Kinh Thánh nói gì về tầm quan trọng của việc chịu trách nhiệm?

Trong một thế giới thường tìm cách đổ lỗi, chối bỏ và trốn tránh, nguyên tắc Chúa định về sự chịu trách nhiệm (accountability) nổi lên như một cột trụ căn bản cho đời sống đức tin và nhân cách. Khái niệm này không đơn thuần là một nghĩa vụ xã hội hay đạo đức chung, mà là một phần không thể tách rời trong mối quan hệ giao ước giữa con người với Đức Chúa Trời và với nhau. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào nền tảng Kinh Thánh, khám phá ý nghĩa thần học, và đưa ra những áp dụng thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc nhân.

Ngay từ những trang đầu của Kinh Thánh, chúng ta thấy Đức Chúa Trời thiết lập nguyên tắc trách nhiệm. Sau khi dựng nên A-đam, Ngài đặt con người trong vườn Ê-đen “để trồng và giữ vườn” (Sáng Thế Ký 2:15). Từ “giữ” trong tiếng Hê-bơ-rơ là shamar (שָׁמַר), mang nghĩa canh giữ, bảo tồn, tuân giữ. Đây là một sự ủy thác có trách nhiệm. Hơn nữa, Ngài ban cho con người thẩm quyền cai quản muôn loài (Sáng Thế Ký 1:28). Quyền cai quản (radah) này luôn đi kèm với trách nhiệm bảo tồn và chăm sóc.

Tuy nhiên, bi kịch của tội lỗi bắt đầu khi con người chối bỏ trách nhiệm. Khi Đức Chúa Trời chất vấn, A-đam đổ lỗi cho Ê-va, và cuối cùng là cho chính Đức Chúa Trời (“Người nữ mà Chúa đã để gần bên tôi” – Sáng Thế Ký 3:12). Ê-va thì đổ lỗi cho con rắn (Sáng Thế Ký 3:13). Hành vi phủ nhận trách nhiệm này là bản chất của tội lỗi: sự ly khai khỏi ý muốn và thẩm quyền của Đức Chúa Trời. Do đó, công cuộc cứu chuộc của Đấng Christ không chỉ nhằm tha tội, mà còn nhằm phục hồi con người về với địa vị và trách nhiệm nguyên thủy trong Đấng Christ.

Một ẩn dụ xuyên suốt Tân Ước về trách nhiệm là hình ảnh người quản gia (steward). Tiếng Hy Lạp là oikonomos (οἰκονόμος), chỉ người được chủ nhà tin cậy giao phó để quản lý tài sản và gia đình (Lu-ca 12:42). Mỗi Cơ Đốc nhân đều là quản gia của Đức Chúa Trời. Sứ đồ Phao-lô viết: “Vả, ai coi chúng tôi như người giúp việc của Đấng Christ, và kẻ quản lý các sự mầu nhiệm của Đức Chúa Trời. Vả, cái điều người ta trông mong nơi kẻ quản lý là phải trung tín” (1 Cô-rinh-tô 4:1-2). Sự trung tín (pistos) chính là cốt lõi của trách nhiệm thuộc linh.

Chúa Giê-xu đã dùng nhiều ẩn dụ để dạy về nguyên tắc này. Trong ẩn dụ về những nén bạc (Ma-thi-ơ 25:14-30), chủ giao tài sản “tùy theo tài mỗi người”. Điều được đòi hỏi không phải là kết quả bằng nhau, mà là sự trung tín và nỗ lực tương xứng với điều đã được giao. Người đầy tớ vô trách nhiệm, vì sợ hãi và biếng nhác, đã chôn giấu nén bạc và bị kết án nặng nề. Sự phán xét cuối cùng sẽ dựa trên cách chúng ta quản lý những gì Chúa đã giao phó: thì giờ, tài năng, tài chính, cơ hội và cả Phúc Âm (Rô-ma 14:12: “Như vậy, mỗi người trong chúng ta sẽ khai trình việc mình với Đức Chúa Trời”).

Đời sống trong Hội Thánh được xây dựng trên nền tảng của sự chịu trách nhiệm lẫn nhau. Điều này được thể hiện qua hai phương diện: sự quan tâm chăm sóc và sự vâng phục, sửa dạy trong tình yêu thương.

Galati 6:1-2, 5 trình bày một sự cân bằng tuyệt vời: “Hỡi anh em, nếu có người nào tình cờ phạm lỗi gì, anh em là kẻ có Đức Thánh Linh, hãy lấy lòng mềm mại mà sửa họ lại… Hãy mang gánh nặng cho nhau, như vậy anh em sẽ làm trọn luật pháp của Đấng Christ… Vì mỗi người sẽ mang gánh nặng của mình”. Có một sự khác biệt giữa “gánh nặng” (baros – những khó khăn, cám dỗ quá sức) cần được chia sẻ, và “gánh nặng của mình” (phortion – trách nhiệm cá nhân, sự kêu gọi riêng) mà mỗi người phải tự mang. Chịu trách nhiệm với anh em mình nghĩa là sẵn sàng giúp đỡ khi họ gục ngã, nhưng không bao giờ nhận lấy trách nhiệm cá nhân thuộc về họ.

Hê-bơ-rơ 10:24-25 nhấn mạnh mục đích của sự nhóm lại: “Hãy cân nhắc nhau để khuyên giục về lòng yêu thương và việc tốt lành; chớ bỏ sự nhóm lại như mấy kẻ quen làm, nhưng phải khuyên bảo nhau”. Từ “cân nhắc” (katanoeō) có nghĩa là quan sát kỹ lưỡng, suy xét để khích lệ và khiển trách khi cần. Đây là một quá trình chủ động, đòi hỏi sự dạn dĩ trong tình yêu thương.

Trách nhiệm bắt đầu từ chính mình. Sứ đồ Phao-lô liên tục nhắc nhở về sự tỉnh thức và tự chủ: “Hãy giữ cho khỏi phạm tội… Hãy làm việc… hầu cho có vật chi đem cho kẻ thiếu thốn” (Ê-phê-sô 4:28). Ông cũng nói về việc “tranh chiến” cách tốt lành và “tự mình làm chủ mọi sự” (1 Cô-rinh-tô 9:25-27). Trong bối cảnh này, ông sợ rằng sau khi rao giảng cho người khác, chính mình lại bị loại.

Một khía cạnh quan trọng của trách nhiệm cá nhân là việc xưng nhận tội lỗi. Gia-cơ 5:16 dạy: “Hãy xưng tội cùng nhau, và cầu nguyện cho nhau, hầu cho anh em được lành bệnh”. Sự xưng tội này, trước Chúa và trước những người mà mình đã phạm lỗi, là hành động cụ thể của việc chịu trách nhiệm, phá vỡ sự cô lập và mở ra con đường chữa lành.

Chúa Giê-xu Christ là hình mẫu trọn vẹn của sự chịu trách nhiệm. Ngài đã chủ động gánh lấy trách nhiệm mà Ngài không hề bị bắt buộc: trách nhiệm cứu chuộc nhân loại. Trong vườn Ghết-sê-ma-nê, dù biết trước sự đau đớn, Ngài vẫn cầu nguyện: “Cha ơi! nếu Cha muốn, xin cất chén nầy khỏi tôi! Dầu vậy, xin ý Cha được nên, chớ không theo ý tôi!” (Lu-ca 22:42). Trên thập tự giá, Ngài không đổ lỗi hay oán trách, mà cầu nguyện cho những kẻ hành hình Ngài (Lu-ca 23:34). Ngài đã trả giá hoàn toàn cho tội lỗi của chúng ta, không chối bỏ hay trốn tránh. Sự vâng phục trọn vẹn của Ngài với Đức Chúa Cha (Phi-líp 2:8) chính là sự chịu trách nhiệm ở cấp độ cao nhất.

Làm thế nào để sống tinh thần chịu trách nhiệm mỗi ngày?

• Trong đời sống cá nhên: Mỗi sáng, hãy dâng ngày mới lên Chúa và ý thức mình là quản gia của Ngài. Thành thật xét mình, sẵn sàng xưng tội với Chúa và tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần. Quản lý thì giờ, tài chính, sức khỏe như những ân tứ Chúa giao.
• Trong gia đình: Thực thi vai trò của mình (làm chồng, vợ, con cái theo Ê-phê-sô 5:22-6:4) với tinh thần phục vụ và trung tín. Chịu trách nhiệm về cảm xúc, lời nói và hành động của mình với người thân, thay vì đổ lỗi.
• Trong Hội Thánh địa phương: Tích cực tham gia vào một nhóm nhỏ hoặc tìm một “người bạn đức tin” (spiritual companion) để cùng cầu nguyện, chia sẻ và khích lệ cách chân thật. Dạn dĩ yêu thương khi thấy anh em lạc lối, và khiêm nhường tiếp nhận lời khuyên dạy.
• Trong xã hội: Là công dân gương mẫu, làm việc với tinh thần “như làm cho Chúa” (Cô-lô-se 3:23). Dám lên tiếng vì lẽ phải và sống có đạo đức, chịu trách nhiệm về ảnh hưởng của mình đối với cộng đồng.

Việc chịu trách nhiệm, xét cho cùng, là một đáp ứng của đức tin và tình yêu thương. Nó bắt nguồn từ việc nhận biết mình đã được Đấng Christ cứu chuộc và được giao một sứ mạng. Nó được nuôi dưỡng trong mối tương giao với Thánh Linh, Đấng ban cho chúng ta năng lực để sống trung tín. Và nó được thực hiện trong cộng đồng của Hội Thánh, nơi chúng ta không đơn độc. Sống có trách nhiệm không phải là gánh nặng của luật pháp, mà là đặc quyền và tự do của những người con được phục hòa với Chúa, sống đúng với mục đích nguyên thủy của Đấng Tạo Hóa. Khi chúng ta học tập sống có trách nhiệm, chúng ta không chỉ trưởng thành trong nhân cách, mà còn phản chiếu rõ nét hơn hình ảnh của Đấng Christ – Người Đầy Tớ Trung Tín và Chịu Trách Nhiệm tuyệt đối.