Kinh Thánh nói gì về việc vợ đổi họ khi kết hôn?

Trong bối cảnh xã hội hiện đại với những quan điểm đa dạng về bình đẳng giới và truyền thống, câu hỏi về việc người vợ có nên đổi họ sang họ chồng sau hôn lễ trở thành một đề tài được nhiều cặp vợ chồng Cơ Đốc quan tâm. Đây không chỉ là một quyết định mang tính hành chính hay xã hội, mà còn chạm đến những khía cạnh sâu xa của thần học, sự kết hợp trong hôn nhân và danh tính cá nhân. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khảo sát Kinh Thánh một cách cẩn thận để tìm ra những nguyên tắc nền tảng, phân tích các ví dụ liên quan và đưa ra sự hướng dẫn thuộc linh cho các tín hữu ngày nay.

Trước khi đi vào cụ thể tập tục đổi họ, chúng ta cần hiểu quan điểm của Kinh Thánh về ý nghĩa của tên và họ. Trong văn hóa Hê-bơ-rơ và Kinh Thánh, tên (שֵׁם - *shem*) không chỉ là một nhãn hiệu để gọi, mà thường mang theo ý nghĩa, tính cách, sứ mệnh hoặc lời tiên tri về người đó (Sáng-thế Ký 17:5, 15; 32:28). Việc Đức Chúa Trời đổi tên cho Áp-ram thành Áp-ra-ham, Sa-rai thành Sa-ra, hay Gia-cốp thành Y-sơ-ra-ên là những minh chứng mạnh mẽ cho thấy sự thay đổi danh tính gắn liền với một giao ước mới, một sứ mệnh mới từ Ngài.

Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý: không có một mạng lệnh trực tiếp, rõ ràng nào trong Kinh Thánh bảo người vợ phải từ bỏ họ của cha mình (hay họ của dòng họ) để mang họ của chồng. Luật pháp Môi-se (Torah) đề cập nhiều đến các mối quan hệ gia đình, thừa kế và dòng dõi, nhưng không quy định về việc đổi họ. Danh tính của một người phụ nữ trong Cựu Ước thường được xác định qua mối quan hệ với cha ("con gái của...") hoặc chồng ("vợ của..."), hơn là qua một họ gia đình cố định như cách hiểu hiện đại.

Hãy xem xét một số nhân vật nữ quan trọng:

• Rê-bec-ca, Ra-chên, Lê-a: Khi kết hôn với Y-sác và Gia-cốp, họ vẫn được Kinh Thánh ghi nhận là "Rê-bec-ca", "Ra-chên", "Lê-a" – tên riêng của họ – mà không thêm họ của chồng (Sáng-thế Ký 24, 29). Họ được nhắc đến như một cá thể độc lập trong câu chuyện cứu chuộc.
• Ê-xtơ: Bà được biết đến với tên Ba-tư là Ê-xtơ (có nghĩa "ngôi sao") và tên Hê-bơ-rơ là Ha-đa-sa (Ê-xơ-tê 2:7). Dù trở thành hoàng hậu của vua A-suê-ru, bà không được ghi nhận với "họ" của nhà vua. Danh tính và dân tộc của bà (là người Giu-đa) vẫn được giữ kín và sau đó được bày tỏ cách anh dũng.
• Ma-ri, mẹ Chúa Giê-xu: Trong các sách Phúc Âm, bà luôn được gọi là "Ma-ri" (Maria trong tiếng Hy Lạp, מִרְיָם *Miryam* trong tiếng Hê-bơ-rơ). Dù đã thành hôn với Giô-sép, bà không được gọi là "Ma-ri con gái của Giô-sép" hay "Ma-ri họ Giô-sép". Điều này nhấn mạnh đến danh tính và sự vâng phục độc đáo của bà trong chương trình cứu rỗi.

Một trường hợp đặc biệt cần xem xét là trong sách Dân-số Ký chương 27 và 36, về các con gái của Xê-lô-phát. Họ đòi quyền thừa kế sản nghiệp vì cha không có con trai. Đức Chúa Trời chấp thuận, nhưng với điều kiện họ phải kết hôn trong chi phái của mình, "hầu cho mỗi người trong chi phái Y-sơ-ra-ên cứ theo sản nghiệp của tổ phụ mình" (Dân-số Ký 36:8). Ở đây, vấn đề là sản nghiệp và dòng dõi của chi phái, chứ không phải là họ của người chồng. Tên và danh tính của người cha (Xê-lô-phát) vẫn gắn liền với họ và phần sản nghiệp đó.

Trụ cột thần học cho hôn nhân Cơ Đốc được tìm thấy trong Sáng-thế Ký 2:24: "Bởi vậy cho nên người nam sẽ lìa cha mẹ mà dính díu với vợ mình, và cả hai sẽ trở nên một thịt." Chúa Giê-xu cũng nhắc lại nguyên tắc này (Ma-thi-ơ 19:5, Mác 10:8). Sứ đồ Phao-lô cũng dùng hình ảnh này để so sánh với mối quan hệ giữa Đấng Christ và Hội thánh (Ê-phê-sô 5:31-32).

Cụm từ "một thịt" (בָּשָׂר אֶחָד *basar echad* trong tiếng Hê-bơ-rơ; σὰρξ μία *sarx mia* trong tiếng Hy Lạp) nhấn mạnh đến sự hiệp nhất thuộc linh, tình cảm, thể xác và mục đích sâu sắc nhất. Đây là một sự kết hợp trong giao ước, được thiết lập trước mặt Đức Chúa Trời. Câu hỏi then chốt là: Sự hiệp nhất "một thịt" này có đòi hỏi phải được biểu lộ ra bên ngoài bằng một cái họ chung hay không?

Kinh Thánh không nói "có". Sự hiệp nhất chủ yếu là một thực tại thuộc linh và có tính giao ước. Nó được thể hiện qua tình yêu thương, sự tôn trọng, sự thuận phục lẫn nhau (Ê-phê-sô 5:21), và sự đồng lòng trong đời sống (A-mốt 3:3), hơn là qua một ký hiệu trên giấy tờ. Tuy nhiên, trong bối cảnh văn hóa, việc chia sẻ một họ chung có thể là một biểu tượng hữu hình mạnh mẽ cho sự hiệp nhất vô hình đó, một dấu hiệu cho thế giới thấy về sự gắn kết của gia đình mới.

Sứ đồ Phao-lô, trong sứ mệnh rao truyền Phúc Âm cho người ngoại bang, đã đối diện với nhiều vấn đề văn hóa. Nguyên tắc của ông là: "Vả, dầu tôi được tự do về mọi sự, tôi đã tự ý phục mọi người, hầu cho tôi được nhiều người hơn... Tôi đã trở nên mọi cách cho mọi người, để cứu chuộc được một vài người không cứ cách nào" (I Cô-rinh-tô 9:19, 22). Trong các vấnề không liên quan đến giáo lý căn bản hay đạo đức, người tin Chúa có sự tự do.

Việc đổi họ là một tập tục văn hóa, phổ biến trong nhiều xã hội phương Tây nhưng không phải là phổ quát toàn cầu. Ngay cả trong văn hóa Việt Nam truyền thống, phụ nữ vẫn giữ họ của mình (ví dụ: bà Nguyễn Thị A lấy ông Trần Văn B, bà vẫn là Nguyễn Thị A, con cái mang họ Trần). Điều này cho thấy tập quán này mang tính chất văn hóa-xã hội hơn là tôn giáo.

Phao-lô dạy: "Vậy anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm" (I Cô-rinh-tô 10:31). Quyết định về họ tên cũng nên được đặt dưới nguyên tắc này: Nó có làm vinh hiển Đức Chúa Trời, thể hiện tình yêu thương và sự tôn trọng trong hôn nhân, và gây dựng cho người khác hay không?

Dựa trên những nguyên tắc Kinh Thánh đã phân tích, dưới đây là một số hướng dẫn thực tiễn cho các cặp đôi sắp kết hôn và gia đình Cơ Đốc:

1. Ưu Tiên Sự Hiệp Nhất Thuộc Linh và Tình Yêu Thương: Trọng tâm của bạn không nên đặt vào "nên hay không nên đổi họ" như một quy tắc cứng nhắc, mà vào việc xây dựng sự hiệp nhất thật sự trong Chúa. Hãy cùng nhau học Lời Chúa, cầu nguyện và phục vụ. Đây mới là cốt lõi của giao ước hôn nhân. "Hãy ở với nhau cách nhân từ, đầy dẫy lòng thương xót, tha thứ nhau như Đức Chúa Trời đã tha thứ anh em trong Đấng Christ vậy" (Ê-phê-sô 4:32).

2. Quyết Định Trong Sự Cầu Nguyện, Đối Thoại và Tôn Trọng: Đây là quyết định của cả hai vợ chồng. Hãy cùng nhau cầu nguyện, thảo luận cởi mở về cảm xúc, suy nghĩ, những giá trị gia đình và mong đợi của mỗi người. Người chồng không nên ép buộc như một biểu tượng của quyền lực. Người vợ cũng nên xem xét nguyện vọng của chồng cách tôn trọng. "Hãy kính sợ Đấng Christ mà phục nhau" (Ê-phê-sô 5:21).

3. Xem Xét Ý Nghĩa Biểu Tượng và Văn Hóa: Nếu quyết định chung một họ, hãy xem đó như một biểu tượng đẹp cho sự hiệp nhất của gia đình mới trước mặt Chúa và xã hội. Nếu quyết định giữ họ riêng (hoặc kết hợp cả hai), hãy hiểu rằng điều đó không làm giảm giá trị sự hiệp nhất thuộc linh của bạn. Bạn có thể giải thích quyết định của mình cho gia đình và bạn bè dựa trên sự bình an và đồng thuận chung.

4. Hướng Đến Danh Tính Tối Thượng Trong Đấng Christ: Cuối cùng, danh tính quan trọng nhất của người tin Chúa không phải là họ của cha hay chồng, mà là danh tính trong Đấng Christ. "Anh em đều là con trai của Đức Chúa Trời bởi đức tin trong Đức Chúa Giê-xu Christ... tại đây không còn chia ra người Giu-đa hoặc người Gờ-réc; không còn người tôi mọi hoặc người tự chủ; không còn đàn ông hoặc đàn bà; vì trong Đức Chúa Giê-xu Christ, anh em thảy đều làm một" (Ga-la-ti 3:26, 28). Gia đình của chúng ta cuối cùng thuộc về Vương Quốc Đức Chúa Trời, nơi mọi rào cản trần thế đều bị phá đổ.

Kinh Thánh không đưa ra một mạng lệnh bắt buộc hay cấm đoán cụ thể nào về việc vợ đổi họ khi kết hôn. Thay vào đó, Lời Chúa ban cho chúng ta những nguyên tắc vĩ đại về sự hiệp nhất trong hôn nhân ("một thịt"), về tình yêu thương, sự tôn trọng lẫn nhau và sự tự do trong Đấng Christ để ứng phó với các tập tục văn hóa. Quyết định về họ tên, do đó, nằm trong phạm vi tự do và sự khôn ngoan của đôi vợ chồng Cơ Đốc.

Điều cốt yếu là giữa vợ chồng phải có sự bình an, đồng thuận và cùng tìm kiếm ý muốn Chúa. Dù lựa chọn nào đi nữa, mục đích tối hậu phải là để làm vinh hiển Đức Chúa Trời, thể hiện tình yêu thương của Đấng Christ và xây dựng một mái ấm trên nền tảng đá là Lời của Ngài. Hãy để cho "sự bình an của Đấng Christ cai trị trong lòng anh em" (Cô-lô-se 3:15) khi bạn đưa ra quyết định này, và luôn nhớ rằng danh tính vĩnh cửu và quý giá nhất của chúng ta là được gọi là "con cái của Đức Chúa Trời".