Khi nào thì Cơ đốc nhân được phép bất tuân dân sự?

Vấn đề mối quan hệ giữa đức tin Cơ Đốc và quyền lực dân sự là một chủ đề phức tạp, đòi hỏi sự hiểu biết thấu đáo về thần học Kinh Thánh. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi sống như “muối của đất” và “ánh sáng cho thế gian” (Ma-thi-ơ 5:13-14), điều này bao gồm cả việc tương tác với các thể chế xã hội và chính quyền. Một câu hỏi then chốt và đầy thách thức được đặt ra: Khi nào thì niềm tin nơi Đấng Christ cho phép, hay thậm chí đòi hỏi, sự bất tuân dân sự? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát nền tảng Kinh Thánh, các nguyên tắc thần học, và những ví dụ cụ thể để tìm kiếm câu trả lời trung tín với Lời Chúa.

Trước khi xem xét các ngoại lệ, chúng ta phải thiết lập nguyên tắc phổ quát mà Kinh Thánh dạy. Sứ đồ Phao-lô tuyên bố rõ ràng trong Rô-ma 13:1-2: “Mọi người phải vâng phục các đấng cầm quyền trên mình; vì chẳng có quyền nào mà không đến bởi Đức Chúa Trời, các quyền đều là bởi Đức Chúa Trời chỉ định. Cho nên ai chống cự quyền phép, tức là đối địch với mạng lịnh Đức Chúa Trời; và những kẻ đối địch thì chuốc lấy sự phán xét vào mình.”

Trong tiếng Hy Lạp, từ “vâng phục” (ὑποτάσσω – hypotassō) mang nghĩa xếp mình dưới, thuận phục. Sứ đồ Phi-e-rơ cũng đồng vọng: “Vì ơn Chúa, hãy phục theo mọi người thọ tạo: hoặc vua, như đấng tối cao, hoặc các quan, như người vua sai ra để phạt kẻ làm dữ mà khen người làm lành.” (1 Phi-e-rơ 2:13-14). Nguyên tắc này xuất phát từ sự nhìn nhận rằng quyền bính đến từ Đức Chúa Trời (Giăng 19:11), và chính quyền được Ngài lập lên với mục đích duy trì trật tự, trừng phạt kẻ làm ác và khuyến khích việc lành (Rô-ma 13:3-4). Sự vâng phục này không chỉ vì sợ hình phạt, mà còn vì lương tâm (Rô-ma 13:5).

Tuy nhiên, Kinh Thánh không dạy sự vâng phục tuyệt đối, mù quáng. Có một thẩm quyền cao hơn mọi thẩm quyền trần gian: thẩm quyền của Đức Chúa Trời. Nguyên tắc nền tảng cho mọi trường hợp ngoại lệ được tìm thấy trong Công vụ 4:19-20 và 5:29. Khi bị Hội đồng Do Thái giáo cấm rao giảng về Chúa Giê-xu, Phi-e-rơ và Giăng đã trả lời: “Chính các ông hãy suy xét, trước mặt Đức Chúa Trời có nên vâng lời các ông hơn là vâng lời Đức Chúa Trời chăng?... Chúng tôi đây chẳng có thể không nói về những điều mình đã thấy và nghe.” (Công vụ 4:19-20). Sau đó, trước cùng một tòa án ấy, các sứ đồ tuyên bố dứt khoát: “Thưa các quan, phải vâng lời Đức Chúa Trời hơn là vâng lời người ta.” (Công vụ 5:29).

Câu Kinh Thánh then chốt này (Πειθαρχεῖν δεῖ θεῷ μᾶλλον ἢ ἀνθρώποις – Peitharchein dei Theō mallon ē anthrōpois) thiết lập một hệ thống thẩm quyền rõ ràng. Khi mệnh lệnh của chính quyền dân sự trực tiếp xung đột với mệnh lệnh rõ ràng của Đức Chúa Trời (như được bày tỏ trong Kinh Thánh), thì bổn phận tối cao của Cơ Đốc nhân là vâng lời Đức Chúa Trời. Sự bất tuân trong ngữ cảnh này không phải là hành động nổi loạn vì lợi ích cá nhân, mà là sự thuận phục cao hơn đối với Đấng Tạo Hóa.

Kinh Thánh cung cấp nhiều ví dụ minh họa sống động cho nguyên tắc này:

1. Các Bà Mụ Người Hê-bơ-rơ (Xuất Ê-díp-tô Ký 1:15-21): Vua Pha-ra-ôn ra lệnh giết tất cả con trai Hê-bơ-rơ mới sinh. Tuy nhiên, các bà mụ Siếp-ra và Phu-a “sợ Đức Chúa Trời, chẳng làm theo lời vua Ê-díp-tô phán dặn, đều để cho các con trai sống hết.” (câu 17). Họ đã bất tuân một luật vô nhân đạo vì lương tâm được Đức Chúa Trời soi dẫn, và Kinh Thánh ghi nhận rằng “Đức Chúa Trời ban ơn cho các bà mụ” (câu 20). Đây là ví dụ về việc bất tuân một luật lệ trực tiếp vi phạm quyền sống – một giá trị do Đức Chúa Trời ban tặng.

2. Các Bạn Hữu của Đa-ni-ên: Sa-đơ-rắc, Mê-sác và A-bết-Nê-gô (Đa-ni-ên 3): Họ bị đặt trước sự lựa chọn: quỳ lạy tượng vàng của vua Nê-bu-cát-nết-sa hoặc bị ném vào lò lửa hực. Câu trả lời của họ là một kiểu mẫu của đức tin và sự bất tuân dân sự có nguyên tắc: “Hỡi vua Nê-bu-cát-nết-sa, về sự nầy, chúng tôi không cần trả lời gì với vua hết. Nếu đã có vậy, thì Đức Chúa Trời mà chúng tôi hầu việc, có thể giải cứu chúng tôi thoát khỏi lò lửa hực… Dầu chẳng vậy, hỡi vua, xin biết rằng chúng tôi không hầu việc thần của vua và không quỳ lạy trước tượng vàng mà vua đã dựng.” (Đa-ni-ên 3:16-18). Họ bất tuân vì mệnh lệnh của vua xâm phạm đến điều răn thứ nhất: “Trước mặt Ta, ngươi chớ có các thần khác” (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:3).

3. Tiên Tri Đa-ni-ên (Đa-ni-ên 6): Đa-ni-ên đối mặt với một sắc lệnh cấm cầu nguyện với bất kỳ thần nào hoặc người nào ngoài vua trong 30 ngày. Kinh Thánh chép: “Nhưng Đa-ni-ên, khi đã biết rằng chiếu chỉ ấy đã ký rồi, thì về nhà mình (những cửa sổ phòng trên nó mở về hướng Giê-ru-sa-lem), và cứ một ngày ba lần, quì gối xuống, cầu nguyện, xưng tạ trước mặt Đức Chúa Trời mình, như từ trước vẫn làm.” (câu 10). Sự bất tuân của ông không ồn ào, phản kháng, mà là một hành động thờ phượng có chủ ý và bình an, tiếp tục trung tín với giao ước của mình với Đức Chúa Trời.

Từ các ví dụ trên, chúng ta có thể rút ra các tiêu chí Kinh Thánh để xác định khi nào sự bất tuân dân sự là chính đáng:

1. Xung Đột Trực Tiếp Với Mệnh Lệnh Rõ Ràng Của Đức Chúa Trời: Đây là tiêu chí quan trọng nhất. Sự bất tuân không phải vì chúng ta không thích một chính sách, hay vì nó bất tiện, mà vì nó buộc chúng ta phải phạm tội. Đó có thể là vi phạm một điều răn (như thờ hình tượng, giết người vô tội, nói dối), hoặc cấm đoán một mệnh lệnh thiết yếu (như rao giảng Phúc Âm, nhóm lại thờ phượng).

2. Đã Dùng Hết Các Phương Cách Hòa Bình Và Hợp Pháp: Trước khi bất tuân, chúng ta nên tìm kiếm các con đường thay thế như cầu thay, đối thoại, kiến nghị, hoặc tìm kiếm sự miễn trừ hợp pháp. Đa-ni-ên vẫn tiếp tục phục vụ trong triều đình ngoại giáo một cách xuất sắc, và các sứ đồ trước tiên vẫn giải thích và rao giảng trước các nhà cầm quyền.

3. Sẵn Sàng Chấp Nhận Hậu Quả Cách Bình An: Những người bất tuân trong Kinh Thánh không tìm cách trốn tránh hình phạt. Họ sẵn sàng đối diện với lò lửa, hang sư tử, hay ngục tù (và có khi là cái chết) với thái độ tin cậy và không oán giận. Sự bất tuân có nguyên tắc đi kèm với sự chịu đựng có mục đích.

4. Động Cơ Và Phương Thức Phản Ánh Đấng Christ: Sự bất tuân không được thúc đẩy bởi hận thù, bạo lực, hay tinh thần nổi loạn. Nó phải được thực hiện với tinh thần khiêm nhường, yêu thương kẻ thù (Ma-thi-ơ 5:44), và tôn trọng thể chế khi có thể (ví dụ: không phỉ báng nhà cầm quyền). Mục tiêu là làm chứng cho Chúa, không phải lật đổ chính quyền.

5. Được Cộng Đồng Đức Tin Xác Nhận (Khi Có Thể): Những quyết định lớn thường không nên được đưa ra trong sự cô lập. Sự khôn ngoan từ các trưởng lão, mục sư và Hội Thánh địa phương là vô giá để phân biệt giữa ý muốn của Chúa và cảm xúc cá nhân.

Làm thế nào để áp dụng những nguyên tắc này vào bối cảnh hiện đại?

1. Trong Công Việc: Nếu ông chủ yêu cầu bạn gian lận trong sổ sách (hành động trộm cắp và nói dối), bạn có quyền và trách nhiệm từ chối dựa trên Lời Chúa (Ê-phê-sô 4:28). Trước tiên, hãy giải thích lý do với thái độ tôn trọng, và sẵn sàng đối diện với hậu quả như mất việc, tin cậy Chúa sẽ chu cấp.

2. Trong Học Đường: Nếu nhà trường bắt buộc học một giáo trình đi ngược lại niềm tin căn bản (ví dụ: phủ nhận sự sáng tạo của Đức Chúa Trời, hoặc ủng hộ các hành vi trái luật pháp Đức Chúa Trời), phụ huynh và học sinh Cơ Đốc có thể tìm kiếm sự miễn trừ, hoặc từ chối tham gia phần đó. Sự bất tuân nên đi kèm với thái độ học tập nghiêm túc những phần không xung đột.

3. Trong Xã Hội: Khi luật pháp yêu cầu các chuyên gia y tế tham gia vào các hành vi phá thai hoặc trợ tử trái với lương tâm, họ có quyền “phản đối vì lương tâm” (conscientious objection) dựa trên sự tôn trọng sự sống. Đây là một hình thức bất tuân thụ động được thừa nhận trong nhiều xã hội.

4. Trong Sự Thờ Phượng: Nếu chính quyền ra lệnh đóng cửa các Hội Thánh hoặc cấm tuyệt đối việc nhóm lại (ngoài những lúc giãn cách vì lý do y tế khẩn cấp có tính tạm thời và công bằng), Hội Thánh có thể cần nhóm lại trong tinh thần “dưới lòng đất” một cách khôn ngoản, như Hội Thánh thời sơ khai. Tuy nhiên, cần phân biệt giữa sự bức hại và quản lý xã hội hợp pháp.

Điều Quan Trọng Cần Phân Biệt: Sự bất tuân có nguyên tắc khác với tinh thần bất mãn, phản loạn, hoặc không muốn đóng thuế (xem Ma-thi-ơ 22:21). Chúng ta được kêu gọi cầu nguyện cho các nhà cầm quyền (1 Ti-mô-thê 2:1-2) và tìm kiếm sự bình an cho thành phố mình (Giê-rê-mi 29:7), ngay cả khi phải đứng lên chống lại những chính sách sai trật cụ thể của họ.

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta mang trong mình một căn cước kép: vừa là công dân của một quốc gia trần thế, vừa là công dân của Nước Thiên Đàng (Phi-líp 3:20). Trách nhiệm của chúng ta là sống cách hòa giải hai địa vị này dưới sự hướng dẫn của Kinh Thánh. Nguyên tắc chung là vâng phục và tôn trọng chính quyền, vì biết rằng họ là “người đầy tớ của Đức Chúa Trời” (Rô-ma 13:4) cho mục đích của Ngài. Tuy nhiên, khi thẩm quyền của Sê-sa xâm phạm vào lãnh địa tối cao của Đấng Christ, thì tiếng nói của Phi-e-rơ vang vọng qua các thế hệ: “Phải vâng lời Đức Chúa Trời hơn là vâng lời người ta.”

Quyết định bất tuân dân sự không bao giờ là điều dễ dàng hay hời hợt. Nó phải là kết quả của sự cầu nguyện thiết tha, suy ngẫm Kinh Thánh, tìm kiếm sự khôn ngoan từ Hội Thánh, và động cơ thuần khiết là làm sáng danh Đức Chúa Trời. Dù phải đối diện với hậu quả nào, chúng ta có thể bước đi với lòng tin chắc rằng Chúa là Đấng ngự trị tối cao, và sự trung tín của chúng ta đối với Ngài là kho báu quý giá nhất trên đất và trên trời.

“Vậy, những kẻ chịu khổ theo ý muốn Đức Chúa Trời, hãy cứ lấy lòng trung tín mà phó linh hồn mình cho Đấng Tạo Hóa thành tín.” (1 Phi-e-rơ 4:19)