óc không được chứng minh bằng đời sống. Trước khi đi vào phân đoạn then chốt, Gia-cơ đã nhấn mạnh việc trở nên “người làm theo lời, chớ không phải là kẻ nghe mà tự dối mình” (Gia-cơ 1:22). Điều này đặt nền tảng cho lập luận của ông: Lời Đức Chúa Trời phải biến đổi hành vi, không chỉ nhận thức.
Đoạn trọng tâm, Gia-cơ 2:14-26, mở đầu bằng một câu hỏi tu từ sắc bén: “Hỡi anh em, nếu ai nói mình có đức tin, song không có việc làm, thì ích chi chăng? Đức tin đó cứu người ấy được chăng?” (câu 14). Từ “ích chi” (tiếng Hy Lạp: ὠφελέω - ōpheléō) mang nghĩa “có lợi ích gì, có ích lợi gì”. Gia-cơ ngay lập tức đặt hiệu quả và tính thực tế của đức tin lên bàn cân. Một đức tin không tạo ra sự khác biệt hữu hình trong đời sống thì về bản chất là vô ích.
Gia-cơ đưa ra một minh họa cụ thể và đầy cảm xúc: “Ví thử có anh em hoặc chị em nào không quần áo mặc, thiếu của ăn uống hằng ngày, mà một kẻ trong anh em nói với họ rằng: Hãy đi cho bình an, hãy sưởi cho ấm và ăn cho no, nhưng không cho họ đồ cần dùng về phần xác, thì có ích gì chăng?” (Gia-cơ 2:15-16).
Ông kết luận: “Đức tin cũng vậy, nếu đức tin không sanh ra việc làm, thì tự mình nó chết.” (câu 17). Ở đây, từ “chết” (tiếng Hy Lạp: νεκρός - nekros) không chỉ có nghĩa là không hoạt động, mà mang tính chất của một xác chết – không có sự sống, không có hơi thở, không có năng lực. Một đức tin như vậy giống như một thi thể được trang điểm đẹp đẽ: có hình dáng bề ngoài nhưng hoàn toàn vô hồn. Nó không có khả năng cứu, biến đổi hay sản sinh ra bất cứ điều gì.
Gia-cơ còn đi xa hơn khi ông đối diện với một loại đức tin trí thức thuần túy: “Người ấy sẽ nói: ‘Ngươi có đức tin, còn ta có việc làm.’ Hãy chỉ cho ta đức tin của ngươi không có việc làm, còn ta sẽ chỉ cho ngươi đức tin bởi việc làm của ta.” (câu 18). Loại đức tin chỉ dừng ở sự tán thành các giáo lý (“Ngươi tin rằng chỉ có một Đức Chúa Trời, ngươi tin phải; ma quỉ cũng tin như vậy và run sợ” – câu 19). Sự tương phản thật kinh khủng: ma quỉ có một niềm tin thần học chính xác về Đức Chúa Trời (chúng biết Ngài là Đấng duy nhất và toàn năng đến nỗi phải “run sợ”), nhưng điều đó không cứu được chúng. Đức tin cứu rỗi phải vượt qua sự công nhận trong trí óc để trở thành sự phó thác, tin cậy và vâng phục của toàn bộ con người.
Để củng cố luận điểm, Gia-cơ viện dẫn hai nhân vật hoàn toàn khác biệt trong Cựu Ước: tổ phụ Áp-ra-ham và kỹ nữ Ra-háp. Điều này cho thấy nguyên tắc “đức tin thể hiện qua việc làm” áp dụng cho mọi tín hữu, bất kể địa vị hay nền tảng.
1. Áp-ra-ham – Đỉnh Cao của Sự Vâng Phục: “Áp-ra-ham, tổ phụ chúng ta, khi dâng con mình là Y-sác trên bàn thờ, há chẳng từng cậy việc làm được xưng công bình hay sao?” (câu 21). Sự kiện này được ghi lại trong Sáng Thế Ký 22. Hành động dâng Y-sác không phải là nguyên nhân khiến Áp-ra-ham được xưng công bình (ông đã được xưng công bình bởi đức tin trong Sáng Thế Ký 15:6), mà là sự bày tỏ tột cùng và chứng minh rõ ràng cho đức tin đó. Đức tin của ông nơi lời hứa của Đức Chúa Trời đã đạt đến mức độ sẵn sàng vâng lời một mệnh lệnh dường như nghịch lý. Gia-cơ kết luận: “Như vậy, anh em thấy rằng người ta được xưng công bình bởi việc làm, chớ chẳng phải bởi đức tin mà thôi.” (câu 24). Câu này phải được hiểu trong ánh sáng của toàn bộ luận điểm: Việc làm là sự hiển nhiên hóa, là bằng chứng không thể chối cãi của một đức tin sống động. Nó là hệ quả tất yếu, là “sự trọn vẹn” (câu 22) của đức tin.
2. Ra-háp – Đức Tin Thể Hiện Qua Hành Động Liều Lĩnh: “Đồng một thể ấy, kỵ nữ Ra-háp tiếp rước các sứ giả và lại sai đi đường khác, há chẳng phải cậy việc làm mà được xưng công bình sao?” (câu 25). Câu chuyện của Ra-háp (Giô-suê 2) thật đáng kinh ngạc. Bà, một người ngoại bang và có nghề nghiệp đáng khinh, lại bày tỏ đức tin nơi Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên qua một hành động cụ thể: che giấu các thám tử và phản bội lại thành Giê-ri-cô của mình. Đức tin của bà không phải là một sự đồng ý trừu tượng, mà là một quyết định mạo hiểm tính mạng dựa trên sự tin cậy đó. Hành động ấy là bằng chứng cho đức tin cứu rỗi của bà.
Gia-cơ tổng kết phần này bằng một hình ảnh mạnh mẽ: “Vả, xác chẳng có hồn thì chết, đức tin không có việc làm cũng chết như vậy.” (câu 26). Cũng như hơi thở (πνεῦμα - pneuma, cũng có nghĩa là “linh” hoặc “thần”) là dấu hiệu của sự sống thể xác, thì việc làm (ἔργα - erga) là dấu hiệu của sự sống trong đức tin. Một thân thể không có hơi thở là một xác chết; một đức tin không có hành động là một đức tin chết.
Nhiều người thấy sự căng thẳng giữa lời dạy của Gia-cơ và lời tuyên bố của Sứ đồ Phao-lô: “Vì chúng ta kể rằng người ta được xưng công bình bởi đức tin, chớ không bởi việc làm theo luật pháp.” (Rô-ma 3:28). Tuy nhiên, đây không phải là mâu thuẫn, mà là sự bổ sung từ hai góc nhìn khác nhau của cùng một chân lý.
- Phao-lô chống lại việc làm của luật pháp như một phương cách để tìm kiếm sự công bình trước mặt Đức Chúa Trời. Ông nhấn mạnh nguồn gốc của sự cứu rỗi: đó là ân điển, tiếp nhận bởi đức tin, chứ không do công đức của con người (Ê-phê-sô 2:8-9).
- Gia-cơ chống lại đức tin giả, một niềm tin trí óc không có kết quả. Ông nhấn mạnh bằng chứng của sự cứu rỗi: đức tin thật luôn sinh ra việc lành. Ông quan tâm đến bản chất của đức tin cứu rỗi.
Chính Phao-lô cũng xác nhận điều này: “Vì chúng ta là việc Ngài làm ra, được dựng nên trong Đức Chúa Jêsus Christ để làm việc lành mà Đức Chúa Trời đã sắm sẵn trước cho chúng ta làm theo.” (Ê-phê-sô 2:10). Việc làm là mục đích, là kết quả của sự cứu rỗi, chứ không phải nguyên nhân. Gia-cơ và Phao-lô đồng thanh tuyên bố: Ân điển tạo ra đức tin cứu rỗi, và đức tin cứu rỗi đó nhất định sẽ sản sinh ra đời sống mới với những việc làm tốt lành.
Lý thuyết thần học phải dẫn đến sự biến đổi thực tế. Dưới đây là một số ứng dụng cụ thể để kiểm tra và nuôi dưỡng một đức tin sống động:
1. Từ Biết đến Vâng Giữ: Đức tin thật dẫn đến sự vâng lời. Chúa Giê-xu phán: “Nếu các ngươi yêu mến ta, thì giữ gìn các điều răn ta.” (Giăng 14:15). Hãy tự hỏi: Đức tin của tôi có đang thúc đẩy tôi vâng giữ những điều răn rõ ràng của Chúa trong Kinh Thánh (như sự thánh khiết, sự tha thứ, sự thật thà) một cách cụ thể không, hay nó chỉ dừng ở mức độ hiểu biết và tán thành?
2. Từ Lời Nói đến Hành Động Yêu Thương: Như minh họa của Gia-cơ, đức tin phải giải quyết những nhu cầu thực tế. Thánh Giăng viết: “Hỡi kẻ rất yêu dấu, nếu Đức Chúa Trời đã yêu chúng ta dường ấy, thì chúng ta cũng phải yêu nhau... Chớ yêu mến bằng lời nói và lưỡi mà thôi, nhưng phải yêu mến bằng việc làm và lẽ thật.” (1 Giăng 4:11; 3:18). Việc làm yêu thương có thể là chia sẻ vật chất, dành thời gian lắng nghe, phục vụ thực tế trong Hội Thánh và cộng đồng.
3. Đức Tin Thể Hiện Trong Công Việc Hằng Ngày: Đức tin không chỉ cho ngày Chúa Nhật. Nó phải chi phối cách chúng ta làm việc (với sự trung thực và xuất sắc - Cô-lô-se 3:23), quản lý tài chính (với sự rộng rãi và khôn ngoan), và đối xử với gia đình, bạn bè, đồng nghiệp (với sự nhẫn nại và khiêm nhường).
4. Sẵn Sàng Chịu Rủi Ro vì Đức Tin: Như Áp-ra-ham và Ra-háp, đức tin thật đôi khi đòi hỏi chúng ta bước ra khỏi vùng an toàn, chấp nhận sự bất tiện, thậm chí chịu tổn thất vì vâng lời Chúa. Đó có thể là việc làm chứng cho một đồng nghiệp, tha thứ cho một người đã làm tổn thương mình sâu sắc, hoặc từ bỏ một thói quen tội lỗi.
Lời dạy của Gia-cơ là một hồi chuông cảnh tỉnh mạnh mẽ cho mọi thế hệ Cơ Đốc nhân. Nó phá vỡ sự tự lừa dối của một đức tin chỉ tồn tại trong nhà thờ, trong các cuộc thảo luận thần học, hay trong cảm xúc nhất thời. Đức tin cứu rỗi, được ban cho bởi ân điển, là một năng lực sống động, một hạt giống được gieo trồng bởi Thánh Linh, và nó phải lớn lên và kết quả.
Đức tin không có việc làm thì chết vì nó thiếu dấu hiệu căn bản của sự sống: khả năng hành động phù hợp với ý muốn của Đấng ban sự sống. Nó giống như một cái cây tuyên bố mình là cây táo nhưng không bao giờ ra trái; bản chất thật của nó bị nghi ngờ. Ngược lại, một đức tin sống động, được nuôi dưỡng bởi Lời Chúa và quyền năng Thánh Linh, sẽ tự nhiên và không thể ngăn cản tuôn trào thành những việc làm của tình yêu, sự công bình và lòng thương xót. Ước mong mỗi chúng ta, qua sự xét nghiệm nghiêm túc và sự đầu phục liên tục, có được một đức tin như vậy – một đức tin không chỉ tuyên xưng nơi môi miệng, mà còn được chứng minh bằng một đời sống được biến đổi.
“Hãy có đức tin đến Đức Chúa Trời hằng sống, là Đấng ban mọi vật dư dật cho chúng ta được hưởng, và ban cho chúng ta hết thảy mọi sự cần dùng.” (1 Ti-mô-thê 6:17b). Đức tin nơi Ngài chính là nguồn động lực vĩ đại nhất cho mọi việc làm tốt lành của chúng ta.