Câu chuyện về Giô-sép và Phô-ti-pha là gì?

Câu chuyện về Giô-sép và Phô-ti-pha, được ghi chép trong Sáng Thế Ký chương 37-39, là một trong những câu chuyện giàu kịch tính, cảm xúc và bài học tâm linh sâu sắc nhất trong Kinh Thánh Cựu Ước. Đây không chỉ là câu chuyện về sự phản bội, cám dỗ và oan ức, mà còn là một minh họa sống động về sự trung tín của con người đối với Đức Chúa Trời và sự trung tín của Đức Chúa Trời đối với giao ước Ngài—ngay giữa những hoàn cảnh tưởng chừng như Ngài vắng mặt. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bối cảnh, diễn biến, ý nghĩa thần học và những áp dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.

Giô-sép, con trai thứ mười một của Gia-cốp, là người con được cha yêu thương nhất (Sáng 37:3). Việc Gia-cốp ban cho ông một “áo dài nhiều sắc” (כְּתֹנֶת פַּסִּים - *kᵉthōneth passim*)—có thể là áo dài tay, biểu tượng của địa vị và đặc ân—đã khơi lòng ghen ghét nơi các anh. Sự ghen ghét này càng trầm trọng thêm khi Giô-sép thuật lại những giấc mơ mà Đức Chúa Trời ban cho, báo trước việc ông sẽ cai trị cả gia đình (Sáng 37:5-11).

Khi các cơ hội đến, lòng ghen ghét đã đẩy các anh của Giô-sép đến hành động tàn ác. Họ đã ném Giô-sép xuống một cái hố khô (בּוֹר - *bôr*), nơi tượng trưng cho sự chết và tuyệt vọng. Sau đó, họ lại đem bán ông cho những lái buôn người Ích-ma-ên với giá hai mươi miếng bạc (Sáng 37:28). Hành động này không chỉ là tội phản bội anh em, mà còn là sự phá vỡ giao ước gia đình. Giô-sép bị tước đoạt mọi thứ: gia đình, tự do, địa vị và tương lai. Ông bị đưa đến Ai Cập, một vùng đất ngoại bang, và bị bán làm nô lệ.

Sáng Thế Ký 39:1 chép: “Giô-sép bị dẫn xuống xứ Ê-díp-tô, thì Phô-ti-pha, quan thị vệ của Pha-ra-ôn, mua chàng nơi tay dân Ích-ma-ên đó.” Phô-ti-pha (פּוֹטִיפַר - *Pôṭîp̄ar*) được mô tả là “quan thị vệ” (סְרִיס - *sārîs*), thường được hiểu là một viên quan cao cấp trong cung, có thể là chỉ huy cận vệ hoặc quan tổng quản hoàng gia.

Giữa hoàn cảnh bi đát, một nguyên tắc thiêng liêng được bày tỏ: “Đức Giê-hô-va ở cùng Giô-sép” (Sáng 39:2). Cụm từ then chốt này (ויהוה את־יוסף - *wayᵊhî YHWH ’eth-yôsēp̄*) được lặp lại nhiều lần trong chương, nhấn mạnh rằng sự hiện diện và phước hạnh của Đức Chúa Trời không bị giới hạn bởi địa lý hay hoàn cảnh. Sự hiện diện này không phải để giải cứu Giô-sép ngay lập tức khỏi thân phận nô lệ, mà để ban cho ông ân điển và sự thành công (מַצְלִיחַ - *maṣlîaḥ*) ngay trong hoàn cảnh ấy.

Phô-ti-pha nhận thấy điều này. Kinh Thánh ghi: “Chủ thấy Đức Giê-hô-va ở cùng Giô-sép, và Giê-hô-va khiến cho các việc tay chàng làm đều được thành công” (Sáng 39:3). Sự trung tín của Giô-sép trong công việc nhỏ (quản lý gia đình) trở thành bằng chứng hữu hình về Đức Chúa Trời mà ông thờ phượng. Phô-ti-pha đã đặt tất cả tài sản dưới quyền quản lý của Giô-sép, và “từ khi quan cất chàng lên coi sóc nhà mình và hết thảy tài sản mình, thì Đức Giê-hô-va vì cớ Giô-sép ban phước cho nhà người Ê-díp-tô” (Sáng 39:5). Phước hạnh của giao ước Áp-ra-ham (Sáng 12:3) giờ đây chạm đến cả một gia đình ngoại bang, thông qua đời sống trung tín của một nô lệ.

Tuy nhiên, thử thách lớn nhất đang chờ đợi. Vợ của Phô-ti-pha (không được nêu tên trong Kinh Thánh, có lẽ để tập trung vào hành động và tính biểu tượng) để mắt đến Giô-sép, một “người đẹp trai, hình mạo tốt” (Sáng 39:6). Bà ta “ném con mắt tư tình” (וַתִּשָּׂא אֶת־עֵינֶיהָ - *wattiśśā’ ’eth-‘êneyhā*) và quyết tâm cám dỗ ông.

Phản ứng của Giô-sép là khuôn mẫu cho sự thánh khiết:

1. Từ Chối Rõ Ràng: Ông nói: “Nầy, chủ chẳng lo với tôi về việc chi trong nhà, và đã giao cả tài sản ở nơi tay tôi... Chủ cũng không cấm tôi điều gì ngoài mình bà, vì bà là vợ chủ. Làm sao tôi dám phạm tội lớn dường ấy mà ra mắt Đức Chúa Trời?” (Sáng 39:8-9). Lời từ chối của Giô-sép dựa trên hai nền tảng: sự trung tín với người đặt tin cậy mình (Phô-ti-pha) và sự kính sợ Đức Chúa Trời.
2. Kiên Quyết Tránh Xa: Ông không chỉ nói “không” một lần, mà liên tục từ chối và “không chịu nghe” (Sáng 39:10).
3. Hành Động Quyết Liệt Cuối Cùng – Chạy Trốn: Khi bà ta tóm lấy áo ông, Giô-sép đã “bỏ áo lại trong tay bà, chạy trốn ra ngoài” (Sáng 39:12). Hành động “chạy trốn” (וַיָּנָס - *wayyānās*) này là sự ứng nghiệm thực tế của nguyên tắc trong 2 Ti-mô-thê 2:22: “Hãy tránh khỏi tình dục trai trẻ.” Ông sẵn sàng mất chiếc áo (vật chất, danh tiếng tạm thời) để giữ được sự thanh sạch cho linh hồn.

Bị từ chối, vợ Phô-ti-pha đã phản ứng bằng sự giận dữ và thủ đoạn. Bà dùng chiếc áo của Giô-sép bỏ lại làm chứng cớ giả, vu cáo ông toan tính cưỡng hiếp. Lời vu cáo của bà ta rất xảo quyệt, đánh vào lòng ghen tuông và danh dự của Phô-ti-pha (Sáng 39:14-18). Phô-ti-pha nổi giận và bỏ Giô-sép vào ngục, là nơi dành cho các tù nhân của vua (Sáng 39:19-20).

Tại đây, chúng ta thấy sự oan ức thảm khốc nhất: người trung tín, thanh sạch lại bị kết tội và trừng phạt như một kẻ tội phạm. Thế nhưng, câu Kinh Thánh đầy quyền năng lại được lặp lại một lần nữa: “Đức Giê-hô-va ở cùng Giô-sép” (Sáng 39:21). Ngay trong ngục tối, Đức Chúa Trời không bỏ rơi ông. Ngài “làm ơn cho Giô-sép và khiến chàng được ơn trước mặt quản ngục”. Thậm chí trong tù, phẩm chất lãnh đạo và sự trung tín của Giô-sép lại một lần nữa được bày tỏ, và ông được giao quản lý các phạm nhân. Đây là một bài học sâu sắc: sự thành công thật sự và sự thăng tiến thật sự đến từ Đức Chúa Trời, chứ không phải từ hoàn cảnh thuận lợi.

Câu chuyện Giô-sép và Phô-ti-pha không chỉ là lịch sử, mà là Lời sống động để chúng ta suy ngẫm và áp dụng.

1. Sự Trung Tín Trong Công Việc Nhỏ Nhất: Giô-sép trung tín trong vai trò một nô lệ, một tù nhân. Chúa Giê-xu dạy: “Ai trung tín trong việc rất nhỏ, cũng trung tín trong việc lớn” (Lu-ca 16:10). Dù công việc của chúng ta là gì, địa vị ra sao, hãy làm “như làm cho Chúa, chớ chẳng phải cho người ta” (Cô-lô-se 3:23). Sự trung tín đó sẽ trở thành chứng cớ sống động.

2. Nguyên Tắc “Chạy Trốn” Khỏi Tội Lỗi: Trước cám dỗ về tình dục, tiền bạc, danh vọng bất chính, phản ứng đầu tiên và mạnh mẽ nhất không phải là thương lượng hay thử thách bản thân, mà là CHẠY TRỐN. Hãy học theo Giô-sép và theo lời khuyên của Phao-lô: “Hãy tránh khỏi điều đó” (1 Ti-mô-thê 6:11, 2 Ti-mô-thê 2:22).

3. Sống Với Nhận Thức “Đức Giê-hô-va Ở Cùng Tôi”: Niềm tin này cho phép chúng ta đứng vững khi bị hiểu lầm, phản bội hay oan ức. Chúng ta phục vụ một Chủ Nhân tối cao là Đức Chúa Trời. Sự đánh giá và phần thưởng cuối cùng đến từ Ngài, không phải từ người đời (Cô-lô-se 3:24).

4. Phước Hạnh Cho Người Khác Qua Đời Sống Mình: Nhà Phô-ti-pha được phước vì cớ Giô-sép. Đời sống trung tín, chính trực và đầy Thánh Linh của chúng ta có thể trở thành nguồn phước, mang lại sự bình an và ích lợi cho gia đình, công sở, cộng đồng mà Chúa đặt chúng ta vào.

5. Cái Nhìn Của Đức Tin Về Sự Công Bằng: Có vẻ như sự công bằng đã thất bại: kẻ có tội (vợ Phô-ti-pha) thì tự do, còn người vô tội (Giô-sép) lại vào tù. Nhưng câu chuyện chưa kết thúc ở chương 39. Sáng Thế Ký 50:20 chính là chìa khóa để hiểu toàn bộ hành trình: “Các ngươi toan hại tôi, nhưng Đức Chúa Trời lại toan làm điều ích cho tôi.” Đức Chúa Trời có chủ quyền, Ngài có thể xoay chuyển mưu ác của con người để hoàn thành mục đích tốt lành của Ngài. Sự oan ức trong nhà Phô-ti-pha chính là bước đệm cần thiết để đưa Giô-sép vào ngục của vua, nơi ông sẽ gặp quan tửu chánh và bắt đầu hành trình đến ngôi vị thứ hai trong nước Ai Cập.

Câu chuyện Giô-sép trong nhà Phô-ti-pha dạy chúng ta rằng đức hạnh thật sự được bày tỏ không phải trong ánh hào quang, mà trong bóng tối của thử thách. Giô-sép đã chứng minh rằng ông trung tín không phải để được thăng chức (dù cuối cùng điều đó xảy ra), mà vì Đức Chúa Trời đáng để ông trung tín. Ông thanh sạch không phải vì sợ hãi hậu quả, mà vì kính sợ Đức Chúa Trời.

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được mời gọi sống với cùng một tấm lòng và nguyên tắc đó. Dù hoàn cảnh có là “cung điện” của sự thành công hay “ngục tối” của sự oan ức, hãy tin chắc rằng “Đức Giê-hô-va ở cùng” chúng ta. Sự hiện diện của Ngài là nguồn phước hạnh, sức mạnh và hy vọng tối thượng, dẫn dắt chúng ta qua mọi giai đoạn của hành trình đức tin, để cuối cùng, mọi sự hiệp lại làm ích cho những kẻ yêu mến Ngài (Rô-ma 8:28).