Cựu Ước so với Tân Ước – Có sự khác biệt nào?

Kinh Thánh, Lời hằng sống của Đức Chúa Trời, là một bức tranh vĩ đại và trọn vẹn về chương trình cứu chuộc của Ngài cho nhân loại. Bức tranh ấy được trình bày qua hai phần chính: Cựu Ước và Tân Ước. Đối với nhiều tín hữu, đây có thể là hai “thế giới” khác biệt, một bên đầy luật lệ, lịch sử và nghi lễ, bên kia tràn ngập ân điển, giáo lý và sự ứng nghiệm. Vậy, thực sự có sự khác biệt nào giữa hai phần này, hay chúng là một sự tiếp nối, một mặc khải tiệm tiến về cùng một Đức Chúa Trời và một kế hoạch duy nhất? Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá câu hỏi ấy dưới ánh sáng của chính Kinh Thánh, với sự tham chiếu ngôn ngữ gốc, để tìm ra sự hài hòa trọn vẹn trong Lời Ngài.

Trước hết, cần hiểu rõ thuật ngữ. “Ước” (tiếng Hê-bơ-rơ: berîth בְּרִית, tiếng Hy Lạp: diathēkē διαθήκη) có nghĩa là “giao ước” – một thỏa thuận long trọng, một lời hứa có điều kiện hoặc vô điều kiện từ Đức Chúa Trời. Cựu Ước (Old Covenant) chính là giao ước được lập qua luật pháp Môi-se tại núi Si-na-i (Xuất Ê-díp-tô Ký 19-24), trong khi Tân Ước (New Covenant) là giao ước được lập qua huyết của Chúa Giê-xu Christ trên thập tự giá (Lu-ca 22:20).

Cựu Ước, về mặt văn bản, bao gồm 39 sách được viết chủ yếu bằng tiếng Hê-bơ-rơ (một ít bằng tiếng A-ram), kéo dài từ sự sáng tạo cho đến khoảng 400 năm trước Chúa Giáng Sinh. Tân Ước gồm 27 sách được viết bằng tiếng Hy Lạp Koine, ghi lại cuộc đời, sự chết, sự sống lại của Chúa Giê-xu và sự phát triển của Hội Thánh đầu tiên.

Sự khác biệt lớn nhất không nằm ở hai “quyển sách” mà ở hai giao ước mà chúng đại diện. Sứ đồ Phao-lô, dưới sự linh cảm của Đức Thánh Linh, đã làm sáng tỏ điều này trong thư Hê-bơ-rơ và Ga-la-ti.

1. Giao Ước Cũ – Luật Pháp và Hình Bóng:
Giao ước tại Si-na-i được đặc trưng bởi Luật Pháp (Torah). Mục đích của nó không phải để cứu rỗi, nhưng để “khiến tội lỗi thêm ra” (Rô-ma 5:20) và làm “thầy giáo” (paidagōgos παιδαγωγός – người dẫn dắt, giám hộ) dẫn chúng ta đến với Đấng Christ (Ga-la-ti 3:24). Nó phơi bày tội lỗi và sự bất toàn của con người (Rô-ma 3:20). Các nghi lễ như tế lễ, đền tội, các ngày lễ, và đền tạm đều là hình bóng (skia σκιά – cái bóng) của những sự tốt lành sẽ đến trong Đấng Christ (Cô-lô-se 2:17; Hê-bơ-rơ 10:1).

“Vả, luật pháp chỉ là bóng của sự tốt lành ngày sau, không có hình thật của các vật, nên không bao giờ cậy của lễ mỗi năm hằng dâng như vậy mà làm trọn vẹn được kẻ đến tới Đức Chúa Trời.” (Hê-bơ-rơ 10:1)

2. Giao Ước Mới – Ân Điển và Thực Tại:
Giao ước mới được tiên tri Giê-rê-mi báo trước (Giê-rê-mi 31:31-34) và được Chúa Giê-xu chính thức thiết lập (Ma-thi-ơ 26:28). Đặc điểm của nó là Ân Điển (charis χάρις) và Lẽ Thật (alētheia ἀλήθεια – thực tại, sự viên mãn) mà Chúa Giê-xu mang đến (Giăng 1:17). Không còn là hình bóng, mà là chính thực tại. Chúa Giê-xu là Chiên Con của Đức Chúa Trời, là của lễ chuộc tội trọn vẹn, một lần đủ cả (Hê-bơ-rơ 10:10-14). Luật pháp không bị phá hủy nhưng được làm cho trọn (plēroō πληρόω – làm đầy trọn, hiện thực hóa) trong Đấng Christ (Ma-thi-ơ 5:17). Giao ước mới được viết không trên bảng đá, nhưng trên bảng lòng thịt, bởi Đức Thánh Linh (2 Cô-rinh-tô 3:3).

Cựu Ước đầy dẫy những lời tiên tri, hình ảnh tiên trưng (typos τύπος – mẫu mực, kiểu mẫu) về Đấng Mê-si. Từ “dòng dõi người nữ” trong Sáng-thế Ký 3:15, đến Chiên Con Vượt Qua (Xuất Ê-díp-tô Ký 12), đến các tiên tri về sự giáng sinh tại Bết-lê-hem (Mi-chê 5:2), sự chết đền tội (Ê-sai 53), và sự sống lại (Thi Thiên 16:10). Tân Ước chính là sự ứng nghiệm (plēroō) của tất cả những điều ấy. Chúa Giê-xu đã phán: “Các lời mà ta đã phán cùng các ngươi khi còn ở với các ngươi, ấy là mọi sự đã chép về ta trong luật pháp Môi-se, các sách tiên tri, cùng các Thi Thiên phải được ứng nghiệm.” (Lu-ca 24:44). Cựu Ước là lời hứa, Tân Ước là sự thành tựu của lời hứa ấy.

Câu hỏi thường gặp là: “Có phải Cựu Ước là luật pháp còn Tân Ước là ân điển?” Sự phân biệt này dễ gây hiểu lầm. Thực tế, Ân Điển đã hiện diện trong Cựu Ước (Nô-ê, Áp-ra-ham được xưng công bình bởi đức tin – Sáng-thế Ký 15:6), và Luật Pháp vẫn có vị trí trong Tân Ước (Chúa Giê-xu dạy các nguyên tắc đạo đức sâu sắc hơn – Ma-thi-ơ 5-7). Sự khác biệt nằm ở chỗ trọng tâm và phương thức.

Dưới Giao Ước Cũ, sự công bình đến từ việc tuân giữ luật pháp (một điều bất khả thi – Rô-ma 3:10-12). Dưới Giao Ước Mới, sự công bình đến từ đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã chu toàn luật pháp thay cho chúng ta (Rô-ma 3:21-22). Luật pháp vạch ra tiêu chuẩn thánh khiết của Đức Chúa Trời và cho thấy chúng ta cần một Đấng Cứu Thế. Ân điển ban cho chúng ta Đấng Cứu Thế ấy và quyền năng để sống đẹp lòng Đức Chúa Trời.

Hiểu được mối liên hệ giữa Cựu Ước và Tân Ước sẽ biến đổi cách chúng ta đọc Kinh Thánh và sống đức tin.

1. Đọc Kinh Thánh Có Tính Christo-centric (Lấy Đấng Christ Làm Trung Tâm): Khi đọc Cựu Ước, hãy luôn tự hỏi: “Phần này bày tỏ điều gì về bản tính của Đức Chúa Trời, tội lỗi con người, và đặc biệt là chỉ ra Chúa Giê-xu Christ như thế nào?” Câu chuyện Giô-sép bị anh em bán, bị đau khổ rồi được tôn cao để cứu cả gia đình (Sáng-thế Ký 37-50) là một bức tranh sống động về Chúa Giê-xu. Luật pháp về của lễ dạy chúng ta về sự đắt giá của tội lỗi và sự cần thiết của huyết đổ ra.

2. Sống Dưới Ân Điển, Không Dưới Luật Pháp của Giao Ước Cũ: Chúng ta không còn bị ràng buộc bởi các nghi lễ, luật ăn uống, hay ngày lễ của Cựu Ước như một điều kiện để được xưng công bình (Cô-lô-se 2:16-17). Tuy nhiên, các nguyên tắc đạo đức vĩnh cửu (Mười Điều Răn) được làm trọn và nâng cao trong Tân Ước qua điều răn yêu thương (Rô-ma 13:8-10). Chúng ta giữ chúng không phải để được cứu, mà vì đã được cứu, bởi quyền năng của Đức Thánh Linh.

3. Trân Quyển Lịch Sử Cứu Chuộc Trọn Vẹn: Cựu Ước cho chúng ta thấy sự trung tín của Đức Chúa Trời qua hàng ngàn năm lịch sử. Điều đó củng cố đức tin chúng ta rằng những lời hứa trong Tân Ước cũng chắc chắn và trung tín như vậy. Chúng ta phục vụ một Đức Chúa Trời không thay đổi (Malachi 3:6), Đấng đã hành động trong lịch sử và tiếp tục hành động ngày nay.

Cựu Ước và Tân Ước không phải là hai câu chuyện đối nghịch, mà là hai chương của cùng một câu chuyện vĩ đại – câu chuyện về sự cứu rỗi. Cựu Ước chuẩn bị, chờ đợi và báo trước. Tân Ước trình bày, công bố và ứng nghiệm. Cựu Ước là gốc rễ vững chắc; Tân Ước là cây trái sum suê. Cựu Ước chứa đựng lời hứa về ánh sáng; Tân Ước chính là ánh sáng đó – Chúa Giê-xu Christ – đã đến thế gian.

“Đức Chúa Jêsus Christ hôm qua, ngày nay, và cho đến đời đời không hề thay đổi.” (Hê-bơ-rơ 13:8)

Đấng Christ là chìa khóa mở khóa Cựu Ước và là kho báu của Tân Ước. Khi chúng ta đọc cả Kinh Thánh với cặp mắt được Thánh Linh soi dẫn, tập trung vào Ngài, chúng ta sẽ thấy một sự hài hòa kỳ diệu, một sự thống nhất không thể chia cắt, và một tình yêu vĩ đại của Đức Chúa Trời dành cho chúng ta, từ sáng thế cho đến sự tái lâm. Hãy đắm mình trong cả hai phần Lời Chúa, để được dạy dỗ, quở trách, sửa trị và được trang bị cho mọi việc lành (2 Ti-mô-thê 3:16-17).