Làm vấp phạm người khác có nghĩa là gì?

Trong hành trình đức tin, mối quan hệ giữa các tín hữu với nhau và với thế giới xung quanh là một chủ đề then chốt mà Kinh Thánh đề cập rất rõ ràng. Một trong những cảnh báo nghiêm trọng nhất mà Chúa Giê-xu và các sứ đồ đưa ra là về việc “làm vấp phạm” cho người khác. Khái niệm này vượt xa ý nghĩa thông thường của việc “làm mếch lòng” hay “xúc phạm” về mặt cảm xúc; nó mang một chiều sâu thuộc linh nghiêm trọng, liên quan trực tiếp đến sự cứu rỗi và sự tăng trưởng của một Cơ Đốc nhân. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào ý nghĩa thần học của việc “làm vấp phạm”, khảo sát các phân đoạn Kinh Thánh then chốt, phân tích ngữ nghĩa từ nguyên Hy Lạp và Hê-bơ-rơ, đồng thời đưa ra những áp dụng thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc hôm nay.

Để hiểu trọn vẹn, chúng ta phải quay về với nguyên ngữ. Trong Tân Ước Hy Lạp, từ chính được dùng là **σκάνδαλον (skandalon)** và động từ **σκανδαλίζω (skandalizō)**. Từ *skandalon* nguyên thủy chỉ “cái bẫy” hay “cơ chế kích hoạt của cái bẫy”. Hình ảnh này rất sống động: nó là một vật chướng ngại được đặt trên đường, khiến người ta vấp ngã, sa vào bẫy. Do đó, nghĩa bóng thuộc linh của nó là **bất cứ điều gì cản trở đức tin của một người, gây cho họ sa ngã, phạm tội, hoặc từ bỏ đức tin nơi Chúa**.

Chúa Giê-xu đã dùng từ này một cách mạnh mẽ: “Nhưng kẻ nào làm cho một đứa trong những đứa trẻ nầy đã tin, phải sa vào tội lỗi, thì thà buộc cối đá lớn vào cổ nó mà quăng xuống biển còn hơn” (Ma-thi-ơ 18:6, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Ở đây, động từ *skandalizō* được dịch là “làm… phải sa vào tội lỗi”. Hình phạt nghiêm khắc được mô tả cho thấy mức độ nghiêm trọng của tội này trong mắt Đức Chúa Trời. Nó không phải là một sai lầm nhỏ trong giao tiếp, mà là một hành động hủy hoại linh hồn.

Trong Cựu Ước, khái niệm tương đương thường liên quan đến từ **מִכְשׁוֹל (mikshōl)** trong tiếng Hê-bơ-rơ, cũng có nghĩa là “vật chướng ngại”, “chỗ vấp chân”. Tiên tri Ê-xê-chi-ên cảnh báo về người canh giữ: “Nếu người canh giữ thấy gươm đến, mà không thổi kèn, dân sự không được cảnh cáo; nếu gươm đến và cất mất người nào trong bọn họ, thì người nầy sẽ bị cất đi trong sự gian ác mình, nhưng ta sẽ đòi huyết nó nơi tay người canh giữ” (Ê-xê-chi-ên 33:6). Dù không dùng cùng một từ, nguyên tắc rất rõ: sự thất bại trong việc cảnh báo (tức là đặt một “vật chướng ngại” về mặt thuộc linh) sẽ khiến người canh giữ phải chịu trách nhiệm.

Sứ đồ Phao-lô đã triển khai chi tiết giáo lý này trong bối cảnh cụ thể của Hội Thánh đầu tiên: **vấn đề lương tâm yếu đuối và sự tự do trong ân điển.** Hai phân đoạn then chốt là Rô-ma 14 và 1 Cô-rinh-tô 8.

Trong Rô-ma 14:13, Phao-lô viết: “Ấy vậy, chúng ta đừng xét đoán nhau nữa; nhưng thà nhứt định đừng để hòn đá vấp chân hoặc vật gì làm cho anh em mình sa ngã.” Ở đây, ông dùng hai từ Hy Lạp song song: **πρόσκομμα (proskomma)** – “vật làm vấp chân”, và **σκάνδαλον (skandalon)** – “vật làm sa ngã”. *Proskomma* nhấn mạnh đến sự cản trở ban đầu, còn *skandalon* nhấn mạnh đến hậu quả sa ngã. Bối cảnh là sự tranh cãi về việc ăn thịt cúng thần tượng hay giữ ngày. Phao-lô khẳng định: **Nguyên tắc cao trọng hơn sự tự do cá nhân chính là tình yêu thương và sự gây dựng cho anh em mình.**

Ông tóm tắt trong Rô-ma 14:20-21: “Chớ vì một thức ăn mà hủy hoại việc Đức Chúa Trời. Mọi vật thật là thanh sạch, nhưng ăn lấy mà làm dịp cho kẻ khác vấp phạm, thì là ác. Điều tốt ấy là đừng ăn thịt, đừng uống rượu, và đừng làm sự gì cho anh em mình vấp phạm.” Hành động “ăn” tự nó không sai, nhưng nếu nó trở thành *skandalon* cho một tín hữu khác có lương tâm yếu hơn, khiến họ làm điều trái với lương tâm mình (tức là phạm tội), thì chính hành động “tự do” đó đã trở thành tội ác (“thì là ác”).

Một điểm tế nhị cần làm rõ: **Không phải mọi sự phản đối, khó chịu hay bị chất vấn về tội lỗi đều là “làm vấp phạm” theo nghĩa Kinh Thánh.** Có một sự khác biệt căn bản:

• Làm vấp phạm (Skandalon): Là khi một Cơ Đốc nhân, bằng hành động có vẻ “hợp pháp” hoặc “tự do” của mình, khiến một tín hữu khác, thường là non trẻ hơn hoặc có lương tâm yếu hơn, phạm tội, nghi ngờ đức tin, hoặc rời bỏ Chúa. Động cơ thường là sự ích kỷ, coi thường người khác.
• Sửa phạt yêu thương hay rao giảng Lẽ Thật: Là khi sự dạy dỗ hoặc sửa trị dựa trên Lời Chúa rõ ràng khiến một người cảm thấy bị cáo trách về tội lỗi thực sự của họ. Sự “vấp ngã” ở đây là cần thiết để họ ăn năn, giống như một viên đá trên đường khiến họ dừng lại khỏi vực thẳm. Chính Chúa Giê-xu và Lời Ngài cũng là “đá vấp phạm” cho những kẻ không tin (Rô-ma 9:33, 1 Phi-e-rơ 2:8).

Như vậy, tiêu chuẩn phân biệt nằm ở **động cơ (yêu thương gây dựng hay thỏa mãn bản ngã), đối tượng (anh em yếu đuối hay kẻ kiêu ngạo), và nội dung (vấn đề thuộc lương tâm hay thuộc giáo lý căn bản).**

Dựa trên nguyên tắc Kinh Thánh, chúng ta có thể nhận diện một số hình thức “làm vấp phạm” trong bối cảnh hiện đại:

• Trong Đời Sống Cá Nhân & Cộng Đồng: Phô trương sự tự do của mình (uống rượu, giải trí, phong cách sống…) cách thiếu khôn ngoan trước mặt những tân tín hữu hoặc những người có nền tảng khác, khiến họ hiểu lầm về ân điển, hoặc bắt chước làm theo dù lương tâm họ lên án.
• Trong Hội Thánh & Lãnh Đạo: Lạm dụng quyền hành, sống hai mặt (đạo đức giả), tham lam tiền bạc, hay gây chia rẽ. Hành vi của người lãnh đạo có sức ảnh hưởng lớn. “Vậy, nếu sự ăn làm cho anh em tôi sa ngã, thì tôi sẽ chẳng hề ăn thịt nữa, để khỏi làm cho anh em tôi sa ngã” (1 Cô-rinh-tô 8:13). Nếu Phao-lô có thể từ bỏ quyền lợi chính đáng của mình vì người khác, thì các lãnh đạo càng phải tự xét.
• Trong Ngôn Ngữ & Thái Độ: Dùng lời nói cay độc, gièm pha, hoặc thái độ kiêu ngạo, khinh thường người yếu đuối, mới tin. “Hãy cẩn thận, đừng để sự tự do mình làm dịp cho kẻ yếu đuối sa ngã” (1 Cô-rinh-tô 8:9).
• Trong Giáo Dục & Môn Đồ Hóa: Áp đặt những truyền thống, luật lệ của con người lên người khác như thể đó là điều kiện cứu rỗi, khiến họ vấp phạm vào sự rườm rà thay vì vâng phục Đấng Christ.

Làm thế nào để tránh trở thành *skandalon* và trở nên một công cụ gây dựng? Dưới đây là những nguyên tắc hành động:

1. Nuôi Dưỡng Tấm Lòng Yêu Thương Và Nhạy Cảm Thuộc Linh: Câu hỏi then chốt không phải là “Tôi có được phép làm điều này không?” mà là **“Điều này có gây dựng cho người khác không?”** và **“Điều này có làm vinh hiển Đức Chúa Trời không?”** (1 Cô-rinh-tô 10:31). Cần phát triển sự nhạy bén để nhận biết những “người anh em yếu đuối” xung quanh mình.

2. Thực Hành Sự Tự Kiểm Soát Và Hy Sinh Vì Cộng Đồng: Tự do trong Đấng Christ luôn đi kèm với trách nhiệm. Đôi khi, biểu hiện cao nhất của tự do Cơ Đốc là **tự nguyện giới hạn tự do ấy vì lợi ích của người khác.** Đây là sự bắt chước chính Chúa Giê-xu, Đấng đã “hy sinh mạng sống vì chúng ta”.

3. Giao Tiếp Cách Khôn Ngoan Và Khiêm Nhường: Trong những vấn đề không thuộc giáo lý căn bản (như cứu rỗi bởi ân điển qua đức tin), hãy tránh thái độ “dạy đời” hay khoe khoang sự hiểu biết. Thay vào đó, “Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm. Đừng làm gương xấu cho người Giu-đa, người Gờ-réc, hay là cho Hội thánh của Đức Chúa Trời” (1 Cô-rinh-tô 10:31-32).

4. Làm Gương Trong Đời Sống Chính Trực: Đặc biệt đối với người lãnh đạo, cha mẹ, hay người đi trước, đời sống phải minh bạch, trung tín và hướng về Đấng Christ. Sự chính trực sẽ gỡ bỏ những chướng ngại không cần thiết để người khác đến với Chúa.

5. Khi Phạm Lỗi – Ăn Năn Và Sửa Chữa: Nếu nhận ra mình đã vô tình hoặc cố ý làm vấp phạm anh em mình, hãy mau chóng ăn năn với Đức Chúa Trời và tìm cách xin lỗi, giải thích với người đã bị ảnh hưởng để chữa lành mối quan hệ. “Vậy, nếu anh em xưng tội mình, thì Ngài là thành tín công bình để tha tội cho anh em” (1 Giăng 1:9).

Làm vấp phạm người khác, theo nghĩa Kinh Thánh, là một tội nghiêm trọh vì nó đụng chạm đến linh hồn và sự cứu rỗi của anh em mình. Nó xuất phát từ sự ích kỷ, thiếu nhạy cảm, và sự lạm dụng tự do. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi sống trong sự tự do vinh hiển của con cái Đức Chúa Trời, nhưng sợi dây dẫn đường cho mọi tự do ấy chính là **tình yêu thương**.

Phao-lô đã đưa ra nguyên tắc vàng: “Vả, anh em đã được gọi để được tự do; song đừng lấy sự tự do đó làm dịp cho anh em sống theo tánh xác thịt, nhưng hãy lấy lòng yêu thương làm đầy tớ lẫn nhau” (Ga-la-ti 5:13). Khi chúng ta lấy tình yêu thương làm động cơ, lấy sự gây dựng làm mục tiêu, và lấy Đấng Christ làm gương mẫu, chúng ta sẽ không chỉ tránh được việc trở thành “hòn đá vấp phạm”, mà còn trở nên những “viên đá sống” được góp vào để xây dựng Hội Thánh của Ngài (1 Phi-e-rơ 2:5). Hãy bước đi cách cẩn trọng, khôn ngoan và đầy yêu thương, luôn nhớ rằng chúng ta thuộc về nhau trong Thân Thể Đấng Christ.