Thuyết nhất tính và thuyết nhị tính là gì?

Trong hành trình tìm hiểu chân lý về Chúa Cứu Thế Giê-xu, Hội Thánh qua các thế kỷ đã đối diện với những câu hỏi thần học sâu sắc: Chúa Giê-xu thật sự là ai? Ngài hoàn toàn là Đức Chúa Trời, hoàn toàn là con người, hay là sự pha trộn nào đó? Hai khái niệm "Thuyết Nhất Tính" (Monophysitism) và "Thuyết Nhị Tính" (Dyophysitism) ra đời từ những cuộc tranh luận nảy lửa nhằm bảo vệ chân lý về thân vị và công trình cứu chuộc của Đấng Christ. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào nguồn gốc, nội dung, và nhất là nền tảng Kinh Thánh của hai quan điểm này, đồng thời rút ra những ứng dụng quý báu cho đời sống đức tin của Cơ Đốc nhân ngày nay.

Sau thời kỳ các Sứ đồ, Hội Thánh phải đối mặt với nhiều tà thuyết (heresies) phủ nhận thần tính hoặc nhân tính thật của Chúa Giê-xu. Đến thế kỷ thứ 5, cuộc tranh luận tập trung vào mối quan hệ giữa hai bản tính trong một thân vị Đấng Christ. Công đồng Chalcedon năm 451 đã đưa ra tín điều then chốt, khẳng định Chúa Giê-xu Christ là "một Ngôi Vị, trong hai bản tính" (one Person, in two natures), không lẫn lộn, không thay đổi, không phân chia, không tách rời. Tín điều này là nền tảng của "Thuyết Nhị Tính Chính Thống". Tuy nhiên, một số nhóm, dẫn đầu bởi Eutyches và sau này được gọi là "Nhất Tính Phái" (Monophysites), đã phản đối và giữ quan điểm rằng sau khi nhập thể, hai bản tính hợp nhất thành một bản tính duy nhất – thần tính được nhân tính hóa hoặc một bản tính pha trộn.

Tên gọi bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp: "monos" (μόνος) nghĩa là "một", và "physis" (φύσις) nghĩa là "bản tính". Vậy, Monophysitism là học thuyết cho rằng Chúa Giê-xu Christ chỉ có MỘT bản tính duy nhất sau sự nhập thể.

1. Nội Dung Chính: Những người theo thuyết này tin rằng nhân tính của Chúa Giê-xu đã bị hòa tan hoặc bị thần tính nuốt chửng, giống như một giọt mật ong hòa tan trong biển cả. Hoặc họ cho rằng hai bản tính kết hợp tạo thành một bản tính thứ ba, vừa không phải hoàn toàn là Đức Chúa Trời, vừa không phải hoàn toàn là con người. Một số biến thể cho rằng Ngài có một bản tính thần linh duy nhất, chỉ mang "vẻ ngoài" của con người (một dạng của thuyết Ảo Thân - Docetism).

2. Động Cơ Ban Đầu: Một trong những động cơ là muốn bảo vệ sự hiệp nhất tuyệt đối của thân vị Đấng Christ, chống lại quan điểm cho rằng Ngài như có hai "con người" riêng biệt bên trong. Họ cũng muốn tôn cao thần tính của Ngài.

3. Vấn Đề Thần Học: Học thuyết này gặp phải vấn đề nghiêm trọng: Nếu Chúa Giê-xu không có nhân tính thật sự, trọn vẹn, thì Ngài đã không thực sự sống, chịu khổ, chịu chết và sống lại như một con người. Điều này làm sụp đổ công lao cứu chuộc. Kinh Thánh dạy rằng chỉ có con người mới có thể đại diện và chuộc tội cho con người (Lê-vi Ký 17:11; Hê-bơ-rơ 2:14, 17).

Tên gọi bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp: "dyo" (δύο) nghĩa là "hai", và "physis" (φύσις). Dyophysitism là học thuyết chính thống khẳng định Chúa Giê-xu Christ, trong một Ngôi Vị (Person - Hypostasis), tồn tại với HAI bản tính trọn vẹn, đầy đủ: Thần tính (Bản tính Đức Chúa Trời) và Nhân tính (Bản tính con người).

1. Nền Tảng Kinh Thánh Vững Chắc:

• Về Thần Tính Trọn Vẹn: Kinh Thánh tuyên bố rõ ràng Chúa Giê-xu là Đức Chúa Trời. "Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời... Ngôi Lời đã trở nên xác thịt, ở giữa chúng ta" (Giăng 1:1, 14). Phi-líp 2:6-7 cho thấy Ngài vốn có "hình Đức Chúa Trời" nhưng đã tự hạ mình. Cô-lô-se 2:9 tuyên bố mạnh mẽ: "Vì sự đầy dẫy của bản tính Đức Chúa Trời thảy đều ở trong Đấng ấy như có hình." (Theotēs - Θεότης). Ngài được tôn xưng là "Chúa" (Kýrios - Κύριος), danh xưng dành cho Đức Giê-hô-va trong Cựu Ước (so sánh Ê-sai 45:23 với Phi-líp 2:10-11).
• Về Nhân Tính Trọn Vẹn: Kinh Thánh cũng mô tả đầy đủ nhân tính của Chúa Giê-xu. Ngài được sinh ra (Lu-ca 2:7), lớn lên (Lu-ca 2:52), đói khát (Ma-thi-ơ 4:2; Giăng 19:28), mệt mỏi (Giăng 4:6), khóc (Giăng 11:35), cảm thấy đau đớn và chết (Ma-thi-ơ 27:50). Quan trọng hơn, Ngài được gọi là "con người" (Son of Man) hơn 80 lần. Hê-bơ-rơ 4:15 khẳng định: "Vì chúng ta không có thầy tế lễ thượng phẩm không có thể cảm thương sự yếu đuối chúng ta, bèn là thầy tế lễ... từng bị thử thách trong mọi việc cũng như chúng ta, song chẳng phạm tội." Điều này chứng minh nhân tính thật và trọn vẹn của Ngài.

2. Sự Hiệp Nhất Của Hai Bản Tính Trong Một Ngôi Vị: Đây là sự mầu nhiệm không thể giải thích trọn vẹn bằng lý trí loài người. Hai bản tính không pha trộn thành một thứ hỗn hợp, cũng không hoạt động độc lập như hai con người. Chúng hiệp nhất trong một Ngôi Vị duy nhất là Chúa Giê-xu Christ. Một số Cơ Đốc nhân dùng hình ảnh thanh sắt nung đỏ: lửa và sắt hiệp một, nhưng bản chất của lửa vẫn là lửa, bản chất của sắt vẫn là sắt. Mọi hành động của Đấng Christ đều là hành động của một Ngôi Vị duy nhất. Khi Ngài làm phép lạ, đó là hành động của Đức Chúa Trời. Khi Ngài khóc, đó là cảm xúc của con người. Nhưng cả hai đều thuộc về MỘT ĐẤNG GIÊ-XU.

3. Tín Điều Chalcedon (451 S.C.): Tín điều này là cột mốc bảo vệ chân lý nhị tính: "... một và đồng một Đấng Christ, Con, Chúa, Con một, được nhận biết trong hai bản tính, không lẫn lộn, không thay đổi, không phân chia, không tách rời; sự khác biệt của hai bản tính không hề bị hủy diệt bởi sự hiệp nhất, nhưng các đặc tính của mỗi bản tính được bảo tồn và hiệp nhất trong một Ngôi Vị (prosopon) và một Bản Ngã (hypostasis)..."

Giáo lý này không phải là tranh luận trừu tượng, mà là trái tim của đức tin Cơ Đốc và sự cứu rỗi.

1. Nền Tảng Cho Sự Cứu Rỗi:

• Chỉ có Đức Chúa Trời mới có thể cứu: Tội lỗi là sự xúc phạm đến Đức Chúa Trời thánh khiết vô hạn. Chỉ một Đấng có giá trị vô hạn (là chính Đức Chúa Trời) mới có thể chuộc tội lỗi vô hạn đó. Nếu Chúa Giê-xu không hoàn toàn là Đức Chúa Trời, sự chết của Ngài không có giá trị vô hạn để chuộc tội cho cả nhân loại (Công vụ 20:28; Rô-ma 5:15-19).
• Chỉ có con người mới có thể chết thay cho con người: Hình phạt cho tội lỗi là sự chết (Rô-ma 6:23). Để chịu hình phạt thay cho loài người, Đấng Cứu Thế phải thật sự là con người, có huyết và thịt (Hê-bơ-rơ 2:14). Nếu Ngài không có nhân tính thật, Ngài đã không thực sự chết, và chúng ta vẫn còn trong tội lỗi (I Cô-rinh-tô 15:17).

Như vậy, Đấng Cứu Rỗi phải vừa là Đức Chúa Trời (để có quyền năng và giá trị cứu chuộc vô hạn) vừa là con người (để có thể chết thay và đại diện cho nhân loại). Thuyết Nhị Tính bảo vệ hoàn toàn chân lý này.

2. Nền Tảng Cho Chức Vụ Thầy Tế Lễ Thượng Phẵng: Chúa Giê-xu là Đấng Trung Bảo duy nhất giữa Đức Chúa Trời và loài người (I Ti-mô-thê 2:5). Với thần tính, Ngài đại diện cho Đức Chúa Trời với con người. Với nhân tính, Ngài đại diện cho con người trước mặt Đức Chúa Trời. Vì đã từng trải qua mọi cám dỗ, Ngài có thể cảm thông và cầu thay cho chúng ta (Hê-bơ-rơ 4:15-16). Một Đấng Christ theo thuyết nhất tính không thể làm trọn chức vụ Trung Bảo này.

3. Nền Tảng Cho Sự Thông Công Với Chúa: Chúng ta thờ phượng và cầu nguyện với một Đấng vừa thấu hiểu hoàn cảnh con người vừa có mọi quyền năng của Đức Chúa Trời. Điều này đem lại sự an ủi và quyền năng vô song.

Hiểu biết về thân vị Đấng Christ không chỉ dừng lại ở lý thuyết, mà phải biến đổi đời sống chúng ta.

1. Sự An Ủi Trong Đau Khổ: Vì Chúa Giê-xu có nhân tính thật, Ngài thực sự hiểu nỗi đau thể xác, sự cô đơn, nỗi sợ hãi và cả sự phản bội. Bạn có thể đến với Ngài trong mọi nỗi đau, biết chắc rằng Ngài "cảm thương" (Hê-bơ-rơ 4:15). Ngài không phải là một vị thần xa cách, mà là một Thầy Tế Lễ đã từng trải.

2. Gương Mẫu Về Sự Hạ Mình Và Vâng Phục: Phi-líp 2:5-11 là bản tình ca về sự tự hạ của Đấng vốn có hình Đức Chúa Trời, nhưng trở nên giống như một tôi tớ và vâng phục đến chết. Hiểu được Ngài là ai trước khi hạ mình (Đức Chúa Trời toàn năng) càng làm nổi bật tình yêu và sự khiêm nhường khôn tả. Điều này thúc giục chúng ta sống khiêm nhường, phục vụ và vâng phục ý muốn Cha.

3. Nền Tảng Cho Sự Cầu Nguyện Và Thờ Phượng Đầy Tin Quyết: Chúng ta cầu nguyện nhân danh Chúa Giê-xu (Giăng 14:13-14) – một Danh có quyền năng vì Ngài là Đức Chúa Trời, và một Danh đem lại sự cảm thông vì Ngài là con người. Sự thờ phượng của chúng ta hướng về Đấng xứng đáng nhận lấy "sự tôn quý, uy quyền và quyền năng" (Khải huyền 5:12-13) vì Ngài vừa là Chiên Con chịu giết (nhân tính) vừa là Đấng ngồi trên ngôi (thần tính).

4. Động Lực Cho Sự Thánh Khiết: Vì Đấng Christ là thánh khiết vô tội (Hê-bơ-rơ 4:15), và Ngài đang sống trong chúng ta qua Đức Thánh Linh, chúng ta có quyền năng để chiến thắng tội lỗi. Chúng ta không cố gắng sống thánh khiết bằng sức riêng, nhưng nhờ sự sống của Đấng Christ vừa là Đức Chúa Trời vừa là con người trong chúng ta.

Cuộc tranh luận lịch sử về Thuyết Nhất Tính và Thuyết Nhị Tính dạy cho chúng ta bài học quý giá về việc trung thành với Lời Chúa, ngay cả khi chân lý đó vượt quá trí hiểu loài người. Chúa Giê-xu Christ, Con Đức Chúa Trời hằng sống, là một mầu nhiệm tuyệt vời: Ngài là Đức Chúa Trời trọn vẹn và là con người trọn vẹn trong một thân vị duy nhất. Chân lý này là nền tảng bất di dịch cho sự cứu rỗi của chúng ta, cho sự cầu thay của Ngài, và cho mối tương giao sống động giữa chúng ta với Đức Chúa Trời.

Là những Cơ Đốc nhân trong thế kỷ 21, chúng ta được kêu gọi để "giữ lấy mầu nhiệm của đức tin bằng lương tâm thanh sạch" (I Ti-mô-thê 3:9). Hãy học hỏi, yêu mến, và rao truyền về Chúa Giê-xu Christ cách trọn vẹn như Kinh Thánh đã bày tỏ: Đấng Cứu Rỗi vĩ đại, Đức Chúa Trời ở cùng chúng ta, đồng thời là người bạn thấu hiểu mọi nỗi lòng của chúng ta. A-men.