Lịch sử và ý nghĩa của Hội thánh tại Cô-lô-se
Trong hành trình truyền bá Phúc Âm của Sứ đồ Phao-lô, có những Hội thánh được ông trực tiếp thành lập như tại Cô-rinh-tô hay Ê-phê-sô, nhưng cũng có những Hội thánh được hình thành gián tiếp qua các cộng sự của ông. Hội thánh tại thành Cô-lô-se là một trường hợp đặc biệt như vậy. Mặc dù Phao-lô chưa từng đặt chân đến đó (Cô-lô-se 2:1), ông đã viết một bức thư đầy uy quyền và thần học sâu sắc cho họ. Nghiên cứu về lịch sử và ý nghĩa của Hội thánh này không chỉ giúp chúng ta hiểu bối cảnh của thư tín Cô-lô-se, mà còn rút ra những bài học quý giá về sự trưởng thành thuộc linh, bản chất của Hội thánh và sự đầy đủ tuyệt đối của Đấng Christ.
I. Bối Cảnh Lịch Sử và Địa Lý của Thành Cô-lô-se
Thành Cô-lô-se (tiếng Hy Lạp: Κολοσσαί, Kolossai) nằm trong vùng Tiểu Á, thuộc tỉnh La Mã là Asia, cách khoảng 200 km về phía đông của Ê-phê-sô. Thành phố tọa lạc trong thung lũng sông Lycus, gần với hai thành phố khác được nhắc đến trong Tân Ước là Lao-đi-xê và Hi-ê-ra-bô-li (Cô-lô-se 4:13). Vào thế kỷ thứ nhất, Cô-lô-se từng là một trung tâm thương mại quan trọng nhờ vào ngành dệt len và nhuộm vải nổi tiếng. Tuy nhiên, đến thời Phao-lô, thành phố này đã phần nào suy tàn về tầm quan trọng chính trị và kinh tế so với Lao-đi-xê lân cận.
Dân cư tại Cô-lô-se là một sự pha trộn đa dạng. Có cộng đồng người Giu-đa khá lớn, được cho là đã định cư ở đó từ thời lưu đày. Sự hiện diện này giải thích tại sao những ảnh hưởng của Do Thái giáo lại mạnh mẽ trong Hội thánh. Bên cạnh đó là dân cư gốc Hy Lạp và người bản địa Phrygia, tạo nên một môi trường văn hóa và tôn giáo pha tạp, nơi các triết lý ngoại giáo, thuyết ngộ đạo sơ khai và các tôn giáo bí truyền cùng tồn tại.
II. Nguồn Gốc và Sự Hình Thành Hội Thánh Cô-lô-se
Theo sách Công Vụ và manh mối từ chính thư tín, Hội thánh tại Cô-lô-se rất có thể đã được thành lập bởi Ê-pháp-ra, một trong những người bạn đồng lao thân tín của Phao-lô. Trong Cô-lô-se 1:7-8, Phao-lô viết: “Ấy cũng như anh em đã học nơi Ê-pháp-ra, là bạn đồng lao rất yêu dấu của chúng tôi, và là kẻ vì anh em làm đầy tớ trung thành của Đấng Christ. Ấy là người đã tỏ cho chúng tôi biết sự yêu thương mà anh em đã chịu ơn Đức Thánh Linh.” Điều này cho thấy Ê-pháp-ra không chỉ là người rao giảng Phúc Âm đầu tiên cho họ mà còn là người chăn dắt, dạy dỗ họ.
Ê-pháp-ra có lẽ đã tiếp nhận Phúc Âm trong thời gian Phao-lô hầu việc tại Ê-phê-sô (khoảng năm 52-55 SCN), một trung tâm truyền giáo lớn mà từ đó “hết thảy người ở trong cõi Asia đều nghe đạo Chúa” (Công vụ 19:10). Từ Ê-phê-sô, Ê-pháp-ra đã trở về quê hương mình trong thung lũng Lycus và rao giảng, dẫn đến sự hình thành của các Hội thánh tại Cô-lô-se, Lao-đi-xê và Hi-ê-ra-bô-li. Mặc dù Phao-lô không trực tiếp thành lập Hội thánh này, ông xem họ như trách nhiệm và mối quan tâm mục vụ của mình, như một người cha thuộc linh (Cô-lô-se 2:5).
III. Bức Tranh Thuộc Linh và Những Thách Thức của Hội Thánh
Từ thư Cô-lô-se, chúng ta có thể phác họa một bức tranh về tình trạng thuộc linh của Hội thánh này. Phao-lô bắt đầu bằng lời cầu nguyện tạ ơn vì đức tin, tình yêu thương và sự trông cậy của họ (Cô-lô-se 1:3-5). Họ đã tiếp nhận ân điển Chúa một cách chân thật. Tuy nhiên, họ cũng đang đối mặt với những thách thức nghiêm trọng về giáo lý đe dọa nền tảng đức tin.
Mối đe dọa này thường được các học giả gọi là “tà thuyết Cô-lô-se” – một sự pha trộn nguy hiểm của nhiều yếu tố:
- Chủ nghĩa khổ hạnh Do Thái giáo: Nhấn mạnh vào các luật lệ về thức ăn, ngày lễ, trăng mới và ngày Sa-bát (Cô-lô-se 2:16).
- Sự sùng bái thiên sứ: Một hình thức thờ phượng hay tôn kính quá mức các bậc “cầm quyền” và “kẻ cầm quyền” thuộc linh, xem họ như những trung gian cần thiết để đến với Đức Chúa Trời (Cô-lôse 2:18).
- Sự khải thị đặc biệt và tri thức bí truyền: Một số người tự phụ vì “sự khiêm nhường” giả dối và “sự thờ lạy các thiên sứ”, dựa trên những khải tượng họ tự nhận (Cô-lôse 2:18).
- Triết lý và truyền thống của loài người: Phao-lô cảnh báo họ đừng để ai “bắt anh em phục theo lời truyền khải của loài người, theo sự dạy dỗ của thế gian” (Cô-lô-se 2:8).
Bản chất của tà thuyết này là một dạng “thuyết ngộ đạo Do Thái giáo hóa” sơ khai, phủ nhận sự đầy đủ của Đấng Christ bằng cách đưa thêm các trung gian, luật lệ và sự khải thị khác làm điều kiện cho sự trọn vẹn thuộc linh.
IV. Ý Nghĩa Thần Học Trọng Tâm của Thư Cô-lô-se
Toàn bộ thư tín là một lời đáp trả thần học hùng hồn cho những thách thức trên. Trọng tâm của Phao-lô là tái khẳng định sự tối cao và đầy đủ tuyệt đối của Đấng Christ (Tiếng Hy Lạp: το πληρωμα, “sự đầy đủ”).
1. Đấng Christ trong Sự Sáng Tạo và Cứu Chuộc (Cô-lô-se 1:15-20): Đoạn kinh thánh này là một trong những tuyên bố cao trọng nhất về thần tính của Chúa Giê-xu. - Ngài là hình ảnh của Đức Chúa Trời không thấy được (câu 15): Từ “hình ảnh” (εικων, eikōn) không chỉ là bản sao, mà là sự biểu hiện đầy đủ và trọn vẹn của chính thực thể. Nhìn thấy Chúa Giê-xu là nhìn thấy Chúa Cha (Giăng 14:9). - Ngài là Đầu Hết của mọi loài thọ tạo (câu 15): Không có nghĩa Ngài là thọ tạo đầu tiên, mà là Ngài có địa vị tối cao và ưu tiên trên mọi tạo vật. Mọi vật đều được dựng nên trong, bởi và vì Ngài (câu 16). - Ngài cầm giữ muôn vật (câu 17): Ngài không chỉ là nguồn gốc mà còn là Đấng duy trì sự tồn tại và trật tự của vũ trụ. - Ngài là Đầu của thân thể, tức là Hội thánh... để trong muôn vật Ngài đứng đầu hàng (câu 18): Trong công trình cứu chuộc, Ngài cũng có địa vị tối thượng. Sự sống lại của Ngài xác nhận uy quyền đó.
2. Sự Đầy Đủ của Đấng Christ (Cô-lô-se 2:9-10): Đây là then chốt của bức thư. “Vì sự đầy đủ của bổn tánh Đức Chúa Trời thảy đều ở trong Đấng ấy như có hình.” Từ “đầy đủ” (πληρωμα, plērōma) chỉ toàn bộ thực tại, quyền năng và bản chất của Đức Chúa Trời. Tất cả đều ngự trị trong Đấng Christ một cách cụ thể. Do đó, “anh em có sự đầy đủ trong Ngài” (câu 10). Mọi nhu cầu thuộc linh, mọi sự khải thị, mọi mặc khải về Đức Chúa Trời đều được tìm thấy trọn vẹn trong Chúa Giê-xu. Không cần thêm luật lệ Do Thái, nghi lễ thiên sứ hay tri thức bí truyền nào khác.
3. Công Trình Cứu Chuộc Trọn Vẹn của Đấng Christ (Cô-lô-se 2:13-15): Phao-lô giải thích rằng sự cắt bì thật là cắt bì của Đấng Christ (câu 11), phép báp-têm là được chôn và sống lại với Ngài (câu 12). Trên thập tự giá, Chúa đã “xóa tờ khế lập nghịch cùng chúng ta... và Ngài đã đóng đinh nó vào thập tự giá” (câu 14). Ngài cũng đã “giành lại sự thắng” trên các quyền lực thuộc linh (câu 15). Sự cứu rỗi đã được hoàn tất, không cần thêm bất kỳ công đức nào của con người.
V. Ứng Dụng Thực Tế Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay
Lịch sử và thư tín gửi cho Hội thánh Cô-lô-se không phải là một bài học khô khan, mà là một kho báu chứa đựng những nguyên tắc sống động cho Hội thánh và mỗi tín hữu hôm nay.
1. Cảnh Giác Trước Những “Tà Thuyết Hiện Đại”: Tinh thần của “tà thuyết Cô-lô-se” vẫn tồn tại dưới nhiều hình thức: chủ nghĩa duy luật pháp (thêm các điều răn của loài người vào ân điển), chủ nghĩa duy cảm tìm kiếm những kinh nghiệm bí truyền hay khải tượng đặc biệt hơn Lời Chúa, hoặc sự đề cao các “lãnh đạo”, “tiên tri” làm trung gian thay thế cho Đấng Christ. Chúng ta được kêu gọi “chớ để cho hớp hồn mình” (Cô-lô-se 2:8) bởi bất cứ điều gì không xuất phát từ Đấng Christ.
2. Sống Trong Sự Đầy Đủ Của Đấng Christ: Câu hỏi căn bản cho mỗi chúng ta là: “Tôi có đang tìm kiếm sự đầy đủ thuộc linh ở nơi khác ngoài Đấng Christ không?”. Sự đầy đủ đó bao gồm: - Danh phận: Chúng ta được trọn vẹn trong Ngài (2:10). - Sự tha thứ: Tội lỗi đã được tha, không còn bị kết tội (2:13-14). - Sự chiến thắng: Quyền lực của tội lỗi và Sa-tan đã bị đánh bại (2:15). Sống bởi đức tin nơi sự đầy đủ này giải phóng chúng ta khỏi gánh nặng phải tự chứng minh mình hoặc tìm kiếm những con đường tắt thuộc linh.
3. Áp Dụng Chân Lý Vào Các Mối Quan Hệ (Cô-lô-se 3-4): Thần học cao siêu phải dẫn đến đời sống đạo đức thực tiễn. Vì đã được sống lại với Đấng Christ, chúng ta phải tìm kiếm những sự ở trên cao (3:1-2). Điều này thể hiện cụ thể trong cách chúng ta từ bỏ tội lỗi (3:5-9) và mặc lấy người mới (3:10-17), trong mối quan hệ vợ chồng, cha con, chủ tớ (3:18-4:1), và trong sự cầu nguyện cùng cư xử khôn ngoan với người ngoài (4:2-6). Một đời sống được biến đổi là bằng chứng mạnh mẽ nhất cho chân lý về Đấng Christ.
Kết Luận
Hội thánh tại Cô-lô-se, dù nhỏ bé và ít được biết đến, đã được Đức Chúa Trời dùng để ban cho chúng ta một trong những bức thư quan trọng nhất về thần tính và công trình của Chúa Giê-xu Christ. Lịch sử của họ nhắc nhở chúng ta rằng mối đe dọa lớn nhất không phải lúc nào cũng đến từ bên ngoài, mà thường là sự pha trộn tinh vi giữa chân lý và sai lầm. Thư Cô-lô-se dựng lên một tượng đài thần học: ĐẤNG CHRIST LÀ ĐẦY ĐỦ. Trong Ngài, chúng ta có tất cả. Mọi triết lý, truyền thống, kinh nghiệm tôn giáo hay lời dạy nào làm lu mờ chân lý này đều phải bị loại bỏ.
Ước mong mỗi chúng ta, như các tín hữu Cô-lô-se ngày xưa, tiếp tục bước đi trong Ngài, được rễ sâu và nền vững trong đức tin, dư dật trong sự cảm tạ (Cô-lô-se 2:6-7). Hãy để sự đầy đủ của Đấng Christ chi phối mọi suy nghĩ, mối quan hệ và cách sống của chúng ta, để qua Hội thánh Ngài, sự khôn ngoan đa dạng của Đức Chúa Trời được bày tỏ ra (Ê-phê-sô 3:10).