Có thật sự tồn tại tri kỷ không?

Trong dòng chảy của cuộc sống, con người luôn khát khao được thấu hiểu, được chia sẻ những điều sâu kín nhất của tâm hồn mà không cần diễn giải, được có một “tri kỷ” – người bạn thấu hiểu tường tận lòng mình. Khái niệm này không xa lạ trong văn hóa Á Đông, nhưng liệu nó có thật sự tồn tại, hay chỉ là một lý tưởng lãng mạn? Là Cơ Đốc nhân, chúng ta tìm kiếm câu trả lời không nơi đâu khác ngoài Lời Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá bản chất của mối quan hệ “tri kỷ” dưới ánh sáng của Kinh Thánh, khẳng định rằng không những nó tồn tại, mà Đức Chúa Trời còn ban cho chúng ta mẫu hình tối cao và nền tảng để xây dựng những tình bạn thân thiết, chân thật như vậy.

Từ “tri kỷ” (知己) trong Hán Việt có nghĩa là “biết mình”. Đó là người hiểu rõ bạn, thấu cảm những suy nghĩ, cảm xúc, ước mơ và nỗi đau thầm kín nhất của bạn. Trong tiếng Hy Lạp, Kinh Thánh sử dụng từ philos (φίλος) để chỉ tình bạn, nhưng sự thân thiết sâu sắc hơn thường được diễn tả qua khái niệm “hiệp một lòng” hay “gắn bó linh hồn”.

Sáng Thế Ký 2:18 chép: “Giê-hô-va Đức Chúa Trời phán rằng: Loài người ở một mình thì không tốt; ta sẽ làm nên một kẻ giúp đỡ giống như nó.” Câu này thường được dùng cho hôn nhân, nhưng nguyên tắc nền tảng ở đây là Đức Chúa Trời thiết lập bản chất xã hội và có nhu cầu về mối quan hệ thân thiết của con người. Chúng ta được tạo dựng cho sự hiệp thông (koinōnia – κοινωνία). Sự cô đơn không phải là ý định nguyên thủy của Đấng Tạo Hóa. Do đó, khát vọng có một “tri kỷ” phản ánh chính hình ảnh Đức Chúa Trời trong chúng ta – Ngài là Đức Chúa Trời có mối quan hệ trong chính Ba Ngôi.

1. Đa-vít và Giô-na-than: Sự Gắn Bó Của Linh Hồn
Đây có lẽ là minh họa rõ ràng nhất về tình bạn tri kỷ. I Sa-mu-ên 18:1 miêu tả: “Vả, khi Đa-vít vừa nói cùng Sau-lơ xong, thì linh hồn Giô-na-than kết hiệp cùng linh hồn Đa-vít; Giô-na-than yêu mến Đa-vít như mạng sống của mình.” Cụm “linh hồn... kết hiệp cùng linh hồn” trong tiếng Hê-bơ-rơ (וְנֶפֶשׁ יְהוֹנָתָן נִקְשְׁרָה בְּנֶפֶשׁ דָּוִד) diễn tả một sự ràng buộc, gắn kết chặt chẽ ở cấp độ sâu nhất của con người – linh hồn.

Mối quan hệ này vượt trên lợi ích chính trị, an toàn cá nhân, và ngay cả nghĩa vụ gia đình (Giô-na-than là con trai vua Sau-lơ, kẻ thù của Đa-vít). Họ lập giao ước (I Sa-mu-ên 20:16-17), có sự cảm thông sâu sắc, và Giô-na-than bảo vệ Đa-vít bằng chính mạng sống mình. Tình bạn này được xây dựng trên nền tảng đức tin chung nơi Đức Giê-hô-va (I Sa-mu-ên 20:23).

2. Chúa Giê-xu và Các Môn Đồ: Tình Bạn Từ Đấng Christ
Chúa Giê-xu gọi các môn đồ là bạn hữu. Trong Giăng 15:13-15, Ngài phán: “Chẳng có sự yêu thương nào lớn hơn là vì bạn hữu mà phó sự sống mình. Các ngươi là bạn hữu ta, nếu các ngươi làm theo điều ta dạy. Ta chẳng gọi các ngươi là đầy tớ nữa… nhưng ta đã gọi các ngươi là bạn hữu, vì ta từng tỏ cho các ngươi biết mọi điều ta đã nghe nơi Cha ta.”

Tại đây, Chúa Giê-xu định nghĩa tình bạn thân thiết (philos) dựa trên hai yếu tố: (1) Sự hy sinh tối thượng (“vì bạn hữu mà phó sự sống mình”) và (2) Sự mặc khải, chia sẻ chân thật (“tỏ cho… biết mọi điều”). Ngài không giữ các môn đồ ở khoảng cách của đầy tớ, mà mở lòng chia sẻ những mặc khải thầm kính từ Đức Chúa Cha. Đặc biệt, Giăng thường được nhắc đến như “môn đồ mà Đức Chúa Jêsus yêu” (Giăng 13:23; 19:26; 21:7, 20), gợi ý về một mức độ gần gũi, thân mật đặc biệt, một dạng thức “tri kỷ” trong vòng các sứ đồ.

3. Phao-lô và Ti-mô-thê: Mối Quan Hệ Thuộc Linh Cha-Con
Trong các thư tín, Sứ đồ Phao-lô bày tỏ tình cảm sâu đậm với Ti-mô-thê, người mà ông gọi là “con yêu dấu của ta trong đức tin” (II Ti-mô-thê 1:2). Ông nói về sự đồng cảm sâu sắc: “Vì ta không có ai đồng tình với ta như Ti-mô-thê… như con với cha, người đã hầu việc ta trong sự truyền giảng tin lành.” (Phi-líp 2:20,22). Mối quan hệ này được xây dựng trên chung một mục đích, một đức tin, và sự phục vụ cho Phúc Âm, vượt trên cả quan hệ huyết thống.

Trước khi tìm kiếm một tri kỷ nơi người khác, chúng ta phải nhận ra rằng Đấng Christ chính là Đấng thấu hiểu chúng ta trọn vẹn nhất. Thi Thiên 139:1-4 tuyên bố về sự hiểu biết của Đức Chúa Trời: “Hỡi Đức Giê-hô-va, Ngài đã dò xét tôi và biết tôi… Chúa biết các tư tưởng tôi từ xa.” Chúa Giê-xu, là Ngôi Lời nhập thể, thấu hiểu mọi kinh nghiệm của con người (Hê-bơ-rơ 4:15).

Điều đáng kinh ngạc là Đấng biết rõ chúng ta nhất – biết cả những tội lỗi, yếu đuối, và suy nghĩ thầm kín xấu xa – lại là Đấng yêu thương và chọn chúng ta làm bạn hữu (Rô-ma 5:8). Mối quan hệ này không dựa trên sự hoàn hảo của chúng ta, mà trên sự hy sinh và ân điển của Ngài. Ngài là “bạn của người thâu thuế và kẻ có tội” (Ma-thi-ơ 11:19), luôn sẵn sàng lắng nghe, thông cảm và hướng dẫn. Sự cầu thay của Ngài trên thiên đàng cho chúng ta (Hê-bơ-rơ 7:25) chứng tỏ Ngài luôn thấu hiểu và đồng hành.

Dù khát khao, việc xây dựng và duy trì tình bạn sâu sắc thường gặp trở ngại. Kinh Thánh chỉ ra nhiều nguyên nhân:

• Tội lỗi và sự giả hình: Sự che giấu tội lỗi phá vỡ sự thật thà (Châm Ngôn 28:13). Sự đố kỵ, tranh cạnh, và tính ích kỷ ngăn trở tình bạn chân thật (Gia-cơ 3:16, 4:1).
• Nỗi sợ bị tổn thương: Sau những lần bị phản bội, con người dựng lên bức tường tự vệ. Nhưng Châm Ngôn 18:24 cảnh báo: “Có bạn hữu tỏ ra thân thiết, nhưng có một người bạn còn trìu mến hơn anh em ruột.” Câu này cho thấy cần sự khôn ngoan và kiên nhẫn để tìm được bạn tốt, nhưng không nên vì sợ mà đóng cửa lòng hoàn toàn.
• Sự vội vã của cuộc sống và thiếu đầu tư thời gian: Tình bạn sâu sắc đòi hỏi sự đầu tư thời gian, sự lắng nghe chủ động, và “chịu lấy gánh nặng cho nhau” (Ga-la-ti 6:2).

1. Bắt Đầu Từ Mối Quan Hệ Với Chúa: Một tình bạn lành mạnh với người khác phải bắt nguồn từ tình bạn đúng đắn với Đức Chúa Trời. Khi chúng ta cảm nhận được tình yêu và sự chấp nhận của Ngài, chúng ta sẽ bớt đi nhu cầu đòi hỏi sự hoàn hảo từ người khác, và cũng có khả năng yêu thương người khác cách vô điều kiện hơn (I Giăng 4:19).

2. Sống Chân Thật và Khiêm Nhường Trong Hội Thánh: Hội Thánh phải là môi trường an toàn để “xưng tội cùng nhau” và “cầu nguyện cho nhau” (Gia-cơ 5:16). Điều này đòi hỏi chúng ta dám mở lòng trong những nhóm nhỏ đáng tin cậy. Sứ đồ Phao-lô khuyên: “Hãy mang lấy gánh nặng cho nhau, như vậy anh em sẽ làm trọn luật pháp của Đấng Christ.” (Ga-la-ti 6:2). Việc “mang gánh nặng” đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về hoàn cảnh và tâm tư của nhau.

3. Phát Triển Nghệ Thuật Lắng Nghe Thuộc Linh: Thay vì chỉ đợi đến lượt mình nói, hãy tập lắng nghe chủ động và thấu cảm (Gia-cơ 1:19). Lắng nghe không chỉ lời nói, mà cả những điều chưa nói ra, và cùng nhau tìm kiếm ý Chúa trong hoàn cảnh đó.

4. Trung Tín và Giữ Lòng Tin: Châm Ngôn 17:17 chép: “Trong mọi thời bạn hữu hằng yêu thương, và trong cơn hoạn nạn họ trở nên anh em.” Một tri kỷ thật không phải là người chỉ có mặt lúc vui vẻ, thịnh vượng, mà là người ở bên trong lúc khó khăn, hoạn nạn, và vẫn trung tín dù bạn có thay đổi thế nào. Điều này đòi hỏi lòng trung tín và sự kiên nhẫn.

5. Hướng Mắt Về Cùng Một Chúa: Những tình bạn Cơ Đốc sâu sắc nhất thường được hình thành khi cả hai cùng hướng về Chúa Giê-xu. Khi cùng cầu nguyện, cùng học Lời Chúa, cùng phục vụ, mối liên kết thuộc linh sẽ được tăng cường. Mối dây ba sợi (Truyền đạo 4:12) – tôi, bạn và Đức Chúa Trời – là mối dây bền chặt nhất.

Vậy, có thật sự tồn tại tri kỷ không? Câu trả lời từ Kinh Thánh là một tiếng “Có” đầy xác tín. Đức Chúa Trời, Đấng tạo dựng nên khát vọng này trong lòng chúng ta, cũng chính là Đấng đáp ứng nó. Trước hết, Ngài ban chính Con Ngài, Chúa Giê-xu Christ, làm Tri Kỷ tối cao, Đấng thấu hiểu và yêu thương chúng ta trọn vẹn. Thứ hai, Ngài ban cho chúng ta Hội Thánh – thân thể Đấng Christ – để trong đó, qua sự dẫn dắt của Thánh Linh và Lời Chúa, chúng ta có thể xây dựng những tình bạn chân thật, sâu sắc, phản chiếu tình yêu của Ngài.

Hãy can đảm mở lòng, đầu tư thời gian, sống chân thật và trung tín. Đừng thất vọng nếu không tìm thấy nhiều người tri kỷ, nhưng hãy trân trọng từng mối quan hệ Chúa ban, và trên hết, nuôi dưỡng tình bạn quý báu với Chúa Cứu Thế Giê-xu – Người Bạn luôn sẵn lòng lắng nghe và thấu hiểu bạn nhất. “Đây là điều răn của ta: Các ngươi hãy yêu nhau, như ta đã yêu các ngươi.” (Giăng 15:12). Tình yêu thương hy sinh của Ngài chính là nền tảng và khuôn mẫu cho mọi tình bạn tri kỷ thật sự.