Sự Thiếu Hiểu Biết và Trách Nhiệm Đạo Đức Trước Mặt Đức Chúa Trời
Trong hành trình đức tin, một câu hỏi thần học và thực tiễn thường trỗi dậy: “Phải chăng sự thiếu hiểu biết có thể trở thành một lý do chính đáng, một cái cớ hợp lệ, cho những tội lỗi chúng ta phạm phải?” Cảm xúc chung của con người là tìm kiếm sự giảm nhẹ trách nhiệm, và sự không biết dường như là một lá chắn hợp lý. Tuy nhiên, Kinh Thánh – Lời hằng sống của Đức Chúa Trời – đưa chúng ta vào một sự khám phá sâu sắc hơn, vượt trên lý lẽ thuần túy của con người, để thấy được tiêu chuẩn công bình, thánh khiết và ân điển của Ngài.
I. Quan Điểm Của Kinh Thánh: Từ Sự Mặc Khải Chung Đến Sự Mặc Khải Đặc Biệt
Kinh Thánh trình bày một sự phân biệt rõ ràng giữa trách nhiệm dựa trên sự mặc khải chung (những gì Đức Chúa Trời bày tỏ qua tạo vật và lương tâm) và sự mặc khải đặc biệt (những gì Ngài bày tỏ qua Lời Ngài).
1. Trách Nhiệm Từ Sự Mặc Khải Chung (Lương Tâm và Tạo Vật):
Phao-lô, trong thư Rô-ma, đưa ra một nguyên tắc nền tảng: “Vả, các dân ngoại không có luật pháp, mà khi họ tự nhiên làm những việc luật pháp dạy biểu, thì những người ấy dầu không có luật pháp, luật pháp cũng đối với họ là luật pháp của chính mình. Họ tỏ ra rằng việc luật pháp đã ghi trong lòng họ: còn lương tâm mình làm chứng cho họ nữa, ý tưởng mình cáo giác hay là binh vực họ” (Rô-ma 2:14-15).
Đoạn Kinh Thánh then chốt này dạy rằng ngay cả những người không được nghe luật pháp Môi-se (tức là “thiếu hiểu biết” về luật pháp đặc biệt) vẫn có một sự hiểu biết đạo đức cơ bản được Đức Chúa Trời khắc ghi trong lòng – lương tâm. Từ “lương tâm” trong nguyên văn Hy Lạp là συνείδησις (syneidēsis), có nghĩa là “sự hiểu biết cùng với”, chỉ về khả năng tự phán xét, phân biệt phải trái cùng với Đức Chúa Trời. Do đó, con người không thể hoàn toàn viện dẫn “thiếu hiểu biết” khi lương tâm họ cáo trách họ.
Phao-lô tiếp tục trong Rô-ma 1:18-20, giải thích rằng cơn thịnh nộ của Đức Chúa Trời “từ trên trời tỏ ra nghịch cùng mọi sự không tin kính và mọi sự không công bình của những người dùng sự không công bình mà bắt hiếp lẽ thật”. Tại sao? “Bởi vì điều chi có thể biết được về Đức Chúa Trời thì đã trình bày ra cho họ, Đức Chúa Trời đã tỏ điều đó cho họ rồi... nên họ không thể chữa mình được.” Sự hiểu biết về quyền năng và thần tính của Đức Chúa Trời đã được bày tỏ rõ ràng qua công trình sáng tạo. Sự “thiếu hiểu biết” ở đây thực chất là một sự chối bỏ có chủ ý (bắt hiếp lẽ thật) hơn là một sự vô tội thật sự.
2. Sự Phán Xét Dựa Trên Mức Độ Mặc Khải: Chúa Giê-xu đưa ra một nguyên tắc quan trọng trong Lu-ca 12:47-48: “Đầy tớ nào đã biết ý chủ mình, mà không sửa soạn, không chiều theo ý ấy, thì sẽ bị đòn nhiều. Nhưng đầy tớ nào không biết ý chủ mình, mà làm việc đáng phạt, thì bị đòn ít. Vì ai đã được ban cho nhiều, thì sẽ bị đòi lại nhiều; và ai đã được giao cho nhiều, thì sẽ bị đòi lại nhiều hơn.” Nguyên tắc này cho thấy:
- Trách nhiệm tỷ lệ thuận với sự hiểu biết. Người được ban cho nhiều sự mặc khải (hiểu biết ý Chúa) sẽ bị xét đoán nghiêm khắc hơn nếu không vâng theo.
- Tuy nhiên, “bị đòn ít” không đồng nghĩa với “vô tội”. Ngay cả người thiếu hiểu biết vẫn phải chịu hình phạt cho hành vi “đáng phạt” của mình. Sự thiếu hiểu biết có thể làm giảm mức độ nghiêm trọng của sự phán xét (tùy theo sự công bình của Đức Chúa Trời), nhưng không hoàn toàn xóa bỏ tội lỗi hay hậu quả của nó.
II. Phân Tích Từ Ngữ và Các Trường Hợp Điển Hình
1. Tội “Vô Ý” và Tội “Cố Ý” Trong Cựu Ước:
Luật pháp Môi-se có sự phân biệt rõ ràng giữa tội do thiếu hiểu biết/vô ý và tội cố ý, phản loạn.
- Tội Vô Ý (Unintentional Sin): Trong tiếng Hê-bơ-rơ là שְׁגָגָה (shegagah) – hành động phạm tội do lầm lỡ, sai sót, không có chủ ý (Lê-vi Ký 4:2, 13, 22...). Đối với những tội này, luật pháp có quy định về của lễ chuộc tội (như của lễ thiêu, của lễ chuộc tội). Điều này cho thấy ngay cả tội vô ý cũng cần được chuộc, vì nó vẫn làm ô uế và tách rời con người khỏi sự thánh khiết của Đức Chúa Trời. Sự thiếu hiểu biết không miễn trừ nhu cầu cần được thanh tẩy.
- Tội Cố Ý, Xấc Xược (Presumptuous Sin): Trong tiếng Hê-bơ-rơ là בְּיָד רָמָה (beyad ramah) – với bàn tay đưa cao, cách công khai, ngạo mạn (Dân Số Ký 15:30-31). Người phạm loại tội này “đã khinh bỉ lời Đức Giê-hô-va... người ấy sẽ bị truất khỏi dân sự mình”. Đây là tội có chủ ý chống nghịch, khinh thường điều răn Chúa. Sự trừng phạt nghiêm khắc hơn nhiều.
2. Lời Cầu Nguyện Của Chúa Giê-xu Trên Thập Tự Giá:
Một trong những bằng chứng mạnh mẽ nhất về thái độ của Đức Chúa Trời đối với sự thiếu hiểu biết nằm trong lời cầu nguyện của Chúa Giê-xu: “Khi đó Đức Chúa Jêsus nói rằng: Lạy Cha, xin tha cho họ, vì họ không biết mình làm điều gì” (Lu-ca 23:34).
Hành động của những người lính và những kẻ chế giễu thật sự là tội lỗi kinh khủng – đóng đinh Con Đức Chúa Trời. Tuy nhiên, Chúa Giê-xu viện đến “vì họ không biết”. Điều này có phải Ngài đang xác nhận sự thiếu hiểu biết là lý do chính đáng? Không. Hãy chú ý:
- Chúa Giê-xu không tuyên bố họ vô tội. Ngài cầu xin Cha tha thứ cho họ. Sự tha thứ chỉ cần thiết khi có tội lỗi. Do đó, hành động của họ vẫn là tội.
- Lời cầu nguyện này biểu lộ lòng thương xót vô hạn của Đấng Christ và mở ra cánh cửa cho sự ăn năn. Sứ đồ Phao-lô, trước khi trở lại, cũng hành động trong sự thiếu hiểu biết và vô tín (1 Ti-mô-thê 1:13).
- Lời cầu nguyện này chỉ thật sự ứng nghiệm cho những ai, sau khi nhận biết tội lỗi mình, ăn năn và tin nhận Đấng Christ. Nó không phải là sự miễn trừ tự động cho mọi sự thiếu hiểu biết.
III. Sự Thiếu Hiểu Biết Trong Thời Đại Ân Điển và Trách Nhiệm Cá Nhân
Sau sự phục sinh của Chúa Giê-xu và sự giáng lâm của Đức Thánh Linh, trách nhiệm của con người được làm rõ hơn trong ánh sáng của Phúc Âm.
Sứ đồ Phao-lô tuyên bố trước mặt Vua Ạc-ríp-ba: “Tôi tưởng rằng mình phải đối địch với danh Jêsus ở Na-xa-rét... Ấy là tôi đã làm nhiều việc nghịch cùng danh Jêsus đó... Tôi đã nhận lãnh quyền nơi các thầy tế lễ cả, bắt bớ họ đến cả thành ngoại quốc... Lạy Vua Ạc-ríp-ba, tôi có phải là kẻ điên dại đâu, nhưng tôi nói ra những lời chân thật và có lý. Vua tin các lời tiên tri, tôi biết vua tin... Vua có tin các đấng tiên tri chăng? Tôi biết vua tin. Bấy giờ Ạc-ríp-ba nói với Phao-lô rằng: Ngươi tưởng khuyên ta trở nên tín đồ Cơ Đốc trong một giờ đồng hồ sao?” (Công Vụ 26:9, 24-28). Cuộc đối thoại này cho thấy Phao-lô nhận tội lỗi trong quá khứ của mình, đồng thời kêu gọi người nghe (dù là vua chúa) phải có trách nhiệm đáp lại lẽ thật đã được trình bày rõ ràng.
Phao-lô cũng viết cho các tín hữu thành Rô-ma về số phận của những người không biết luật pháp: “Hễ ai phạm tội mà không có luật pháp, thì cũng sẽ hư mất không luật pháp; còn ai phạm tội có luật pháp, thì sẽ bị xử đoán bởi luật pháp” (Rô-ma 2:12). Điều này khẳng định: Sự vắng mặt của luật pháp thành văn không cứu được ai khỏi sự hư mất. Tiêu chuẩn xét đoán sẽ khác nhau (dựa trên luật pháp hay dựa trên lương tâm và sự mặc khải chung), nhưng kết cục cho tội lỗi vẫn là sự hư mất nếu không có sự chuộc tội.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc
1. Từ Bỏ Tâm Lý Tìm Cớ: Bài nghiên cứu này nhắc nhở chúng ta phải thành thật với chính mình trước mặt Chúa. Thay vì nhanh chóng viện dẫn “con không biết” để biện minh cho thái độ, lời nói hay hành vi sai trật, chúng ta cần có thái độ của Đa-vít: “Xin Chúa dò xét con, và biết lòng con; Xin thử nghiệm con và biết tư tưởng con. Xin xem thử con có lối ác nào chăng, Và dắt con vào con đường đời đời” (Thi-thiên 139:23-24). Hãy cầu xin Chúa Thánh Linh – Đấng cáo trách thế gian về tội lỗi (Giăng 16:8) – soi sáng những góc khuất trong lòng chúng ta.
2. Tận Tâm Học Hỏi Lời Chúa: Sự thiếu hiểu biết về Lời Chúa không phải là một trạng thái đáng tự hào hay an phận. Phao-lô khuyên Ti-mô-thê: “Hãy chuyên tâm cho được đẹp lòng Đức Chúa Trời như người làm công không chỗ trách được, lấy lòng ngay thẳng giảng dạy lời của lẽ thật” (2 Ti-mô-thê 2:15). Từ “chuyên tâm” trong nguyên văn Hy Lạp là σπούδασον (spoudason), mang nghĩa nỗ lực, sốt sắng, hết lòng. Chúng ta có trách nhiệm chủ động tìm kiếm, học hỏi và vâng theo Lời Chúa để sự hiểu biết của chúng ta được tăng trưởng, nhờ đó tránh được những tội lỗi do thiếu hiểu biết.
3. Sống Với Lòng Thương Xót và Khiêm Nhường: Khi đánh giá người khác, đặc biệt là những người chưa tin hay mới tin, chúng ta cần nhớ nguyên tắc trong Lu-ca 12:48 và lòng thương xót của Chúa Giê-xu. Điều này dạy chúng ta:
- Khiêm nhường: Nhận biết rằng sự hiểu biết của chúng ta cũng còn giới hạn. “Vả, chúng ta hiện biết phần nào, và nói tiên tri phần nào” (1 Cô-rinh-tô 13:9).
- Kiên nhẫn và dạy dỗ: Đối với anh em yếu đuối hoặc thiếu hiểu biết, hãy dùng lòng nhu mì mà nâng đỡ (Ga-la-ti 6:1), giảng giải với lòng nhịn nhục (2 Ti-mô-thê 2:24-25).
- Truyền giảng rõ ràng: Trách nhiệm của Hội Thánh là rao truyền Phúc Âm cách trọn vẹn để “mở mắt họ, hầu cho họ từ tối tăm mà qua sáng láng, từ quyền lực của quỉ Sa-tan mà đến Đức Chúa Trời” (Công Vụ 26:18). Chúng ta phải loại bỏ sự thiếu hiểu biết về ơn cứu rỗi.
4. Nương Dực Hoàn Toàn Vào Ân Điển: Cuối cùng, bài học quan trọng nhất là nhìn vào Thập tự giá. Dù tội lỗi của chúng ta là cố ý, vô ý, do thiếu hiểu biết hay hiểu biết, giải pháp duy nhất vẫn là huyết báu của Chúa Giê-xu Christ. Sự phân loại tội lỗi cho thấy sự nghiêm trọng khác nhau, nhưng tất cả đều cần cùng một phương thuốc: sự chết chuộc tội của Đấng Christ. “Huống hồ máu của Đấng Christ... sẽ càng dường ấy làm sạch lương tâm anh em khỏi công việc chết, đặng hầu việc Đức Chúa Trời hằng sống!” (Hê-bơ-rơ 9:14). Sự tha thứ không dựa trên mức độ hiểu biết của chúng ta, mà dựa trên sự công bình và ân điển của Đức Chúa Trời được thỏa mãn trong Christ.
Kết Luận
Sự thiếu hiểu biết, xét theo Kinh Thánh, không phải là một lý do chính đáng hay một cái cớ hợp lệ để biện minh cho tội lỗi trước mặt Đức Chúa Trời. Nó có thể ảnh hưởng đến mức độ trách nhiệm và hình phạt tùy theo sự công bình của Đấng xét đoán, nhưng không xóa bỏ thực chất tội lỗi hay nhu cầu cần được tha thứ. Con người phải chịu trách nhiệm dựa trên sự mặc khải họ đã nhận được, dù qua lương tâm, tạo vật hay Lời Chúa.
Thay vì tìm kiếm lý do để biện minh, con dân Chúa được kêu gọi sống với thái độ khiêm nhường, chuyên tâm học hỏi Lời Ngài, và trên hết, luôn chạy đến với ân điển được ban qua Chúa Giê-xu Christ – Đấng duy nhất có thể thanh tẩy mọi tội lỗi, dù chúng ta có ý thức hết về chúng hay không. Hãy để lời của Phao-lô là kim chỉ nam: “Vậy, tôi chạy như thể không chạy bá vơ; tôi đánh nhau như thể không đánh gió” (1 Cô-rinh-tô 9:26). Chúng ta hãy sống với sự tỉnh thức và trách nhiệm trọn vẹn, trong sự nương dực trọn vẹn vào Đấng Cứu Chuộc toàn năng.