Ietsism là gì và người theo ietsism tin điều gì?

Trong thời đại hậu hiện đại, chúng ta chứng kiến sự xuất hiện của nhiều hệ thống niềm tin mới, phản ánh khát vọng tâm linh nhưng lại ngại ngùng với những định chế tôn giáo truyền thống. Một trong những hiện tượng đó là “Ietsism” (phát âm như “its-ism”). Là những nhà nghiên cứu Kinh Thánh, chúng ta được kêu gọi để “hãy sẵn sàng để trả lời mọi kẻ hỏi lẽ về sự trông cậy trong anh em” (I Phi-e-rơ 3:15). Bài viết này sẽ tìm hiểu chuyên sâu về Ietsism dưới ánh sáng của Lời Đức Chúa Trời, giúp chúng ta hiểu rõ, đánh giá đúng và tìm ra phương cách chia sẻ chân lý cứu rỗi với những người đang ở trong tình trạng tâm linh mơ hồ này.

“Ietsism” bắt nguồn từ tiếng Hà Lan “ietsisme”, có nghĩa đen là “chủ nghĩa một-cái-gì-đó”. Thuật ngữ này mô tả một niềm tin rằng có “một cái gì đó” tồn tại vượt ra ngoài thế giới vật chất, một thế lực siêu nhiên, một ý nghĩa cao cả, hoặc một “quyền năng cao hơn” (higher power), nhưng người tin lại từ chối hoặc không thể xác định rõ ràng “cái đó” là ai hoặc là gì. Họ thường dùng những cụm từ như: “Tôi không phải người theo tôn giáo, nhưng tôi tin có một cái gì đó ngoài kia”, “Chắc chắn phải có một điều gì đó lớn lao hơn chúng ta”, hay “Tôi tin vào năng lượng vũ trụ/ số phận/ một đấng tạo hóa mơ hồ”.

Ietsism không phải là một tôn giáo có tổ chức, giáo lý, nghi lễ hay kinh sách. Nó là một thế giới quan mang tính cá nhân cao, thường là kết quả của sự hoài nghi với các tôn giáo có cấu trúc chặt chẽ (như Cơ Đốc giáo, Hồi giáo) nhưng đồng thời cũng bác bỏ chủ nghĩa vô thần hoàn toàn. Người theo Ietsism (Ietsists) thường nằm ở khoảng giữa của thang đo niềm tin, không hoàn toàn phủ nhận sự tồn tại của thế giới siêu nhiên, nhưng cũng không chấp nhận bất kỳ sự mặc khải cụ thể nào từ thế giới đó.

Khi đối chiếu với Kinh Thánh, chúng ta thấy Ietsism phản ánh một số chân lý phổ quát nhưng đồng thời cũng bộc lộ những sự thiếu sót nghiêm trọng so với sự mặc khải trọn vẹn của Đức Chúa Trời.

1. Sự Nhận Biết Về Đấng Tạo Hóa Bị Che Mờ (Rô-ma 1:19-20):
Kinh Thánh xác nhận rằng con người, trong thâm tâm, đều có một sự nhận biết mơ hồ về Đức Chúa Trời: “Vì sự nhận biết Đức Chúa Trời đã tỏ ra trong lòng họ, Đức Chúa Trời đã tỏ điều đó cho họ rồi; bởi những sự trọn lành của Ngài mắt không thấy được, tức là quyền phép đời đời và bổn tánh Ngài, thì từ buổi sáng thế vẫn sờ sờ như mắt xem thấy, khi người ta xem xét công việc của Ngài.” (Rô-ma 1:19-20). Ietsism chính là bằng chứng cho lẽ thật này. Sự thôi thúc tin vào “một cái gì đó” chính là tiếng vọng của lương tâm và sự nhận biết phổ quát về Đấng Tạo Hóa. Tuy nhiên, vì tội lỗi và sự hư hoại của tâm trí, con người đã “làm cho không sáng tỏ lẽ thật của Đức Chúa Trời” (Rô-ma 1:18) và “không đem lòng tri ơn Ngài” (Rô-ma 1:21). Thay vì tìm kiếm Đức Chúa Trời chân thật, họ hài lòng với một “cái gì đó” không tên, không mặt, không đòi hỏi.

2. Sự Thờ Phượng Không Rõ Đối Tượng (Công vụ 17:22-23):
Sứ đồ Phao-lô đã đối diện với một dạng thức của Ietsism tại thành A-thên, nơi người ta thờ phượng rất nhiều thần nhưng vẫn sợ bỏ sót. Họ đã dựng một bàn thờ ghi: “THỜ ĐỨNG CHÚA TRỜI CHƯA BIẾT.” (Công vụ 17:23). Phao-lô nhận xét: “Hỡi người A-thên, về mọi đàng, ta thấy các ngươi sốt sắng quá về sự thờ phượng.” (Công vụ 17:22). Ông không bác bỏ khát vọng tâm linh của họ, nhưng ông chỉ ra rằng đối tượng thờ phượng mơ hồ của họ chính là Đấng mà ông rao giảng: “Đấng Các Ngươi Thờ Mà Chưa Biết, Đấng ấy, Ta Rao Truyền Cho.” (Công vụ 17:23). Ietsism ngày nay cũng giống như bàn thờ “thần không biết” đó – một sự thờ phượng thiếu đối tượng rõ ràng.

3. Sự Khước Từ Sự Mặc Khải Cá Nhân của Đức Chúa Trời:
Điểm then chốt phân biệt giữa Ietsism và Cơ Đốc giáo chính là sự mặc khải. Ietsism dừng lại ở sự suy đoán và cảm nhận của con người. Trong khi đó, Cơ Đốc giáo tuyên bố rằng Đức Chúa Trời không phải là một “cái gì đó” mơ hồ, mà là một Đấng Cá Vị đã tự bày tỏ chính Ngài cách rõ ràng qua:
- Lời Ngài được ghi chép (Kinh Thánh): “Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn” (II Ti-mô-thê 3:16).
- Con Ngài là Ngôi Lời (Chúa Giê-xu Christ): “Chẳng hề có ai thấy Đức Chúa Trời; chỉ Con một ở trong lòng Cha, là Đấng đã giải bày Cha cho chúng ta.” (Giăng 1:18). Chúa Giê-xu phán: “Ai đã thấy Ta, tức là đã thấy Cha.” (Giăng 14:9).
Ietsism khước từ cả hai phương cách mặc khải quan trọng này. Họ muốn một “Đức Chúa Trời” theo ý mình, chứ không muốn tiếp nhận Đức Chúa Trời như Ngài đã tự bày tỏ.

Động cơ: Ietsism thường xuất phát từ mong muốn có sự tự do tuyệt đối, không bị ràng buộc bởi giáo lý, luân lý hay cộng đồng tôn giáo. Nó mang lại cảm giác an toàn tâm linh (tin có “cái gì đó”) mà không đòi hỏi sự đầu phục hay thay đổi đời sống. Nó phù hợp với chủ nghĩa cá nhân và tương đối luận của thời đại: “Chân lý của tôi khác chân lý của bạn.”

Nguy hiểm thuộc linh: Dưới ánh sáng Kinh Thánh, Ietsism tiềm ẩn nhiều nguy hiểm:
- Lừa dối chính mình: Tin vào một “cái gì đó” vô danh tạo cảm giác an toàn giả tạo, khiến người ta không cảm thấy nhu cầu cấp thiết phải tìm kiếm Đức Chúa Trời thật. Đó là một sự “bình an giả dối” (Giê-rê-mi 6:14).
- Mở cửa cho sự lừa dối của ma quỷ: Khi tâm trí không được Lời Chúa soi dẫn và không đặt niềm tin vào Đấng Christ cụ thể, nó rất dễ bị các “triết lý”, “lời dỗ dành” và các “thần lạ” khác lừa dối (Cô-lô-se 2:8, II Cô-rinh-tô 11:14). Một “cái gì đó” không xác định có thể trở thành bất cứ thứ gì, kể cả những thế lực thù nghịch với Đức Chúa Trời.
- Vi phạm điều răn thứ nhất: Điều răn đầu tiên là “Trước mặt Ta, ngươi chớ có các thần khác.” (Xuất Ê-díp-tô 20:3). Việc thờ phượng một “cái gì đó” mơ hồ thực chất là tạo ra một thần tượng trong tâm trí, một “thần” theo ý muốn và thiết kế của con người, thay vì thờ phượng Giê-hô-va Đức Chúa Trời chân thật đã tự bày tỏ.

Làm thế nào chúng ta, những người tin Chúa Giê-xu, có thể tiếp cận và chia sẻ tình yêu thương của Đấng Christ với những người theo Ietsism?

1. Hiểu và Đồng Cảm, Không Chỉ Trích:
Hãy bắt đầu như Phao-lô: công nhận sự sốt sắng tâm linh của họ (Công vụ 17:22). Đừng chế giễu niềm tin “một cái gì đó” của họ. Thay vào đó, hãy xem đó là điểm khởi đầu cho cuộc đối thoại. Hãy hỏi những câu như: “Bạn có thể mô tả thêm về ‘cái gì đó’ đó không? Bạn mong đợi điều gì từ nó?”

2. Chỉ Ra Sự Không Đầy Đủ và Hướng Đến Chúa Giê-xu:
Sau khi lắng nghe, hãy nhẹ nhàng chỉ ra sự không thỏa đáng của một niềm tin mơ hồ. Bạn có thể chia sẻ: “Tôi hiểu ý bạn. Tôi cũng từng cảm thấy có một sức mạnh lớn lao nào đó. Nhưng điều đã thay đổi đời tôi là khi tôi khám phá rằng ‘cái gì đó’ ấy thực ra là một Ai đó, và Ngài đã bước vào lịch sử với danh xưng Giê-xu.” Hãy dùng phương pháp của Phao-lô: chỉ từ bàn thờ “thần không biết” đến với Đấng Christ Phục Sinh (Công vụ 17:23, 31).

3. Rao Giảng Chúa Giê-xu Cụ Thể:
Trọng tâm của chúng ta phải là Chúa Giê-xu Christ—con người, sự chết, sự sống lại và lời tuyên bố độc nhất vô nhị của Ngài. Hãy nhấn mạnh rằng Đức Chúa Trời không còn ẩn giấu. Trong tiếng Hy Lạp, từ “mặc khải” là ἀποκάλυψις (apokálypsis) có nghĩa là “vén màn”. Nơi Chúa Giê-xu, bức màn đã được vén lên trọn vẹn. Hãy dẫn họ đến với các sách Phúc Âm, đặc biệt là Giăng, để họ thấy được Đấng Christ cụ thể.

4. Sống Đời Sống Được Biến Đổi Bởi Đấng Christ Cụ Thể:
Đời sống của chúng ta phải chứng minh rằng niềm tin vào một Đấng cụ thể tạo ra sự khác biệt thực tế. Tình yêu thương, sự bình an, đức tin và hy vọnh của chúng ta (Ga-la-ti 5:22-23) phải trở thành một lời chứng hùng hồn rằng biết Chúa Giê-xu không phải là một hệ thống giáo lý khô khan, mà là một mối quan hệ sống động làm thay đổi đời sống.

5. Cầu Nguyện Xin Thần Linh của Đức Chúa Trời Mở Mắt Họ:
Chỉ có Đức Thánh Linh mới có thể xóa tan sương mù của Ietsism và chiếu sáng chân lý của Đấng Christ vào lòng người (II Cô-rinh-tô 4:6). Hãy sốt sắng cầu nguyện cho những người bạn theo Ietsism, xin Chúa dùng những câu hỏi trong lòng họ để dẫn dắt họ đến với Câu Trả Lời duy nhất là Chúa Giê-xu.

Ietsism là một hiện tượng tâm linh thời đại, phản ánh lòng khát khao Đức Chúa Trời bị bóp méo bởi tội lỗi và chủ nghĩa cá nhân. Nó là một bước tiến so với chủ nghĩa vô thần, nhưng vẫn là một bước lùi xa so với sự mặc khải trọn vẹn của Đức Chúa Trời trong Kinh Thánh và trong Chúa Cứu Thế Giê-xu. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta không nên sợ hãi hay khinh thường hiện tượng này, nhưng phải xem đó là một “cánh đồang” đầy những tấm lòng đang tìm kiếm, dù còn mơ hồ.

Hãy nhớ lời của Chúa Giê-xu: “Ta là đường đi, lẽ thật, và sự sống; chẳng bởi Ta thì không ai được đến cùng Cha.” (Giăng 14:6). Thế giới đang nói về “một cái gì đó”, nhưng chúng ta biết Một Đấng Cụ Thể. Chúng ta được giao phó sứ mệnh rao truyền Danh đó, với sự khôn ngoan, dịu dàng và lòng can đảm, để những người đang mò mẫm trong bóng tối của “có lẽ”, “có thể”, “một cái gì đó” có thể bước ra ánh sáng vinh hiển của “A-men”, “Chắc Chắn”, và “Chúa Giê-xu Christ” hôm qua, ngày nay và cho đến đời đời không hề thay đổi (Hê-bơ-rơ 13:8).