Chủ nghĩa toàn trị là gì?

Trong thế giới đương đại, thuật ngữ "chủ nghĩa toàn trị" (totalitarianism) thường được dùng để mô tả một hình thái chính trị mà trong đó nhà nước nắm giữ quyền lực tuyệt đối, tìm cách kiểm soát mọi phương diện của đời sống công cộng và tư nhân, từ tư tưởng, niềm tin, văn hóa đến kinh tế, và không khoan nhượng với bất kỳ sự đối lập nào. Tuy nhiên, với tư cách là những người nghiên cứu Kinh Thánh, chúng ta nhận ra rằng hiện tượng này không mới. Kinh Thánh, đặc biệt là trong các sách tiên tri và khải tượng, đã mô tả và cảnh báo về bản chất của những hệ thống quyền lực toàn trị trần thế từ hàng ngàn năm trước, khi chúng trực tiếp thách thức chủ quyền tối cao của Đức Chúa Trời và quyền tự do tâm linh của con người.

I. Bản Chất Của Chủ Nghĩa Toàn Trị Trong Ánh Sáng Kinh Thánh

Kinh Thánh trình bày một tiến trình lịch sử nơi con người luôn tìm cách tập trung quyền lực và tôn vinh mình lên thay thế Đức Chúa Trời. Sự kiện đầu tiên và căn bản nhất được tìm thấy trong Sáng-thế Ký 11:1-9 – tháp Ba-bên. Dân sự khi ấy nói: "Hè! chúng ta hãy xây một cái thành và dựng lên một cái tháp, chót cao đến tận trời; ta hãy lo làm cho rạng danh, e khi phải tản lạc khắp trên mặt đất" (câu 4). Động cơ ở đây là sự thống nhất vì danh tiếng con người (làm cho rạng danh *chúng ta*), chống lại mạng lệnh của Đức Chúa Trời là sinh sôi và làm cho đầy dẫy đất. Đây là mầm mống của chủ nghĩa toàn trị: một hệ thống nhân tạo, tập trung, nhằm thay thế trật tự của Đấng Tạo Hóa bằng trật tự của con người, và dùng sự thống nhất cưỡng bức để ngăn chặn sự đa dạng theo ý muốn Chúa.

Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ ngữ liên quan đến quyền thống trị tuyệt đối là מָשַׁל (mashal), có nghĩa là cai trị, cầm quyền. Tuy nhiên, Kinh Thánh luôn phân biệt giữa quyền cai trị được Đức Chúa Trời ủy nhiệm (như trong Thi-thiên 8:6) và sự cai trị lạm quyền, độc tài. Các đế chế trong Kinh Thánh như A-si-ri, Ba-by-lôn, và sau này là đế chế La Mã được mô tả trong sách Khải Huyền, đều thể hiện những đặc tính toàn trị: tham vọng bá chủ, đòi hỏi sự trung thành tuyệt đối, và đặc biệt là đòi hỏi sự thờ phượng dành riêng cho Đức Chúa Trời.

II. Các Hình Mẫu Toàn Trị Trong Kinh Thánh Và Phản Ứng Của Dân Chúa

1. Vua Nê-bu-cát-nết-sa và Bức Tượng Vàng (Đa-ni-ên chương 3):
Đây là một trong những ví dụ kinh điển nhất về chủ nghĩa toàn trị tâm linh và chính trị. Vua Nê-bu-cát-nết-sa "dựng một pho tượng bằng vàng... và truyền cho các quan trưởng... phải đến dự lễ khánh thành tượng mà vua đã dựng" (Đa-ni-ên 3:1-2). Mệnh lệnh tiếp theo là: "Hỡi các dân, các nước, các thứ tiếng, khi các ngươi nghe tiếng kèn... thì phải sấp mình xuống mà thờ lạy pho tượng bằng vàng" (câu 4-5). Hình phạt cho sự bất tuân là bị ném vào lò lửa hực. Điều này thể hiện đầy đủ các yếu tố: (1) Biểu tượng thống nhất (tượng vàng), (2) Nghi thức bắt buộc, (3) Giám sát toàn diện, (4) Hình phạt khủng bố cho bất kỳ sự bất đồng nào. Phản ứng của Sa-đơ-rắc, Mê-sác và A-bết-Nê-gô là mẫu mực: "Hỡi vua, về việc nầy, chúng tôi không cần trả lời gì với vua. Nếu quả thật thế, thì Đức Chúa Trời mà chúng tôi hầu việc, có thể giải cứu chúng tôi khỏi lò lửa hực... Dầu chẳng vậy, hỡi vua, xin biết rằng chúng tôi không hầu việc các thần của vua" (câu 16-18). Họ tuyên bố một lòng trung thành tối thượng thuộc về Đức Chúa Trời.

2. Sắc Lệnh của Vua Đa-ri-út và Sự Cầu Nguyện Của Đa-ni-ên (Đa-ni-ên chương 6):
Một dạng thức toàn trị khác: lợi dụng luật pháp để loại bỏ đối thủ tâm linh. Các quan tổng trấn đưa ra đề nghị với vua: "Hỡi vua Đa-ri-út, chúc vua sống đời đời! Hết thảy các quan trưởng... đều đồng tình xin vua ra chiếu chỉ... hễ ai trong ba mươi ngày cầu xin thần nào hay người nào ngoài vua, thì sẽ bị quăng vào hang sư tử" (câu 6-7). Đây là sự thần thánh hóa nhà cầm quyền, biến vua thành đối tượng duy nhất được cầu khẩn. Đa-ni-ên đã phản ứng thế nào? "Khi Đa-ni-ên biết chiếu chỉ đó đã ký, thì về nhà mình... cứ một ngày ba lần, quì gối xuống, cầu nguyện, xưng tội trước mặt Đức Chúa Trời mình, như vẫn làm khi trước" (câu 10). Ông không tổ chức biểu tình hay nổi loạn, nhưng kiên định, công khai duy trì mối tương giao với Đức Chúa Trời thật.

3. Hình Ảnh "Con Thú" Trong Sách Khải Huyền:
Sách Khải Huyền mô tả một hệ thống quyền lực toàn trị cuối cùng dưới hình tượng "con thú". "Nó cũng khiến mọi người, nhỏ và lớn, giàu và nghèo, tự chủ và tôi mọi, đều chịu ghi dấu hoặc trên tay hữu, hoặc trên trán, hầu cho người nào không có dấu ấy... thì không thể mua cùng bán được" (Khải Huyền 13:16-17). Đây là sự kiểm soát toàn diện đến mức độ kinh tế - sinh tồn. Từ Hy Lạp được dùng cho "dấu" là χάραγμα (charagma), có nghĩa là dấu ấn, hình khắc, thường dùng cho dấu ấn của hoàng đế trên văn kiện hoặc tiền tệ. Hệ thống này không chỉ đòi hỏi sự vâng phục bề ngoài, mà còn đòi hỏi sự thờ phượng: "chúng nó thờ lạy con rồng... và thờ lạy con thú" (câu 4). Sự đối lập là những người "thắng được con thú... là kẻ không thờ lạy hình tượng nó và không nhận dấu nó trên trán và trên tay mình" (Khải Huyền 15:2).

III. Nguyên Tắc Căn Bản: Sự Tương Phản Giữa Nước Đức Chúa Trời Và Các Vương Quốc Trần Gian

Chúa Giê-xu đã tuyên bố rõ ràng trước mặt Phi-lát, đại diện cho quyền lực toàn trị La Mã: "Nước Ta chẳng thuộc về thế gian nầy. Ví bằng nước Ta thuộc về thế gian nầy, thì tôi tớ Ta sẽ chiến đấu đặng Ta khỏi bị nộp trong tay người Giu-đa; nhưng hiện nay nước Ta chẳng thuộc về hạ giới" (Giăng 18:36). Tuyên bố này thiết lập một nguyên tắc sống còn: người tin Chúa thuộc về một vương quốc khác, với một đức vua khác và một luật pháp khác.

Sứ đồ Phi-e-rơ và các sứ đồ khác, khi bị Hội đồng Công luận (một thế lực tôn giáo mang tính toàn trị) cấm giảng về Danh Chúa Giê-xu, đã đáp rằng: "Thí có nên vâng lời người ta hơn là vâng lời Đức Chúa Trời chăng? ... Chúng ta phải vâng lời Đức Chúa Trời còn hơn là vâng lời người ta" (Công vụ 5:29). Đây là nguyên tắc vâng phục tối thượng (ultimate allegiance). Từ Hy Lạp πειθαρχέω (peitharcheō) trong câu này có nghĩa là vâng theo, tuân theo quyền bính. Kinh Thánh dạy phải tôn trọng các bậc cầm quyền (Rô-ma 13:1), nhưng khi mệnh lệnh của họ đi ngược lại với mệnh lệnh rõ ràng của Đức Chúa Trời, thì sự vâng phục thuộc linh phải được đặt lên trên.

IV. Ứng Dụng Thực Tế Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay

Chủ nghĩa toàn trị không chỉ tồn tại dưới hình thức chính trị cực đoan. Nó có thể xuất hiện dưới nhiều hình thái trong xã hội, văn hóa, thậm chí trong một số cấu trúc tôn giáo biến chất, nơi đòi hỏi sự kiểm soát tuyệt đối lên tư tưởng, lời nói và hành động của tín hữu, thay vì chỉ qui phục Chúa Christ. Dưới đây là một số nguyên tắc ứng dụng:

1. Xác Định Rõ Đối Tượng Thờ Phượng Tối Cao:
Mọi hình thức toàn trị cuối cùng đều đòi hỏi sự thờ phượng (dành cho lãnh tụ, chủ nghĩa, tổ quốc, hay chính bản thân hệ thống). Cơ Đốc nhân phải luôn cảnh giác và khẳng định: "Ngươi phải thờ phượng Chúa là Đức Chúa Trời ngươi, và chỉ hầu việc một mình Ngài mà thôi" (Ma-thi-ơ 4:10). Sự thờ phượng của chúng ta thuộc về Đấng Christ, không thể chia sẻ với bất cứ hệ tư tưởng hay thể chế nào.

2. Sống Với Lương Tâm Đã Được Lời Chúa Chỉ Dạy:
Như Đa-ni-ên, chúng ta được kêu gọi sống "theo lương tâm tốt" (1 Phi-e-rơ 3:16) đã được Lời Chúa chỉ dạy. Điều này đòi hỏi sự hiểu biết Kinh Thánh sâu sắc để phân biệt đâu là sự vâng phục hợp lẽ đạo với nhà cầm quyền (như đóng thuế, tôn trọng luật pháp công bằng - Rô-ma 13:6-7), và đâu là những đòi hỏi vượt quá giới hạn, xâm phạm đến lãnh địa thuộc về Đức Chúa Trời.

3. Dũng Cảm Trong Sự Khiêm Nhường Và Bất Bạo Động:
Hình mẫu của Chúa Giê-xu và các tín hữu đầu tiên không phải là cuộc cách mạng vũ trang, mà là sự bất tuân dân sự có chọn lọc dựa trên nguyên tắc thuộc linh, và sẵn sàng chịu hậu quả. Sức mạnh của chúng ta không nằm ở quyền lực chính trị, mà ở sự hiện diện của Chúa Thánh Linh và niềm hy vọng cánh chung vào sự chiến thắng sau cùng của Đấng Christ (Khải Huyền 17:14).

4. Duy Trì Cộng Đồng Hội Thánh Sống Động:
Chủ nghĩa toàn trị tìm cách cô lập cá nhân để dễ bề kiểm soát. Hội Thánh là thân thể Đấng Christ, nơi chúng ta "khuyên bảo nhau" (Hê-bơ-rơ 10:25) và nâng đỡ nhau trong đức tin. Một cộng đồng tin kính, yêu thương là pháo đài chống lại mọi áp lực đồng hóa và sợ hãi.

Kết Luận

Chủ nghĩa toàn trị, xét cho cùng, là biểu hiện cao độ của tội lỗi muốn thay thế Đức Chúa Trời, muốn tạo ra một thiên đường trần gian bằng sự kiểm soát và bạo lực. Lịch sử Hội Thánh từ thời các sứ đồ cho đến ngày nay chứng minh rằng quyền lực của các vương quốc trần gian, dù hùng mạnh đến đâu, cũng chỉ là tạm thời. Lời Chúa phán: "Thiên hạ thảy đều như cỏ, mọi sự vinh hiển của nó đều như hoa cỏ... song lời Chúa còn lại đời đời" (1 Phi-e-rơ 1:24-25).

Là con dân Chúa, chúng ta được kêu gọi sống như những công dân của Nước Trời ngay giữa trần gian. Sự tồn tại của chúng ta, với lòng trung thành tối thượng dành cho Đấng Christ, chính là lời chứng hùng hồn chống lại mọi thần tượng và hệ thống toàn trị. Hãy sống khôn ngoan như con rắn, đơn sơ như chim bò câu (Ma-thi-ơ 10:16), luôn tìm kiếm sự công chính và nước Ngài trước hết (Ma-thi-ơ 6:33), và đặt trọn hy vọng vào ngày Chúa Giê-xu Christ, Vua của muôn vua, sẽ thiết lập vương quốc vinh hiển và công bình đời đời của Ngài.