Việc 'thử thách đức tin' sinh ra sự kiên nhẫn như thế nào (Gia-cơ 1:3)?

Lời mở đầu của Sứ đồ Gia-cơ dành cho các tín hữu tản lạc là một trong những phân đoạn Kinh Thánh vừa chân thực vừa đầy thách thức: “Hỡi anh em, hãy coi sự thử thách trăm bề thoạt đến cho anh em như là điều vui mừng trọn vẹn, vì biết rằng sự thử thách đức tin anh em sanh ra sự nhịn nhục.” (Gia-cơ 1:2-3, Kinh Thánh Tiếng Việt 1925). Trong một thế giới tìm kiếm sự thoải mái và tránh né đau khổ, mệnh lệnh “hãy coi… như là điều vui mừng” dường như nghịch lý. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ phân tích cơ chế thuộc linh mà qua đó, thử thách đức tin (δοκιμὴ τῆς πίστεως – dokimē tēs pisteōs) tác động để sanh ra (κατεργάζεται – katergazetai) sự nhịn nhục (ὑπομονή – hypomonē), và ý nghĩa thực tiễn của tiến trình này cho đời sống Cơ Đốc nhân.

Thư tín Gia-cơ được viết cho “mười hai chi phái ở tan lạc” (Gia-cơ 1:1), ám chỉ các tín hữu gốc Do Thái bị phân tán khỏi Palestine vì bắt bớ. Họ đối mặt với nghèo khó, áp bức và những thử thách từ bên ngoài lẫn bên trong (Gia-cơ 2:6-7, 5:1-6). Trong ngữ cảnh đó, từ “thử thách” (πειρασμοῖς – peirasmois trong câu 2) mang nghĩa rộng, chỉ mọi loại hoạn nạn, khó khăn, áp lực đè nặng lên đời sống và đức tin của họ. Điều then chốt là phân biệt với “cám dỗ” (cũng dùng chung từ peirasmos trong ngữ cảnh khác). Ở đây, trọng tâm không phải là sự quyến dụ phạm tội (xem Gia-cơ 1:13-15), mà là hoàn cảnh khó khăn được cho phép xảy đến để tinh luyện người tin Chúa.

Cụm từ “sự thử thách đức tin anh em” (Gia-cơ 1:3) trong nguyên văn Hy Lạp là τὸ δοκίμιον ὑμῶν τῆς πίστεως (to dokimion hymōn tēs pisteōs). Δοκίμιον (dokimion) thú vị ở chỗ nó không chỉ là “sự thử thách” mà còn hàm ý kết quả của quá trình thử nghiệm – tức là đức tin đã được chứng minh, tinh luyện, và trở nên nguyên chất. Nó như quá trình luyện kim, đốt bỏ tạp chất để thu được vàng ròng (xem I Phi-e-rơ 1:7). Vậy, “thử thách đức tin” là công cụ Đức Chúa Trời dùng để chứng minh và thanh tẩy đức tin thật, tách biệt nó với niềm tin hời hợt hoặc tình cảm nhất thời.

Động từ Hy Lạp κατεργάζεται (katergazetai) rất mạnh mẽ. Nó không chỉ có nghĩa “tạo ra” một cách thụ động, mà là “làm việc ra, sản xuất ra, hoàn thành, đạt được một kết quả thông qua nỗ lực hoặc quá trình”. Nó diễn tả một sự sản xuất tích cực, một công việc được hoàn tất. Điều này cho thấy sự kiên nhẫn không tự động xuất hiện; nó là sản phẩm được rèn giũa, đúc kết một cách chủ ý thông qua tương tác giữa đức tin đang bị thử thách và ân điển của Đức Chúa Trời. Thử thách là “công xưởng”, đức tin là “nguyên liệu”, và kết quả là “sự kiên nhẫn”.

Sản phẩm được sản xuất ra là ὑπομονή (hypomonē). Từ này thường được dịch là “sự nhịn nhục”, “sự bền đỗ”, “sự kiên nhẫn”. Nó không phải là thái độ thụ động cam chịu, mà là sức chịu đựng tích cực, sự kiên trì dưới áp lực, sự bám trụ vững vàng không lùi bước. Hypomonē là đặc tính của người chiến sĩ không bỏ chạy trong trận chiến, của vận động viên chạy hết chặng đường (Hê-bơ-rơ 12:1), của người nông dân chờ đợi mùa gặt (Gia-cơ 5:7). Nó là “sự ở lại dưới” (nghĩa đen của hypo (dưới) + menō (ở lại)) một gánh nặng cách can đảm và trung tín.

Làm thế nào mà một điều khó chịu như thử thách lại có thể “sản xuất” ra một phẩm chất quý giá như kiên nhẫn? Kinh Thánh hé lộ cơ chế này qua nhiều phân đoạn:

1. Thử Thách Buộc Đức Tin Hành Động và Lớn Lên: Đức tin không được thử thách giống như cơ bắp không được tập luyện – nó yếu ớt và không phát triển. Khi gặp khó khăn, chúng ta buộc phải vận dụng đức tin: tin cậy Lời Chúa, cầu nguyện, tìm kiếm Ngài. Sứ đồ Phi-e-rơ mô tả: “...Anh em đang bị thử thách trong nhiều hoạn nạn, thì sự đó quí hơn vàng hay hư mất, dầu đã thử luyện bằng lửa, hầu cho sự tin đức của anh em được quý hơn vàng... và ngợi khen, vinh hiển, tôn trọng khi Đức Chúa Jêsus Christ hiện ra.” (I Phi-e-rơ 1:6-7). Quá trình “thử luyện bằng lửa” (thử thách) làm tăng giá trị (sự quý hơn) của chính đức tin. Đức tin mạnh mẽ hơn là nền tảng cho sự kiên nhẫn bền vững.

2. Thử Thách Bày Tỏ Sự Yếu Đuối và Dẫn Đến Sự Nương Dựa Vào Ân Điển: Thử thách thường đẩy chúng ta đến giới hạn, cho thấy sự hạn chế và bất lực của bản thân. Chính tại điểm yếu đó, ân điển và sức mạnh của Đức Chúa Trời trở nên trọn vẹn (II Cô-rinh-tô 12:9). Sự kiên nhẫn thật (hypomonē) không phải từ sự cứng cỏi của bản năng con người, mà là sự sản sinh của Thánh Linh (Ga-la-ti 5:22 – “nhịn nhục” trong bản 1925 chính là hypomonē). Khi chúng ta nương dựa vào Chúa trong thử thách, Ngài tuôn đổ sức mạnh và lòng kiên trì của Ngài vào trong chúng ta.

3. Thử Thách Mở Rộng Tầm Nhìn Thuộc Linh: Gia-cơ tiếp tục: “Nhưng sự nhịn nhục phải làm trọn việc nó, hầu cho chính mình anh em cũng trọn lành toàn vẹn, không thiếu thốn chút nào.” (Gia-cơ 1:4). “Làm trọn việc nó” (ἔχειν ἔργον τέλειον – echein ergon teleion) cho thấy kiên nhẫn có một mục tiêu: sự trưởng thành, trọn vẹn thuộc linh. Thử thách giúp chúng ta nhìn vượt lên trên hoàn cảnh trước mắt để thấy mục đích đời đời của Đức Chúa Trời. Sứ đồ Phao-lô đồng thanh: “Chúng ta cũng khoe mình trong hoạn nạn nữa, vì biết rằng hoạn nạn sinh ra sự nhịn nhục, sự nhịn nhục sinh ra sự rèn tập, sự rèn tập sinh ra sự trông cậy.” (Rô-ma 5:3-4). Chuỗi nhân-quả: Hoạn nạn (thử thách) → Nhịn nhục (hypomonē) → Rèn tập (đức tính đã được chứng nghiệm) → Trông cậy (hy vọng không hổ thẹn). Kiên nhẫn, do đó, trở thành cầu nối giữa đau khổ hiện tại và hy vọng tương lai.

Áp-ra-ham (Sáng Thế Ký 22): Mệnh lệnh dâng con một Y-sác là thử thách tột cùng cho đức tin Áp-ra-ham. Qua sự vâng phục tuyệt đối và kiên trì trong ba ngày hành trình đến núi Mô-ri-a, hypomonē của ông được sản sinh. Đức tin ông được tinh luyện, và cuối cùng, ông được xưng là bạn của Đức Chúa Trời (Gia-cơ 2:23).

Gióp: Cả sách Gióp là một phòng thí nghiệm về “sự thử thách đức tin sinh ra sự nhịn nhục”. Gia-cơ đã trực tiếp nhắc đến ông: “Hãy xem kẻ đã nhịn nhục... Anh em đã nghe sự nhịn nhục của Gióp...” (Gia-cơ 5:10-11). Sự kiên nhẫn của Gióp (hypomonē) không phải là im lặng cam chịu, mà là sự bám trụ vào sự công bình và chủ quyền của Đức Chúa Trời giữa những thảo luận căng thẳng và đau đớn khôn tả. Kết quả là: “Đức Giê-hô-va ban phước cho buổi sau của đời Gióp nhiều hơn buổi đầu...” (Gióp 42:12).

Chính Chúa Giê-xu: Ngài là Đấng hoàn hảo về đức tin và sự kiên nhẫn. “Ấy vì sự vui mừng đã đặt trước mặt Ngài, thì Ngài nhịn chịu thập tự giá, khinh điều sỉ nhục...” (Hê-bơ-rơ 12:2). “Nhịn chịu” ở đây là ὑπέμεινεν (hypemeinen), cùng gốc với hypomonē. Thử thách của thập tự giá đã sản sinh ra sự kiên nhẫn vinh hiển, mở đường cho sự cứu rỗi chúng ta.

1. Thay Đổi Góc Nhìn (Gia-cơ 1:2): Thay vì than trách, oán hận hoặc tuyệt vọng khi gặp thử thách, hãy tập “coi... như là điều vui mừng”. Đây không phải là cảm xúc giả tạo, mà là lựa chọn thuộc linh dựa trên sự hiểu biết (“vì biết rằng...” – c.3). Chúng ta vui mừng không phải vì nỗi đau, mà vì tiềm năng thuộc linh mà thử thách mang lại: nó đang sản xuất ra trong chúng ta sự kiên nhẫn của Đấng Christ.

2. Cầu Nguyện Trong Sự Khôn Ngoan (Gia-cơ 1:5): Ngay sau khi nói về thử thách, Gia-cơ khuyên hãy cầu xin sự khôn ngoan. Chúng ta cần ơn khôn ngoang của Đức Chúa Trời để nhận biết tay Ngài trong thử thách, để hiểu bài học Ngài dạy, và để có sức mạnh kiên trì theo ý muốn Ngài, chứ không theo sự khôn ngoan thế gian tìm cách thoát khỏi mọi khó khăn.

3. Xác Quyết Bởi Lời Chúa: Hãy ghi nhớ và suy ngẫm những lời hứa về mục đích yêu thương của Đức Chúa Trời trong thử thách (Rô-ma 8:28, II Cô-rinh-tô 4:17). Lời Chúa là nguồn dinh dưỡng cho đức tin đang bị thử nghiệm, giúp nó đứng vững và lớn lên.

4. Ghi Nhận Sự Tăng Trưởng: Hãy nhìn lại hành trình thuộc linh của mình. Những thử thách trong quá khứ đã dạy bạn điều gì? Bạn có kiên nhẫn hơn, trưởng thành hơn, nương dựa Chúa nhiều hơn không? Sự ghi nhận này củng cố đức tin cho những thử thách tương lai.

5. Cộng Đồng và Sự Khích Lệ: Sống trong sự thông công với Hội Thánh. Những người đã trải qua thử thách và có được sự kiên nhẫn (như Gióp) trở thành tấm gương và nguồn khích lệ cho chúng ta (Gia-cơ 5:10-11). Hãy chia sẻ gánh nặng và khích lệ nhau.

Lời dạy của Gia-cơ 1:3 không hề lãng mạn hóa sự đau khổ, nhưng nó mặc khải một chân lý thuộc linh sâu sắc và đầy quyền năng: những lò lửa thử thách mà Đức Chúa Trời cho phép trong đời sống chúng ta không phải là dấu hiệu của sự thất bại hay thịnh nộ của Ngài. Trái lại, chúng là phương tiện sản xuất đặc biệt của Ngài để tạo nên trong chúng ta hypomonē – sự kiên nhẫn thánh, bền bỉ, và đắc thắng. Phẩm chất này là dấu hiệu của sự trưởng thành thuộc linh, là nền tảng cho một đời sống “trọn lành toàn vẹn” (Gia-cơ 1:4), và là bằng chứng sống động về đức tin chân thật đang vận hành.

Ước mong mỗi chúng ta, khi đối diện với “sự thử thách trăm bề”, có thể nhìn xa hơn sự khó chịu trước mắt để thấy bàn tay nhà kim hoàn thiên thượng đang tinh luyện đức tin chúng ta. Hãy để thử thách làm công việc của nó, vì chúng ta biết chắc rằng, bởi ân điển và lời hứa của Đức Chúa Trời, nó đang không ngừng sanh ra sự nhịn nhục quý giá trong tâm linh chúng ta.