Nghịch Lý Epimenides Là Gì?

Vấn đề logic nảy sinh khi chúng ta phân tích câu nói này từ chính miệng của một người Crete. Nếu tất cả người Crete luôn luôn nói dối (ψεῦσται - pseustai, từ gốc ψεύδομαι - pseudomai, có nghĩa "nói dối, lừa gạt"), và Epimenides là người Crete, thì chính câu nói của ông cũng là lời nói dối. Nhưng nếu câu nói "người Crete luôn nói dối" là dối trá, thì điều đó có nghĩa là "người Crete không phải luôn nói dối", tức là đôi khi họ nói thật. Nếu vậy, có thể câu nói của Epimenides lại là thật, và chúng ta quay lại điểm xuất phát. Đây chính là cấu trúc tự mâu thuẫn (self-referential paradox) tạo nên nghịch lý.

Về mặt logic hình thức, nghịch lý này là một phiên bản cổ xưa của "Nghịch lý Kẻ Nói Dối" (Liar Paradox) thường được diễn đạt đơn giản hơn: "Câu nói này là sai". Nếu câu đó đúng, thì nó sai; nếu nó sai, thì nó đúng. Nghịch lý Epimenides phơi bày giới hạn của ngôn ngữ và logic con người khi nó tự quy chiếu về chính mình.

Điều thú vị là nghịch lý này không chỉ tồn tại trong sách vở triết học, mà được chính Đức Thánh Linh soi dẫn để đưa vào Kinh Thánh. Sứ đồ Phao-lô đã trích dẫn một phần câu nói của Epimenides trong thư gửi cho Tít, người đang chăm sóc Hội Thánh tại Crete:

"Một người trong bọn họ, tức là bậc tiên tri của họ, có nói rằng: Người Crète hay nói dối, là thú dữ, ham ăn mà làm biếng. Lời chứng ấy là thật..." (Tít 1:12-13a, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925).

Trong nguyên văn Hy Lạp (Greek): « εἶπέν τις ἐξ αὐτῶν ἴδιος αὐτῶν προφήτης· Κρῆτες ἀεὶ ψεῦσται, κακὰ θηρία, γαστέρες ἀργαί. ἡ μαρτυρία αὕτη ἐστὶν ἀληθής... » (Titus 1:12-13a, Textus Receptus).

• ἀεὶ ψεῦσται (aei pseustai): "luôn luôn là kẻ nói dối". Từ ψεῦσται xuất phát từ ψεύστης (pseustēs), có nghĩa là "người nói dối, kẻ giả dối". Đây cũng là từ được dùng trong Giăng 8:44 để mô tả ma quỷ: "Nó là kẻ nói dối và cha của sự nói dối".
• κακὰ θηρία (kaka thēria): "thú dữ độc ác". Hình ảnh này mô tả bản chất hung hãn, không thuần hóa được.
• γαστέρες ἀργαί (gasteres argai): "cái bụng lười biếng". Γαστήρ nghĩa đen là "cái bụng", thường ám chỉ sự ham ăn, tham lam. Ἀργός có nghĩa là "lười biếng, vô dụng".

Phao-lô không tranh luận về tính hợp lý của nghịch lý. Thay vào đó, ông xác nhận: "Lời chứng ấy là thật" (ἡ μαρτυρία αὕτη ἐστὶν ἀληθής). Bằng cách đó, ông phá vỡ thế nghịch lý: Ông đồng ý với nội dung phán xét của câu nói, nhưng không công nhận tiền đề "mọi lời người Crete nói đều dối". Ông, với tư cách là một Sứ đồ được linh cảm, xác nhận rằng lời nói cụ thể này về tình trạng tội lỗi của người Crete là đúng sự thật. Phao-lô sử dụng lời của một "nhà tiên tri" ngoại giáo không phải để ủng hộ toàn bộ giáo lý của họ, mà như một công cụ văn hóa để phơi bày một sự thật hiển nhiên về bản chất con người.

Việc Phao-lô trích dẫn này mở ra những tầng ý nghĩa thần học sâu sắc:

1. Sự Phổ Quát Của Tội Lỗi & Sự Hư Mất Của Loài Người: Phao-lô dùng lời của Epimenides để minh họa cho tình trạng thuộc linh của cả một nhóm người, và rộng hơn là của nhân loại không có Chúa. Ông không chỉ nói về người Crete, mà đang mô tả bản chất của "con người cũ" (Cô-lô-se 3:9). Sứ đồ Giăng cũng xác nhận: "Nếu chúng ta nói mình không có tội, chúng ta tự lừa dối mình, và lẽ thật không ở trong chúng ta" (1 Giăng 1:8). Lời của Epimenides trở thành một "lời chứng" (μαρτυρία - marturia) từ chính miệng người ngoại đạo về tình trạng hư mất của con người.

2. Sự Tương Phản Giữa Lời Con Người Và Lời Đức Chúa Trời: Nghịch lý này cho thấy sự bất toàn và mâu thuẫn trong nhận thức và lời nói của con người. Lời con người có thể tự mâu thuẫn và đưa vào ngõ cụt. Trái ngược hoàn toàn, Lời Đức Chúa Trời là chân thật và vững chắc đời đời. Chúa Giê-xu phán: "...Lời của Chúa là lẽ thật" (Giăng 17:17). Ngài chính là "đường đi, lẽ thật, và sự sống" (Giăng 14:6). Trong Ngài không có sự mâu thuẫn hay dối trá nào (Dân Số Ký 23:19).

3. Tính Hợp Lệ Của "Lẽ Thật Chung": Hành động của Phao-lô cho thấy một nguyên tắc quan trọng: Cơ Đốc nhân có thể công nhận và sử dụng bất kỳ lẽ thật nào được phát hiện trong văn hóa, khoa học hay triết học, miễn là nó phù hợp với lẽ thật tối cao của Kinh Thánh. Dù nguồn gốc là từ một nhà tiên tri ngoại giáo, nhưng nếu lời nói đó phản ánh đúng thực tại theo quan điểm của Đức Chúa Trời (ở đây là sự sa ngã của con người), chúng ta có thể dùng nó như một điểm tiếp xúc để rao giảng. Điều này tương tự như việc Phao-lô trích dẫn các thi sĩ Hy Lạp tại A-rê-ô-ba (Công vụ 17:28).

Từ việc nghiên cứu nghịch lý Epimenides trong bối cảnh Kinh Thánh, chúng ta rút ra được nhiều bài học thiết thực:

1. Nhận Biết Và Thành Thật Về Bản Chất Tội Lỗi Của Chính Mình: Bài học đầu tiên là hãy thành thật với Chúa và với chính mình. Chúng ta không nên rơi vào cái bẫy tự lừa dối mình rằng mình "không tệ lắm" hoặc "luôn luôn nói thật". Mỗi Cơ Đốc nhân cần có sự khiêm nhường để nhìn nhận rằng bản chất cũ của mình vẫn còn xu hướng về sự dối trá (Giê-rê-mi 17:9). Sự thừa nhận này đưa chúng ta đến chỗ luôn phụ thuộc vào ân điển Chúa và sự tẩy sạch hằng ngày bởi huyết Ngài (1 Giăng 1:9).

2. Sống Đời Sống Chân Thật & Minh Bạch: Là con cái của Đấng là "Lẽ Thật", chúng ta được kêu gọi để sống và nói sự thật. "Vậy, mỗi người trong anh em hãy chớ nói dối với kẻ lân cận mình..." (Cô-lô-se 3:9). Điều này áp dụng trong gia đình, Hội Thánh, công việc và xã hội. Một đời sống chân thật phá vỡ vòng xoáy nghi ngờ và dối trá, trở nên chứng nhân hùng hồn cho Tin Lành.

3. Khôn Ngoan Khi Đối Diện Với Thông Tin Và Lời Nói: Trong một thế giới đầy rẫy thông tin sai lệch, "tin giả" và những lời hứa hão huyền, Cơ Đốc nhân cần có tâm trí được Lời Chúa biến đổi để "thử cho biết những sự lành đó là trọn vẹn" (Rô-ma 12:2). Chúng ta học tập phân biệt đâu là lẽ thật phù hợp với Kinh Thánh, đâu là sự dối trá từ thế gian và ma quỷ. Đừng vội tin vào mọi lời tuyên bố tuyệt đối, nhất là những lời tự tôn vinh chính mình.

4. Mạnh Mẽ Sửa Trị & Xây Dựng Trên Nền Tảng Lẽ Thật: Mục đích cuối cùng của Phao-lô khi trích dẫn không phải để lên án, mà để sửa trị: "Cứ vì cớ ấy mà hãy quở trách họ cho nghiêm, hầu cho họ được trở nên trọn vẹn trong đức tin" (Tít 1:13b). Ứng dụng của chúng ta không dừng ở việc chỉ ra sai lầm, mà phải hướng đến việc gây dựng, sửa dạy trong tình yêu thương, để anh em được trưởng thành trong Chúa (Ê-phê-sô 4:15).

5. Truyền Rao Lẽ Thật Cứu Rỗi Của Đấng Christ: Nghịch lý cho thấy con người bị kẹt trong vòng luẩn quẩn của tội lỗi và sự dối trá. Tin Lành của Chúa Giê-xu Christ chính là lời giải duy nhất. Ngài phán: "Nếu các ngươi hằng ở trong đạo ta, thì thật là môn đồ ta; các ngươi sẽ biết lẽ thật, và lẽ thật sẽ buông tha các ngươi" (Giăng 8:31-32). Chỉ có Đấng Christ, là Lẽ Thật nhập thể, mới có thể giải thoát chúng ta khỏi vòng nô lệ của sự dối trá và tội lỗi.

Nghịch lý Epimenides, từ một câu đố logic của thế gian, đã được Đức Thánh Linh sử dụng qua ngòi bút của Sứ đồ Phao-lô để dạy chúng ta những bài học quý giá về bản chất tội lỗi, sự cần thiết của lẽ thật và trách nhiệm sống chân thật của Cơ Đốc nhân. Nó nhắc nhở chúng ta rằng mọi sự khôn ngoan, mọi lẽ thật ở bất cứ đâu, cuối cùng đều qui hướng về Đấng Christ, là nguồn mạch của mọi lẽ thật.

Là những người đã được giải thoát bởi Lẽ Thật, chúng ta hãy can đảm từ bỏ lối sống hai lòng, dối trá. Thay vào đó, hãy mặc lấy người mới, "tức là người đã được dựng nên giống như Đức Chúa Trời, trong sự công bình và sự thánh sạch của lẽ thật" (Ê-phê-sô 4:24). Hãy để đời sống chúng ta trở nên một lời chứng rõ ràng, minh bạch và đầy năng quyền về Đấng Christ, hầu cho người khác cũng có thể được tự do trong Lẽ Thật của Ngài.

« Đức Chúa Jêsus đáp rằng: Ta là đường đi, lẽ thật, và sự sống; chẳng bởi ta thì không ai được đến cùng Cha. » (Giăng 14:6)