Kinh Thánh có dạy “Đừng lãng phí cuộc đời” không?

Trong một thế giới đề cao sự hưởng thụ tức thì và chủ nghĩa cá nhân, khái niệm “lãng phí cuộc đời” thường được đo lường bằng sự thành công vật chất, những trải nghiệm cảm xúc, hoặc sự thỏa mãn bản ngã. Tuy nhiên, với tư cách là Cơ Đốc nhân, thước đo của chúng ta phải được căn chỉnh theo Lời Đức Chúa Trời. Câu hỏi đặt ra là: Liệu Kinh Thánh có đưa ra một nguyên tắc rõ ràng về việc “đừng lãng phí cuộc đời” hay không? Thông qua nghiên cứu chuyên sâu, chúng ta sẽ khám phá rằng Kinh Thánh không chỉ dạy điều đó, mà còn cung cấp một khuôn mẫu đầy đủ, sâu sắc về ý nghĩa của một đời sống được đầu tư khôn ngoan cho cõi đời đời.

Để hiểu quan điểm của Kinh Thánh, trước hết chúng ta phải nắm bắt bản chất của cuộc đời theo Thánh Kinh. Cuộc đời không phải là tài sản riêng để chúng ta tùy ý tiêu xài, mà là một sự ủy thác (stewardship) thiêng liêng từ Đấng Tạo Hóa.

• Sáng-thế-ký 2:7 chép: “Giê-hô-va Đức Chúa Trời bèn lấy bụi đất nắn nên hình người, hà sanh khí vào lỗ mũi; thì người trở nên một loài sanh linh.” Từ “sanh linh” trong tiếng Hê-bơ-rơ là “nephesh chayyah”, nhấn mạnh sự sống đến từ chính hơi thở của Đức Chúa Trời. Sự sống này là một ân tứ.
• Thi-thiên 24:1 tuyên bố: “Đất và muôn vật trên đất... đều thuộc về Đức Giê-hô-va.” Ngay cả đời sống chúng ta cũng thuộc về Chúa.
• Chúa Giê-xu dùng ẩn dụ về các nén bạc (Ma-thi-ơ 25:14-30) để minh họa rõ nhất nguyên tắc này. “Vả, sẽ có như một người kia, lúc đi đường xa, gọi đầy tớ mà giao của cải mình. Người cho đầy tớ nầy năm ta-lâng, đầy tớ kia hai, đầy tớ khác một, tùy theo tài mỗi người.” (câu 14-15). Ở đây, chủ là Đấng Christ, các đầy tớ là chúng ta, và “của cải” (ta huparchonta autou trong tiếng Hy Lạp) chính là tổng hòa của thời gian, năng lực, cơ hội, tài nguyên và ngay cả sứ điệp Phúc Âm mà Chúa giao phó. Người đầy tớ chôn giấu nén bạc duy nhất đã bị quở là “đầy tớ gian ác biếng nhác” (câu 26) và bị ném vào nơi tối tăm. Hành động “chôn giấu” biểu thị sự lãng phí cuộc đời—sự thụ động, sợ hãi, và từ chối đầu tư những gì Chúa đã ban cho mục đích của Ngài.

Như vậy, ngay từ nền tảng, Kinh Thánh dạy rằng lãng phí cuộc đời là thất bại trong việc quản lý trung tín những gì Đức Chúa Trời đã tín nhiệm giao phó.

Một trong những tài nguyên quí giá nhất và không thể lấy lại được chính là thời gian. Kinh Thánh đưa ra lời khuyên sâu sắc về điều này.

• Ê-phê-sô 5:15-17 viết: “Vậy, hãy giữ cho khéo về sự ăn ở của anh em, chớ xử mình như người dại dột, nhưng như người khôn ngoan. Hãy lợi dụng thì giờ, vì những ngày là xấu. Vậy chớ nên như kẻ dại dột, nhưng phải hiểu rõ ý muốn của Chúa là thể nào.” Câu “Hãy lợi dụng thì giờ” trong nguyên văn Hy Lạp là “exagorazomenoi ton kairon”. Động từ “exagorazō” mang nghĩa mạnh mẽ: “chuộc lại”, “mua ra khỏi chợ”. Nó gợi hình ảnh thời gian (kairos – thời điểm cơ hội, thời điểm định sẵn) như một món hàng quí đang bị chiếm hữu bởi những thế lực của sự “xấu xa” trong đời này. Cơ Đốc nhân được kêu gọi phải “chuộc lấy” thời gian, tức là giành lại nó từ tay sự lãng phí, vô ích, và sử dụng nó cho mục đích tốt lành. Đây chính là mệnh lệnh “đừng lãng phí cuộc đời” được diễn đạt một cách thần học sâu sắc.
• Cô-lô-se 4:5 cũng nhắc lại: “Hãy lấy sự khôn ngoan ăn ở với những người ngoại, và lợi dụng thì giờ.”
• Thi-thiên 90:12 là lời cầu nguyện: “Cầu xin Chúa dạy chúng tôi biết đếm các ngày chúng tôi, hầu cho chúng tôi được lòng khôn ngoan.” “Biết đếm các ngày” là nhận thức rõ ràng về tính hữu hạn của đời người (câu 10: “Tuổi tác chúng tôi đến được bảy mươi...”) để sống với sự khẩn trương và mục đích đúng đắn.

Kinh Thánh đưa ra nhiều hình ảnh và ví dụ về một đời sống bị lãng phí, để chúng ta có thể nhận diện và tránh xa.

1. Đời Sống Chỉ Hướng Về Của Cải Vật Chất: Chúa Giê-xu cảnh báo trong Lu-ca 12:15-21 về người giàu dại. Người này thu hoạch lớn, chỉ lo xây kho lớn hơn để “nghỉ ngơi, ăn uống, vui chơi”. Nhưng Đức Chúa Trời phán: “Hỡi kẻ dại, chính đêm nay linh hồn ngươi sẽ bị đòi lại; vậy những của cải ngươi đã sắm sẵn sẽ thuộc về ai?” (câu 20). Kết luận của Chúa thật rõ ràng: “Kẻ nào thâu trữ của cải cho mình, mà không giàu có trong Đức Chúa Trời, thì cũng như vậy.” (câu 21). Lãng phí cuộc đời là dồn hết tâm trí, thời gian, công sức cho những thứ chỉ tồn tại tạm thời, mà bỏ qua sự “giàu có” thật trước mặt Đức Chúa Trời.
2. Đời Sống Chỉ Tìm Kiếm Khoái Lạc: Sách Truyền-đạo (của Vua Sa-lô-môn) là một cuộc thí nghiệm triết học về một đời sống chỉ tìm kiếm ý nghĩa trong sự khôn ngoan, sự vui chơi, công việc, và của cải dưới mặt trời. Kết luận cuối cùng là: “Hư không của sự hư không, hư không của sự hư không, thảy đều hư không.” (Truyền-đạo 1:2). Một đời sống không có Đức Chúa Trời làm trung tâm là lãng phí tối thượng.
3. Đời Sống Thụ Động, Thiếu Kỷ Luật: Sách Châm-ngôn đầy những lời cảnh tỉnh chống lại sự lười biếng, là một dạng lãng phí năng lực và thời gian rõ rệt. “Hỡi kẻ biếng nhác, hãy đi đến loài kiến... Hãy xem loài nó ăn ở cách nào, mà học khôn ngoan.” (Châm-ngôn 6:6). Người lười biếng “lăn trở trên giường mình” (Châm-ngôn 26:14) và kết cục là sự nghèo khổ, thiếu thốn. Đây là sự lãng phí tiềm năng.

Vậy, một đời sống được đầu tư khôn ngoan trông như thế nào? Kinh Thánh đưa ra những tiêu chuẩn rõ ràng:

1. Tập Trung Vào Điều Cốt Yếu Nhất: Chúa Giê-xu tuyên bố trong Ma-thi-ơ 6:33: “Nhưng trước hết, hãy tìm kiếm nước Đức Chúa Trời và sự công bình của Ngài, thì Ngài sẽ cho thêm các ngươi mọi điều ấy nữa.” Ưu tiên tối thượng của đời sống không lãng phí là tìm kiếm vương quốc và ý muốn của Đức Chúa Trời. Mọi sự khác—công việc, gia đình, giải trí—đều được sắp xếp xoay quanh trung tâm này.
2. Sống Vì Sự Vinh Hiển Của Đức Chúa Trời: Sứ đồ Phao-lô viết: “Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm.” (I Cô-rinh-tô 10:31). Một đời sống “không lãng phí” biến mọi hành động thường nhật thành cơ hội để phản chiếu vinh quang Chúa.
3. Sử Dụng Ân Tứ Để Gây Dựng Hội Thánh: I Phi-e-rơ 4:10 dạy: “Mỗi người trong anh em hãy lấy ơn mình đã được mà giúp lẫn nhau, khác nào người quản lý trung tín của sự thương xót đa dạng của Đức Chúa Trời.” Sự lãng phí xảy ra khi các ân tứ thuộc linh (charismata) bị bỏ quên hoặc chỉ dùng cho bản thân.
4. Sống Với Khải Tượng Về Cõi Đời Đời: Sứ đồ Phao-lô là tấm gương lớn. Ông tuyên bố: “Vì theo tôi, sống là Đấng Christ...” (Phi-líp 1:21). Và ở cuối cuộc đời, ông có thể nói với sự thanh thản: “Ta đã đánh trận tốt lành, đã xong sự chạy, đã giữ được đức tin.” (II Ti-mô-thê 4:7). Ông sống với mục tiêu rõ ràng là rao truyền Phúc Âm và gây dựng các hội thánh, và ông đã hoàn thành sự ủy thác đó.

Dựa trên những nguyên tắc Kinh Thánh, dưới đây là một số ứng dụng cụ thể cho đời sống Cơ Đốc nhân hằng ngày:

• Đánh Giá Lại Các Ưu Tiên (Priority Audit): Thường xuyên xem xét lịch trình và chi tiêu của bạn. Bạn dành thời gian và tiền bạc nhiều nhất cho điều gì? Những hoạt động đó có đóng góp vào việc “tìm kiếm Nước Đức Chúa Trời” và “gây dựng người khác” không? Hãy can đảm cắt giảm những thứ chỉ mang tính tiêu khiển thuần túy, vô bổ.
• Đặt Ra Những Mục Tiêu Thuộc Linh (Set Spiritual Goals): Đừng chỉ đặt mục tiêu nghề nghiệp, thể chất. Hãy đặt mục tiêu đọc hết Kinh Thánh trong một năm, học thuộc một số câu Kinh Thăn mỗi tháng, tham gia phục vụ trong một chức vụ, hoặc xây dựng mối quan hệ môn đồ hóa với một người.
• “Chuộc Lấy Thời Gian” Trong Những Khoảnh Khắc Nhỏ: Tận dụng thời gian chờ đợi, di chuyển để cầu nguyện ngắn, nghe Kinh Thánh audio, hoặc gửi một tin nhắn khích lệ. Thay vì lướt mạng xã hội vô định, hãy chọn đọc một phân đoạn Kinh Thánh.
• Trung Tín Trong Việc Nhỏ: Chúa Giê-xu dạy: “Ai trung tín trong việc rất nhỏ, cũng trung tín trong việc lớn...” (Lu-ca 16:10). Một đời sống không lãng phí được xây dựng từ sự trung tín trong công việc hằng ngày, trong việc chăm sóc gia đình, trong nhiệm vụ tại Hội Thánh địa phương dù không ai thấy.
• Sống Với Thái Độ Sẵn Sàng Cho Sự Tái Lâm: Luôn nhớ rằng Chúa có thể trở lại bất cứ lúc nào. Lời Chúa trong Khải-huyền 22:12 nhắc nhở: “Nầy, ta đến mau kia, đem phần thưởng theo với ta, để trả cho mỗi người tùy theo công việc họ làm.” Sự trông đợi này thúc giục chúng ta sống tỉnh thức và có ích.

Kinh Thánh không chỉ dạy “đừng lãng phí cuộc đời” một cách chung chung, mà mạc khải cho chúng ta mục đích tối thượng của đời người: biết Đức Chúa Trời, yêu mến Ngài, vâng lời Ngài, và làm vinh hiển Danh Ngài qua Đấng Christ trong quyền năng của Đức Thánh Linh. Cuộc đời ngắn ngủi như hơi thở (hebel trong tiếng Hê-bơ-rơ, thường được dịch là “hư không” trong sách Truyền-đạo). Nhưng khi hơi thở ấy được hiệp nhất với Hơi Thở Sự Sống đời đời của Đức Chúa Trời, nó trở nên có ý nghĩa vĩnh cửu.

Lời mời gọi dành cho mỗi chúng ta hôm nay là: Hãy ngừng sống cho những mục tiêu chóng qua, hãy dừng lại việc “chôn giấu” nén bạc Chúa ban vì sợ hãi hoặc ích kỷ. Thay vào đó, hãy can đảm bước ra, đầu tư đời sống, thời gian, tài năng cho công việc Nước Trời. Hãy sống sao cho đến cuối cuộc hành trình, chúng ta có thể nghe được lời phán quí báu từ Chủ mình: “Hỡi đầy tớ ngay lành trung tín kia, được lắm; ngươi đã trung tín trong việc nhỏ, ta sẽ lập ngươi coi sóc nhiều; hãy đến hưởng sự vui mừng của chủ ngươi.” (Ma-thi-ơ 25:21). Đó là dấu hiệu của một đời sống thật sự không bị lãng phí.