Cha Mẹ Ứng Phó Khi Con Cái Trưởng Thành Ngược Đãi
Làm cha mẹ là một thiên chức cao quý Chúa ban, mang theo niềm vui nhưng cũng không ít nỗi đau. Một trong những nỗi đau sâu sắc và phức tạp nhất mà nhiều tín hữu phải đối diện là khi chính những đứa con mình dưỡng dục, yêu thương lại trở nên lạnh nhạt, thậm chí ngược đãi mình khi chúng trưởng thành. Sự phản bội này không chỉ gây tổn thương tình cảm mà còn làm lung lay niềm tin, đặt cha mẹ vào một cuộc khủng hoảng kép: tình cảm và thuộc linh. Bài viết này sẽ đi sâu nghiên cứu Kinh Thánh để tìm ra nguyên tắc, gương mẫu và sự khôn ngoan từ Đức Chúa Trời, giúp các bậc cha mẹ Cơ Đốc tìm được con đường ứng phó đầy ân điển và bình an trong Chúa Giê-xu Christ.
I. Hiểu Bản Chất Của Sự “Ngược Đãi” Dưới Góc Nhìn Kinh Thánh
Trước khi tìm cách ứng phó, chúng ta cần định nghĩa “ngược đãi” (abuse/mistreatment) trong ánh sáng Lời Chúa. Đây không chỉ đơn thuần là bất đồng quan điểm hay căng thẳng thế hệ thông thường. Kinh Thánh mô tả nhiều khía cạnh của sự bất kính và tổn thương trong mối quan hệ cha mẹ - con cái:
- Sự khinh dể, bất kính: Đây là hành vi đi ngược trực tiếp với Điều Răn thứ năm: “Hãy hiếu kính cha mẹ ngươi” (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:12). Từ “hiếu kính” trong tiếng Hê-bơ-rơ là “kabed” (כָּבַד), mang nghĩa “làm nặng, tôn trọng, làm vinh hiển”. Ngược lại, sự khinh dể (“bazah” בָּזָה) là xem thường, khinh miệt (Châm Ngôn 30:17).
- Sự bỏ mặc, thiếu săn sóc: Đây là sự thất bại trong bổn phận đáp ứng nhu cầu căn bản. Sứ đồ Phao-lô ghi rõ: “Nhưng nếu có người không săn sóc đến bà con mình, nhứt là không săn sóc đến người nhà mình, ấy là người chối bỏ đức tin, lại xấu hơn người không tin nữa” (1 Ti-mô-thê 5:8). Dù câu này nói trực tiếp về việc con cháu chăm sóc góa phụ, nguyên tắc chăm sóc người thân, đặc biệt là cha mẹ già, là rõ ràng.
- Lời nói cay độc và tinh thần thao túng: “Lưỡi nói những lời độc ác giống như mũi tên nhọn” (Thi Thiên 64:3). Những lời chỉ trích, đổ lỗi, chì chiết, đe dọa tình cảm từ con cái gây ra vết thương sâu trong lòng cha mẹ.
- Sự lợi dụng tài chính hoặc công sức: Sử dụng cha mẹ như một nguồn lực mà không có sự tôn trọng hay biết ơn.
II. Nguyên Nhân Gốc Rễ: Nhìn Từ Tội Lỗi Và Sự Đổ Vỡ Thuộc Linh
Là Cơ Đốc nhân, chúng ta hiểu rằng mọi sự đổ vỡ trong mối quan hệ đều bắt nguồn từ tội lỗi và sự xa cách Đức Chúa Trời. Sách Ma-la-chi tiên tri mô tả một thời kỳ mà mối quan hệ gia đình bị tan vỡ nghiêm trọng, và nguyên nhân được chỉ ra là sự xa cách Chúa: “Nầy, ta sẽ sai tiên tri Ê-li đến cùng các ngươi… Ngài sẽ làm cho lòng cha trở lại cùng con cái, lòng con cái trở lại cùng cha, kẻo ta đến lấy sự rủa sả đánh đất nầy” (Ma-la-chi 4:5-6). Khi “lòng” (“lev” לֵב) – trung tâm của ý chí, tình cảm và thuộc linh – quay khỏi Chúa, thì những mối quan hệ cốt lõi nhất cũng đổ vỡ.
Ngoài ra, sự giáo dục không theo Lời Chúa (dù vô tình hay cố ý) cũng có thể góp phần. Châm Ngôn 22:6 dạy: “Hãy dạy cho trẻ thơ con đường nó phải theo; Dầu khi nó trở về già, cũng không hề lìa khỏi đó.” Từ “dạy” ở đây (“chanak” חָנַךְ) có nghĩa là “cung hiến, khai trương, rèn luyện”. Nếu con đường được dạy không phải là đường lối kính sợ Chúa, hoặc nếu việc dạy dỗ thiếu sự nhất quán giữa lời nói và đời sống, thì kết quả có thể là một người trưởng thành xa cách cả Chúa lẫn gia đình. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa cha mẹ phải gánh mọi trách nhiệm. Mỗi cá nhân khi trưởng thành đều có sự lựa chọn và chịu trách nhiệm trước mặt Chúa về hành vi của mình (Ê-xê-chi-ên 18:20).
III. Nguyên Tắc Ứng Phó Từ Gương Mẫu Của Đức Chúa Trời Và Chúa Giê-xu
Cha Thiên Thượng của chúng ta là gương mẫu hoàn hảo cho các bậc cha mẹ đang đau lòng. Chính Ngài đã trải qua sự phản bội và khước từ từ những đứa con mà Ngài dựng nên và yêu thương.
1. Gương Của Đức Chúa Trời Là Cha:
- Tình Yêu Kiên Nhẫn Và Kêu Gọi Quay Về: Suốt Cựu Ước, Đức Chúa Trời liên tục kêu gọi Y-sơ-ra-ên phản bội quay trở lại: “Hãy trở lại, hỡi các con gian tà! Đức Giê-hô-va phán: Ta sẽ chữa lành sự bội nghịch của các ngươi” (Giê-rê-mi 3:22). Ngài đặt ranh giới (sự phán xét, lưu đày) vì sự thánh khiết, nhưng lòng Ngài luôn hướng về sự phục hồi.
- Tha Thứ Nhưng Không Phủ Nhận Hậu Quả: Đức Chúa Trời luôn sẵn sàng tha thứ khi có sự ăn năn (1 Giăng 1:9), nhưng Ngài cho phép hậu quả tự nhiên của tội lỗi xảy ra để dạy dỗ và thanh tẩy.
2. Gương Của Chúa Giê-xu Christ:
- Chịu Đựng Sự Khước Đãi Với Lòng Thương Xót: Chúa Giê-xu đã bị chính người nhà nghi ngờ (Mác 3:21), và bị dân tộc Ngài chối bỏ (Giăng 1:11). Trên thập tự giá, giữa sự ngược đãi tột cùng, Ngài cầu nguyện: “Lạy Cha, xin tha cho họ, vì họ không biết mình làm điều gì” (Lu-ca 23:34). Ngài phân biệt rõ giữa tội và người phạm tội.
- Thiết Lập Ranh Giới Lành Mạnh: Chúa Giê-xu không để cho người khác thao túng hay lạm dụng mình. Ngài biết khi nào nên rút lui (Giăng 8:59), khi nào cần đối chất mạnh mẽ (Ma-thi-ơ 23), và khi nào cần im lặng trước mặt Hê-rốt (Lu-ca 23:9). Sự hiền lành của Ngài không phải là sự yếu đuối, mà là sức mạnh được kiểm soát.
IV. Hành Động Thực Tế: Ứng Dụng Kinh Thánh Vào Cuộc Sống
Từ những nguyên tắc trên, chúng ta rút ra được một lộ trình ứng phó đầy khôn ngoan và thuộc linh:
1. Tìm Kiếm Sự Chữa Lành Và Sức Mạnh Từ Chúa Trước Tiên:
Nỗi đau từ con cái có thể khiến bạn cảm thấy trống rỗng và tuyệt vọng. Hãy chạy đến với Cha Thiên Thượng, Đấng thấu hiểu mọi nỗi đau. “Hãy trao mọi điều lo lắng mình cho Ngài, vì Ngài hay săn sóc anh em” (1 Phi-e-rơ 5:7). Sự cầu nguyện không phải là để “tố cáo” con bạn với Chúa, mà là để trút đổ nỗi lòng, tìm kiếm sự an ủi, và cầu xin Chúa hành động trong lòng con bạn VÀ trong lòng bạn. Hãy để Lời Chúa, đặc biệt là các Thi Thiên (ví dụ Thi 27, 34, 55) vỗ về và củng cố tâm linh bạn.
2. Thực Hành Sự Tha Thứ Như Một Tiến Trình, Không Phải Cảm Xúc Nhất Thời:
Tha thứ là mệnh lệnh (Mác 11:25) và là chìa khóa để cha mẹ được tự do. Từ Hy Lạp cho “tha thứ” là “aphiēmi” (ἀφίημι), nghĩa là “buông ra, thả đi”. Tha thứ không có nghĩa phủ nhận hành vi sai trái, hay lập tức khôi phục lòng tin mà chưa có bằng chứng của sự ăn năn. Tha thứ là bạn quyết định, bởi ân điển Chúa, buông bỏ quyền trả thù và sự cay đắng, giao mọi sự cho sự phán xét công bình của Đức Chúa Trời (Rô-ma 12:19). Đây có thể là một hành trình dài, cần được lặp lại nhiều lần.
3. Thiết Lập Ranh Giới Lành Mạnh Và Rõ Ràng (Boundaries):
Yêu thương (“agapē” ἀγάπη) không đồng nghĩa với việc cho phép người khác tiếp tục gây tổn thương. Thiết lập ranh giới là hành động yêu thương cả con bạn lẫn chính bạn. Điều này có thể bao gồm:
- Về lời nói: “Cha/mẹ yêu con, nhưng cha/mẹ sẽ không tiếp tục cuộc nói chuyện này nếu con tiếp tục la hét/lăng mạ.” (Xem Châm Ngôn 26:4).
- Về tài chính và công sức: Ngừng hỗ trợ tài chính nếu nó chỉ bị lợi dụng và không đi kèm với sự tôn trọng. Điều này khác với việc giúp đỡ khi thực sự cần thiết.
- Về tiếp xúc: Trong một số trường hợp nghiêm trọng (bạo hành thể chất, tinh thần), việc tạm thời giảm hoặc ngừng tiếp xúc có thể là cần thiết để tự bảo vệ và để con bạn nhận ra hậu quả hành vi của chúng. Đây là biện pháp cuối cùng, nên được cầu nguyện kỹ và tham khảo mục sư khôn ngoan.
Khi thiết lập ranh giới, hãy bình tĩnh, rõ ràng, và tập trung vào hành vi (“Khi con làm A, thì cha/mẹ sẽ phản ứng bằng B”) thay vì tấn công nhân cách.
4. Tìm Kiếm Sự Hỗ Trợ Của Hội Thánh:
Bạn không nên đơn độc. “Hai người hơn một… Vì nếu người này sa ngã, thì người kia có thể đỡ bạn mình lên” (Truyền Đạo 4:9-10). Hãy tìm đến mục sư, các trưởng lão, hoặc một nhóm nhỏ đáng tin cậy để được cầu nguyện, khuyên bảo bằng Lời Chúa, và đồng hành. Đôi khi, cần sự hỗ trợ từ các chuyên gia tư vấn Cơ Đốc am hiểu về tổn thương gia đình.
5. Tiếp Tục Cầu Nguyện Cho Con Cái Và Tương Lai Của Mối Quan Hệ:
Đừng ngừng cầu thay cho con bạn. Lời cầu nguyện của cha mẹ công bình có rất nhiều năng lực (Gia-cơ 5:16). Hãy cầu nguyện không chỉ để con bạn thay đổi, mà còn để chính bạn có tấm lòng của Chúa, có sự khôn ngoan để ứng xử, và để ý muốn Chúa được nên trong mọi sự. Hãy nuôi dưỡng hy vọng vào sự tể trị của Đức Chúa Trời, Đấng có thể biến điều ác thành điều lành (Sáng Thế Ký 50:20).
V. Kết Luận: Giữ Vững Đức Tin Trong Sự Đau Đớn
Thưa quý cha mẹ trong Chúa, nỗi đau từ con cái là một trong những thử thách nặng nề nhất. Nhưng xin hãy nhớ, sự hiện diện và tình yêu của bạn dành cho con cái không bị định nghĩa bởi cách chúng đối xử với bạn. Giá trị của bạn được xác lập trong Đấng Christ, là con cái yêu dấu của Đức Chúa Trời (Ê-phê-sô 1:5-6). Hãy để nỗi đau này đưa bạn đến gần Chúa hơn, phụ thuộc vào Ngài nhiều hơn, và kinh nghiệm sự an ủi siêu nhiên của Đức Thánh Linh.
Hãy noi gương Chúa Giê-xu, là Đấng “bị người ta khinh dể, chán bỏ, từng trải sự buồn bực, biết sự đau ốm… mà chúng ta khinh dể Người, không tôn trọng Người” (Ê-sai 53:3). Chính Ngài là Đấng đồng cảm với bạn và sẽ nâng đỡ bạn. Hãy vững vàng trong đức tin, khôn ngoan trong hành động, chan chứa ân điển trong tấm lòng, và luôn giữ cánh cửa hy vọng cho sự phục hồi mà chỉ Chúa mới có thể thực hiện được.
“Đức Chúa Trời là nơi nương náu và sức lực của chúng tôi, Ngài sẵn giúp đỡ trong cơn gian truân. Vì vậy, chúng tôi chẳng sợ dầu đất có biến cải, dầu núi lay động và nhào vào lòng biển.” (Thi Thiên 46:1-2)