Làm Sao Biết Chắc Sự Tức Giận Của Mình Là Cơn Giận Chính Đáng?
Trong hành trình theo Chúa, mỗi Cơ Đốc nhân đều phải đối diện với một loạt những cảm xúc phức tạp, và sự tức giận là một trong những cảm xúc mạnh mẽ và dễ gây tổn thương nhất. Khác với quan niệm phổ biến cho rằng “giận là xấu”, Kinh Thánh trình bày một bức tranh tinh tế và cân bằng hơn. Có một sự tức giận thánh khiết, chính đáng, nhưng cũng tồn tại một sự giận dữ tội lỗi, phá hoại. Vậy, làm thế nào chúng ta có thể phân biệt được đâu là “cơn giận chính đáng” mà Chúa cho phép, và đâu là “sự giận dữ của loài người” mà chúng ta phải kiềm chế? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào Lời Chúa để tìm ra những tiêu chuẩn thần học và thực tiễn, giúp chúng ta “giận mà không phạm tội” (Ê-phê-sô 4:26).
I. Quan Điểm Của Kinh Thánh Về Sự Tức Giận: Một Phạm Trù Đa Chiều
Trước khi đi vào tiêu chuẩn phân biệt, chúng ta cần hiểu Kinh Thánh nói gì về bản chất của sự tức giận. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ chính cho “giận” là אַף (aph) và חֵמָה (chemah), thường chỉ cơn thịnh nộ, sự nóng giận. Trong tiếng Hy Lạp Tân Ước, hai từ quan trọng là ὀργή (orgē) – chỉ sự phẫn nộ có tính nguyên tắc, lâu dài, và θυμός (thymos) – chỉ sự bùng nộ cảm xúc nhất thời, nóng nảy.
Kinh Thánh ghi nhận:
“Hỡi kẻ rất yêu dấu, chớ tự mình báo thù ai, nhưng hãy nhường cho sự thạnh nộ của Đức Chúa Trời; vì có chép lời Chúa phán rằng: Sự báo thù thuộc về ta, ta sẽ báo ứng.” (Rô-ma 12:19).
Ở đây, “sự thạnh nộ” (orgē) thuộc về Đức Chúa Trời – là thuộc tính thánh khiết của Ngài đối với tội lỗi. Điều này cho thấy bản thân sự phẫn nộ trước điều ác không phải là xấu.
Tuy nhiên, Kinh Thánh cũng cảnh báo rõ ràng:
“Vả, sự giận của người ta không làm nên sự công bình của Đức Chúa Trời.” (Gia-cơ 1:20).
Câu này dùng từ ὀργὴ (orgē) cho “sự giận của người ta”, chỉ ra rằng ngay cả sự phẫn nộ có vẻ chính đang cũng có thể bị tội lỗi làm cho sai lệch và không đạt đến tiêu chuẩn công bình của Đức Chúa Trời.
Như vậy, vấn đề then chốt không nằm ở cảm xúc giận *tự thân*, mà nằm ở nguồn gốc, động cơ, biểu hiện và kết quả của nó.
II. Những Tiêu Chuẩn Phân Biệt Cơn Giận Chính Đáng
Dựa trên sự dạy dỗ xuyên suốt Kinh Thánh, chúng ta có thể đặt ra những câu hỏi then chốt để thẩm định cơn giận của mình.
1. Động Cơ: Vì Danh Chúa hay Vì Tôi?
Cơn giận chính đáng luôn khởi nguồn từ sự nhiệt thành cho vinh hiển của Đức Chúa Trời và sự công bình của Ngài bị xúc phạm. Nó hướng về tội lỗi như một nguyên lý phá hoại mối quan hệ với Chúa và làm hại người khác. Trái lại, cơn giận tội lỗi xuất phát từ sự tổn thương cá nhân, lòng kiêu ngạo, tính ích kỷ, hoặc vì quyền lợi, danh dự bản thân bị đe dọa.
Chúa Giê-xu là hình mẫu hoàn hảo. Ngài nổi giận khi thấy đền thờ – nhà cầu nguyện – bị biến thành “cái hang trộm cướp” (Ma-thi-ơ 21:13; Mác 11:15-17). Cơn giận của Ngài hoàn toàn hướng về sự bất kính đối với Cha và sự lợi dụng thuộc linh của dân sự Ngài. Ngược lại, khi Ngài bị sỉ nhục, đánh đập, thậm chí đóng đinh, Ngài không kêu trả thù mà cầu nguyện: “Lạy Cha, xin tha cho họ, vì họ không biết mình làm điều gì.”
(Lu-ca 23:34).
2. Mức Độ và Biểu Hiện: Có Kiểm Soát hay Mất Kiểm Soát?
Cơn giận chính đáng có chừng mực và được kiểm soát bởi Đức Thánh Linh. Nó không dẫn đến hành động bạo lực, lời nói độc ác, hoặc sự mất tự chủ. Sứ đồ Phao-lô dạy: “Ví bằng anh em nổi giận, thì đừng phạm tội; chớ căm giận cho đến khi mặt trời lặn.”
(Ê-phê-sô 4:26). Ở đây, mệnh lệnh “đừng phạm tội” (μὴ ἁμαρτάνετε, mē hamartanete) là then chốt. Cơn giận phải dừng lại trước ngưỡng cửa của tội lỗi như: chửi rủa, gây hấn, thù hận.
Cơn giận tội lỗi thường bùng nổ (thymos), kéo dài (trở thành sự cay đắng), và biểu hiện qua những hành vi xác thịt: “Và chớ có sự ô uế, hoặc nói lời phàm tục, chớ giễu cợt, là những điều không đáng, nhưng thà cảm tạ ơn thì hơn.”
(Ê-phê-sô 5:4). Sách Châm Ngôn cảnh báo: “Người nóng nảy làm điều ngu dại.”
(Châm Ngôn 14:17).
3. Đối Tượng: Hướng Vào Tội Lỗi Hay Hướng Vào Con Người?
Cơn giận chính đáng nhắm vào hành động tội lỗi hơn là tấn công phẩm giá của con người được tạo dựng theo hình ảnh Đức Chúa Trời. Chúng ta có thể ghét điều ác, nhưng không được ghét người làm ác. Đây là sự khác biệt tinh tế nhưng sống còn. Sự giận dữ của Chúa Giê-xu với các thầy thông giáo và người Pha-ri-si là về sự giả hình, gánh nặng họ chất lên người khác, và việc họ ngăn trở người ta vào nước Đức Chúa Trời (Ma-thi-ơ 23), chứ không phải sự thù ghét cá nhân.
4. Thời Gian: Ngắn Ngủi Hay Kéo Dài?
“Chớ căm giận cho đến khi mặt trời lặn” (Ê-phê-sô 4:26). Cơn giận chính đáng không được trở thành mối hận thù, sự cay đắng lưu cữu. Nó phải được giải quyết trong ngày, trước khi cho ma quỷ “một chỗ đứng” (τόπον, topon – Ê-phê-sô 4:27). Sự cay đắng kéo dài đầu độc tâm hồn và cộng đồng: “Hãy coi chừng kẻo có kẻ trật phần ân điển của Đức Chúa Trời, kẻo rễ đắng châm ra, có thể ngăn trở và làm ô uế phần nhiều trong anh em chăng.”
(Hê-bơ-rơ 12:15).
5. Kết Quả: Đem Lại Hòa Bình Công Bình Hay Chia Rẽ Hủy Diệt?
Cơn giận chính đáng, khi được bày tỏ đúng cách, cuối cùng sẽ dẫn đến sự ăn năn, hòa giải, phục hồi, và sự công bình được tái lập. Nó có mục đích xây dựng chứ không phá hủy. Ngược lại, cơn giận tội lỗi sinh ra “mọi thứ tàn ác, tranh cạnh, gian dối, giận dữ” (Rô-ma 1:29-31) và phá vỡ mối thông công.
Sứ đồ Gia-cơ tóm tắt: “Vì sự công bình mà Đức Chúa Trời dấy lên, thì được hòa bình bởi kẻ vâng giữ phép đó mà làm ra, chớ chẳng phải bởi kẻ gieo sự tranh cạnh.”
(Gia-cơ 3:18). Bông trái của cơn giận chính đáng là sự hòa bình.
III. Ứng Dụng Thực Tế Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân
Làm thế nào để chúng ta áp dụng những nguyên tắc này vào đời sống hàng ngày? Dưới đây là một quy trình thực hành:
1. Tạm Dừng và Cầu Nguyện Tức Thì: Khi cảm thấy cơn giận bùng lên, đừng hành động ngay. Hãy dừng lại, tách mình ra khỏi tình huống nếu có thể, và cầu xin Chúa cho sự bình tĩnh và sự khôn ngoan (Gia-cơ 1:5). Hỏi Chúa: “Cơn giận này đến từ đâu?”
2. Kiểm Tra Lòng Mình Theo Các Tiêu Chuẩn Trên: Thành thật trước mặt Chúa để xem xét động cơ. Sử dụng các câu hỏi gợi ý:
- Điều gì thực sự khiến tôi giận? Có phải vì danh Chúa bị xúc phạm, hay vì tôi cảm thấy bị xúc phạm?
- Tôi có muốn người kia bị tổn thương hay thay đổi và được phục hồi?
- Tôi có đang kiểm soát được lời nói và thái độ của mình không, hay chúng đang kiểm soát tôi?
- Nếu tôi im lặng, liệu sự bất công/tội lỗi này có tiếp tục gây hại cho người khác và làm ô danh Chúa không?
3. Lựa Chọn Cách Ứng Xử Phù Hợp:
- Nếu là cơn giận chính đáng: Hãy bày tỏ nó một cách yêu thương, rõ ràng, và hướng đến giải quyết vấn đề. “Hãy lấy lòng yêu thương nói ra lẽ chân thật” (Ê-phê-sô 4:15). Tập trung vào hành vi, dùng câu nói “Tôi cảm thấy… khi…”. Mục tiêu là sự sửa trị và hòa giải.
- Nếu là cơn giận tội lỗi (xuất phát từ xác thịt): Hãy xưng nhận nó với Chúa như một tội lỗi. “Nếu chúng ta xưng tội mình, thì Ngài là thành tín công bình để tha tội cho chúng ta, và làm cho chúng ta sạch mọi điều gian ác.”
(1 Giăng 1:9). Xin Chúa thay đổi tấm lòng và chữa lành những tổn thương, sự kiêu ngạo hay sợ hãi đằng sau cơn giận đó.
4. Tìm Kiếm Sự Khôn Ngoan Từ Cộng Đồng: Đừng đơn độc. Hãy tìm đến một anh chị em trưởng thành trong đức tin, đầy dẫy Đức Thánh Linh và khôn ngoan, để chia sẻ và xin lời khuyên (Châm Ngôn 15:22). Họ có thể giúp chúng ta nhìn thấy góc khuất của lòng mình.
5. Nuôi Dưỡng Tấm Lòng Mềm Mại Mỗi Ngày: Cơn giận chính đáng thật ra là biểu hiện của một tấm lòng nhạy cảm với điều Chúa ghét và yêu. Chúng ta nuôi dưỡng điều này bằng việc ở trong Lời Chúa, cầu nguyện, và để Đức Thánh Linh tuôn đổ tình yêu thương của Ngài vào lòng chúng ta (Rô-ma 5:5). Một tấm lòng đầy tình yêu thương sẽ dễ dàng phân biệt được đâu là sự nhiệt thành thánh và đâu là sự giận dữ ích kỷ.
Kết Luận
Sự tức giận không phải là kẻ thù phải tiêu diệt hoàn toàn, mà là một sức mạnh cần được Chúa Cứu Thế hướng dẫn và kỷ luật. Cơn giận chính đáng là món quà từ Đức Chúa Trời để chúng ta bảo vệ điều thiện, chống lại điều ác, và phản ánh tính công bình thánh khiết của Ngài. Tuy nhiên, do tội lỗi, xu hướng tự nhiên của chúng ta là biến nó thành công cụ cho sự ích kỷ và hủy diệt.
Chìa khóa để “biết chắc” nằm ở chỗ chúng ta có sẵn sàng đặt cơn giận của mình dưới ánh sáng của Lời Chúa và sự xét đoán của Thánh Linh hay không. Hãy tập luyện để trở nên nhạy bén với tiếng Chúa. Hãy can đảm từ bỏ sự giận dữ của xác thịt, và cũng can đảm sở hữu sự phẫn nộ thánh khiết khi cần. Cuối cùng, ngay cả trong cơn giận chính đáng nhất, hãy nhớ lấy mẫu mực của Chúa chúng ta: “Ấy là Đấng đã phó chính mình Người vì chúng ta, để chuộc chúng ta khỏi mọi tội, và làm sạch chúng ta đặng được một dân thuộc riêng về Người, là dân có lòng sốt sắng về các việc lành.”
(Tít 2:14). Sự sốt sắng (ζηλωτής, zēlōtēs) của chúng ta phải luôn được định hình bởi sự hy sinh yêu thương của Ngài.