Sober-minded" có nghĩa là gì?

Trong hành trình đức tin, Kinh Thánh thường xuyên nhắc nhở chúng ta về một phẩm chất tâm linh quan trọng, được dịch trong nhiều bản tiếng Việt là “tỉnh thức”, “tiết độ”, hay “có tâm trí chín chắn”. Từ khóa then chốt trong nguyên bản tiếng Hy Lạp là **“sōphrōn”** (σώφρων) và các biến thể của nó. Đây không chỉ là một lời khuyên đạo đức chung chung, mà là một mệnh lệnh, một đặc tính không thể thiếu của Cơ Đốc nhân sống giữa một thế hệ vặn vẹo. Bài viết này sẽ đi sâu khai phá ý nghĩa thần học phong phú của từ “sober-minded”, bối cảnh sử dụng trong Kinh Thánh, và cách thức ứng dụng thiết thực vào đời sống hằng ngày của chúng ta.

Để hiểu trọn vẹn, chúng ta phải quay về với ngôn ngữ gốc. Từ **“sōphrōn”** (σώφρων – tính từ) và danh từ **“sōphrosynē”** (σωφροσύνη) xuất phát từ sự kết hợp của hai từ: **“sōzō”** (σώζω) có nghĩa là “cứu”, “giữ gìn”, “bảo toàn” và **“phrēn”** (φρήν) có nghĩa là “tâm trí”, “sự hiểu biết”. Nghĩa đen có thể hiểu là **“một tâm trí được cứu/chữa lành/bảo toàn”**, “một tâm trí lành mạnh”, hoặc “một tâm trí hoạt động đúng chức năng như nó được thiết kế”.

Trong văn hóa Hy Lạp, từ này diễn tả sự tự chủ, điều độ, tiết độ, và đặc biệt là sự **cân bằng** – trái ngược với sự thái quá, cuồng nhiệt mù quáng, hay bị dẫn dắt bởi cảm xúc và dục vọng. Khi được Thánh Linh cảm thúc và đưa vào văn cảnh Kinh Thánh, ý nghĩa của nó càng trở nên sâu sắc hơn: đó là tâm trí được Chúa Cứu Thế cứu chuộc, được Lời Chúa đổi mới, và được Thánh Linh kiểm soát, từ đó có khả năng phán đoán đúng đắn, tự chủ, và tập trung vào thực tại thuộc linh.

Từ này xuất hiện xuyên suốt trong các thư tín Tân Ước, đặc biệt nhấn mạnh trong bối cảnh chờ đợi sự tái lâm của Chúa Giê-xu và sự chống đối của thế gian.

1. Là Thái Độ Căn Bản Trong Sự Cầu Nguyện (1 Phi-e-rơ 4:7):
“Vả, sự cuối cùng của muôn vật đã gần; vậy hãy khôn ngoan tỉnh thức (sōphronēsate – σωφρονήσατε) mà cầu nguyện.” Phi-e-rơ liên kết trực tiếp “tỉnh thức” (sober-minded) với thời điểm cánh chung (“sự cuối cùng của muôn vật đã gần”) và với đời sống cầu nguyện. Một tâm trí tỉnh táo, không bị xao lãng bởi sự ồn ào của thế gian, mới có thể chuyên tâm cầu nguyện cách hiệu quả. Nó nhấn mạnh sự **nghiêm túc, tập trung và ý thức rõ ràng về thực tại thuộc linh** trong khi cầu nguyện.

2. Đặc Tính Của Người Lãnh Đạo Hội Thánh (Tít 1:8, 1 Ti-mô-thê 3:2):
Trong các tiêu chuẩn cho trưởng lão/giám mục, Phao-lô liệt kê: “Nhưng người giám mục cần phải… có tánh tiết độ (sōphrona – σώφρονα), khôn ngoan, đứng đắn” (Tít 1:7-8). Tương tự, 1 Ti-mô-thê 3:2 yêu cầu “có tánh tiết độ (nēphalion – một từ đồng nghĩa, nhấn mạnh sự không say)”. Ở đây, “sober-minded” hàm ý **sự chín chắn, ổn định, đáng tin cậy, không bốc đồng hay dễ bị kích động**. Người lãnh đạo cần một tâm trí cân bằng và minh mẫn để chăm sóc bầy chiên và đưa ra quyết định khôn ngoan.

3. Lời Khuyên Cho Mọi Tín Hữu, Đặc Biệt Là Người Trẻ (Tít 2:2-6):
Đoạn này là một bức tranh toàn cảnh về ứng dụng:

• Người già: “tỉnh táo (sōphronas – σώφρονας)” (câu 2).
• Người đàn bà lớn tuổi: dạy đàn bà trẻ “ở cho khôn ngoan (sōphronizōsin – σωφρονίζωσιν)” (câu 4) – động từ của “sōphrōn”, nghĩa là “khiến họ trở nên sober-minded”.
• Người trẻ tuổi: “hãy khuyên các người trẻ tuổi ở cho chừng mực (sōphronein – σωφρονεῖν)” (câu 6).

Rõ ràng, đây không phải phẩm chất chỉ dành cho lãnh đạo hay người cao tuổi, mà **cho mọi lứa tuổi, mọi vai trò trong Hội Thánh**. Nó là nền tảng cho đời sống đạo đức Cơ Đốc.

4. Trái Ngược Với Sự Say Thuộc Thể Và Thuộc Linh (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:6-8):
“Vậy, chúng ta chớ ngủ như kẻ khác, nhưng phải tỉnh thức (grēgorōmen – γρηγορῶμεν) và dè giữ. Vì kẻ ngủ thì ngủ ban đêm, kẻ say thì say ban đêm. Nhưng chúng ta là con của sự ngày, hãy dè giữ, mặc áo giáp bằng đức tin và lòng yêu thương, lấy sự trông cậy về sự cứu rỗi làm mão trụ.” Dù từ “sōphrōn” không xuất hiện ở đây, khái niệm “tỉnh thức và dè giữ” hoàn toàn tương đồng. Sự “say” ở đây không chỉ là say rượu, mà còn là sự “say” trong tâm trí – bị mê hoặc bởi những tư tưởng, triết lý, hay dục vọng của thế gian (Ê-phê-sô 5:18). Người “sober-minded” là người **tỉnh táo về mặt thuộc linh, nhận diện được sự dữ và sự lừa dối.**

Từ các phân đoạn trên, chúng ta có thể tổng kết một người có tâm trí tỉnh táo, chín chắn (“sober-minded”) sẽ có những đặc điểm sau:

1. Ý Thức Rõ Ràng Về Thực Tại Thuộc Linh: Họ sống với nhận thức rằng Chúa sắp tái lâm, ma quỷ như sư tử rống đi rình mò (1 Phi-e-rơ 5:8), và cuộc chiến thuộc linh là có thật. Họ không sống trong ảo tưởng hay sự phủ nhận.
2. Sự Tự Chủ (Self-Control): Đây là trái của Thánh Linh (Ga-la-ti 5:23). Họ làm chủ được cảm xúc (giận dữ, sợ hãi, ham muốn), lời nói và hành động. Họ không để cho hoàn cảnh hoặc cảm xúc nhất thời điều khiển mình.
3. Tâm Trí Được Lời Chúa Đổi Mới: Họ có khả năng phân biệt điều lành và điều dữ (Hê-bơ-rơ 5:14) vì tâm trí họ được chất chứa bởi Lời Chúa. Sự phán đoán của họ dựa trên tiêu chuẩn Kinh Thánh, không theo cảm tính hay xu hướng xã hội.
4. Sự Cân Bằng Và Chừng Mực: Họ biết cách ưu tiên, không cuồng tín một cách mù quáng cũng không thờ ơ nguội lạnh. Họ biết khi nào cần hành động mạnh mẽ, khi nào cần nhẫn nại, khi nào cần nói và khi nào cần im lặng.
5. Sự Tập Trung Vào Điều Cốt Yếu: Họ không bị xao lãng bởi “mọi thứ gió của đạo lý” (Ê-phê-sô 4:14). Họ giữ cho mình gắn chặt với Tin Lành cốt lõi – ân điển cứu rỗi qua Chúa Giê-xu Christ.

Phẩm chất này không tự nhiên mà có. Nó là kết quả của sự tương giao với Chúa và kỷ luật thuộc linh.

• 1. Kỷ Luật Với Tâm Trí: “Hãy giữ lòng mình hơn hết, vì các nguồn sự sống do nơi nó mà ra” (Châm Ngôn 4:23). Cần thường xuyên “bắt hết các ý tưởng làm tôi vâng phục Đấng Christ” (2 Cô-rinh-tô 10:5). Điều này bao gồm việc lựa chọn nội dung giải trí, sách vở, bạn bè một cách cẩn trọng. Hãy chất chứa tâm trí bằng Lời Chúa (Thi thiên 119:11).
• 2. Đời Sống Cầu Nguyện Tỉnh Thức: Như Phi-e-rơ đã liên kết, hãy phát triển đời sống cầu nguyện có chủ đích, tập trung, không chỉ là những lời lặp lại vô hồn. Cầu nguyện với sự nhận biết về sự hiện diện của Chúa và bối cảnh thuộc linh chung quanh.
• 3. Sống Trong Cộng Đồng Gây Dựng: “Hãy khuyên bảo nhau” (Rô-ma 15:14). Chúng ta cần những anh chị em trong Chúa có thể nhìn thấy điểm mù của chúng ta, nhắc nhở chúng ta khi tâm trí chúng ta bắt đầu “chếnh choáng” bởi những lo lắng hay dục vọng của đời này.
• 4. Tập Luyện Sự Tự Chủ Mỗi Ngày: Bắt đầu từ những điều nhỏ: kiềm chế một lời đáp trả nóng nảy, từ chối một ham muốn không lành mạnh, kỷ luật giờ giấc nghỉ ngơi và làm việc. Sự tự chủ là bắp thịt thuộc linh cần được tập luyện.
• 5. Hướng Mắt Về Sự Tái Lâm Của Chúa: “Hãy trông đợi sự trông cậy hạnh phước của chúng ta, và sự hiện ra của sự vinh hiển Đức Chúa Trời lớn và Cứu Chúa chúng ta là Đức Chúa Giê-xu Christ” (Tít 2:13). Viễn cảnh vĩnh cửu này giúp chúng ta nhìn mọi sự đời này đúng tỷ lệ, không quá phóng đại hay xem thường.

“Sober-minded” không phải là sự khô khan, lạnh lùng hay thiếu nhiệt huyết. Trái lại, đó là **sự minh mẫn, sáng suốt và cân bằng đến từ Thánh Linh**, cho phép chúng ta yêu thương cách chân thật, phục vụ cách hiệu quả, và chiến đấu cách khôn ngoan. Trong một thế giới đang say sưa với chủ nghĩa khoái lạc, chủ nghĩa vật chất, và vô số tư tưởng phù phiếm, Cơ Đốc nhân được kêu gọi trở thành những người tỉnh táo – những người có tâm trí được Chúa Giê-xu Christ cứu chuộc và chữa lành.

Hãy cầu xin Chúa ban cho chúng ta tâm trí của Đấng Christ (1 Cô-rinh-tô 2:16) – một tâm trí hoàn toàn tỉnh táo, hoàn toàn tập trung vào ý muốn Cha và sự cứu rỗi của nhân loại. Khi chúng ta sống với một tâm trí như thế, chúng ta không chỉ bảo vệ chính mình khỏi sự lừa dối, mà còn trở nên muối và ánh sáng, chỉ ra con đường sự sống cho một thế hệ đang lạc lối trong cơn say của hư không.