BioLogos là gì?

Trong thế giới hiện đại, mối quan hệ giữa đức tin Cơ Đốc và khoa học, đặc biệt là thuyết tiến hóa, thường được mô tả như một trận chiến. Tuy nhiên, một phong trào trí thức và đức tin đã nỗ lực xây dựng cây cầu đối thoại, tìm kiếm sự hòa hợp chân thật giữa hai lãnh vực tưởng chừng đối nghịch. Đó chính là BioLogos. Bài viết nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá tổ chức BioLogos là gì, nền tảng thần học của họ, những tranh luận xung quanh, và quan trọng nhất là ứng dụng thực tiễn của quan điểm này cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.

BioLogos (từ tiếng Hy Lạp: βίος (bios) - "sự sống", và λόγος (logos) - "lời" hoặc "nguyên lý") là một tổ chức phi lợi nhuận được thành lập vào năm 2007 bởi Tiến sĩ Francis S. Collins, một nhà di truyền học nổi tiếng, lãnh đạo Dự án Bộ gen Người, và là tác giả cuốn sách "Ngôn Ngữ của Chúa" (The Language of God). Chính trải nghiệm cá nhân từ một người vô thần trở thành tín hữu Cơ Đốc đã thúc đẩy ông tìm kiếm con đường hòa giải giữa đức tin sống động của mình và những khám phá khoa học vững chắc mà ông chứng kiến trong ngành sinh học phân tử.

Sứ mệnh chính của BioLogos có thể tóm tắt là: cổ vũ một tầm nhìn về nguồn gốc sự sống tích hợp cả khoa học và đức tin Cơ Đốu cách trung thực, trong đó Chúa là Đấng Sáng Tạo, và khoa học là công cụ để khám phá công trình sáng tạo của Ngài. Họ không xem khoa học như kẻ thù của đức tin, cũng không xem đức tin như chướng ngại vật cho khoa học. Thay vào đó, họ tin rằng "Sách Kinh Thánh" (Scripture) và "Sách Thiên Nhiên" (Nature) đều là những mặc khải từ Đức Chúa Trời và cuối cùng sẽ hòa hợp với nhau.

BioLogos ủng hộ quan điểm gọi là "Sáng Tạo Tiến Hóa" (Evolutionary Creation) hoặc "Thuyết Hữu Thần Tiến Hóa (Theistic Evolution) có sắc thái Cơ Đốc giáo. Điều này khác biệt với:

1. Sáng Tạo Luận Trái Đất Trẻ (Young Earth Creationism): Tin rằng Trái Đất chỉ khoảng 6,000-10,000 năm tuổi, và Chúa sáng tạo mọi loài một cách riêng rẽ trong 6 ngày theo nghĩa đen.
2. Sáng Tạo Luận Trái Đất Già (Old Earth Creationism): Chấp nhận tuổi lớn của vũ trụ nhưng từ chối tổ tiên chung của mọi loài, tin rằng Chúa can thiệp trực tiếp để tạo ra các "loại" (kinds) sinh vật khác nhau.
3. Thiết Kế Thông Minh (Intelligent Design): Tập trung vào việc chỉ ra những yếu tố phức tạp không thể giản lược trong tự nhiên như bằng chứng cho một nhà thiết kế, nhưng thường không xác định danh tính nhà thiết kế đó là Đức Chúa Trời của Kinh Thánh.

Quan điểm của BioLogos có thể được tóm tắt qua những tín điều căn bản sau:

• Đức Chúa Trời là Đấng Sáng Tạo tối cao của mọi sự. Ngài khởi đầu vũ trụ và thiết lập các định luật tự nhiên (bao gồm cả các quá trình tiến hóa). "Ban đầu Đức Chúa Trời dựng nên trời đất." (Sáng-thế Ký 1:1).
• Khoa học, đặc biệt là thuyết tiến hóa thông qua chọn lọc tự nhiên và các cơ chế khác, là mô tả chính xác cách thức Chúa đã và đang tạo dựng sự sống đa dạng trên Trái Đất. Họ xem tiến hóa như một cơ chế (how) chứ không phải là nguyên nhân (who/why) của sự sáng tạo.
• Kinh Thánh là Lời Đức Chúa Trời, có thẩm quyền và chân thật trong mục đích của nó: để bày tỏ cho con người biết về Chúa, bản chất tội lỗi của con người, và kế hoạch cứu rỗi qua Chúa Giê-xu Christ. Kinh Thánh không phải là sách giáo khoa khoa học theo tiêu chuẩn hiện đại.
• A-đam và Ê-va là những nhân vật có thật, được Chúa chọn lựa cách đặc biệt trong dòng lịch sử nhân loại, là tổ phụ đại diện của cả nhân loại, được ban cho linh hồn và sự hiệp thông với Đức Chúa Trời, và họ đã phạm tội bất tuân (Sự Sa Ngã).

Một trong những đóng góp quan trọng của BioLogos là cách tiếp cận giải kinh (hermeneutics) đối với Sáng-thế Ký 1-11. Họ đề xuất đọc những chương này theo thể loại văn chương cổ đại (Ancient Near Eastern literature), tập trung vào chức năng thần học hơn là mô tả cơ học.

1. Sáng-thế Ký 1 như một "Đền Thờ Thời Gian": Học giả John Walton (một cộng tác viên của BioLogos) lập luận rằng "sáng tạo" trong tư duy Cận Đông cổ không chỉ là tạo ra vật chất, mà là thiết lập trật tự, chức năng, và mục đích. Bảy ngày trong Sáng-thế Ký 1 là việc Đức Chúa Trời biến vũ trụ từ chỗ "hỗn độn, trống không" (tohu wa-bohu, תֹהוּ וָבֹהוּ) thành một ngôi đền thiêng liêng, nơi Ngài ngự trị, và con người (A-đam) là hình tượng của Ngài (imago Dei) để quản trị. Cách đọc này tương thích với một quá trình sáng tạo kéo dài hàng tỷ năm.

2. Giải nghĩa "Yôm" (Ngày - יוֹם): Từ "yôm" trong tiếng Hê-bơ-rơ có thể chỉ một ngày 24 giờ, một khoảng thời gian dài, hoặc một thời đại (ví dụ: "ngày của Chúa"). Ngữ cảnh quyết định ý nghĩa. Trong Thi-thiên 90:4, Môi-se viết: "Vì một ngàn năm trước mắt Chúa Khác nào ngày hôm qua đã qua rồi, Giống như một canh của đêm." Điều này cho thấy sự linh hoạt trong khái niệm thời gian đối với Đấng Tạo Hóa.

3. Sự Sa Ngã và Bản Chất Tội Lỗi: BioLogos tin vào tội lỗi mang tính lịch sử và phổ quát. Dù A-đam có thể đại diện cho một quần thể người đầu tiên được Chúa ban cho linh hồn và giao ước đặc biệt, thì hành vi bất tuân của ông đã đem tội lỗi và sự chết thuộc linh (và sau đó là thể xác) vào thế giới. Sứ đồ Phao-lô khẳng định: "Cho nên, như bởi một người mà tội lỗi vào trong thế gian, lại bởi tội lỗi mà có sự chết, thì sự chết đã trải qua trên hết thảy mọi người như vậy, vì mọi người đều đã phạm tội..." (Rô-ma 5:12). Sự cứu rỗi trong Đấng Christ vì thế vẫn là tuyệt đối cần thiết.

Quan điểm của BioLogos không tránh khỏi những chỉ trích từ cả hai phía: một số nhà khoa học cho rằng nó vẫn còn "mê tín", và nhiều tín hữu bảo thủ cho rằng nó nhượng bộ thuyết duy vật.

• Phê phán từ phía đức tin:
  • Làm suy yếu thẩm quyền Kinh Thánh: Các nhà phê bình cho rằng việc không giải nghĩa Sáng-thế Ký theo nghĩa đen là mở cửa cho sự phủ nhận các phép lạ khác, như sự sống lại của Chúa Giê-xu.
  • Vấn đề sự chết trước khi có tội lỗi: Nếu tiến hóa tồn tại hàng triệu năm trước A-đam, thì sự chết (của động vật, thực vật) đã hiện diện trước Sự Sa Ngã. Điều này dường như mâu thuẫn với Rô-ma 5:12 và 1 Cô-rinh-tô 15:21, nơi nói sự chết là hậu quả của tội lỗi. BioLogos đáp trả bằng cách phân biệt giữa sự chết thuộc linh (sự chia lìa với Đức Chúa Trời, áp dụng cho loài người) và sự chết thể xác như một phần của chu kỳ tự nhiên trong thế giới sinh học.
  • Tính độc nhất của con người: Nếu con người tiến hóa từ các loài linh trưởng, thì imago Dei (hình ảnh Đức Chúa Trời) nằm ở đâu? BioLogos nhấn mạnh rằng hình ảnh Đức Chúa Trời không nằm ở hình dáng thể xác, mà ở khả năng quan hệ với Ngài, có đạo đức, sáng tạo, và thi hành quyền quản trị thay mặt Ngài.
• Phê phán từ phía khoa học: Một số nhà khoa học vô thần cho rằng BioLogos vẫn còn gán ghép một "Chúa trống rỗng" (God of the gaps) không cần thiết vào những gì khoa học tự nhiên đã giải thích được.

Hiểu biết về BioLogos không chỉ là tranh luận học thuật, mà có thể đem lại sự tự do và phong phú cho đời sống đức tin hàng ngày.

1. Giải Phóng Sự Sợ Hãi và Nghi Ngờ: Nhiều thanh niên Cơ Đốc lớn lên với cảm giác phải chọn lựa giữa đức tin và lý trí. Quan điểm hòa hợp này giúp họ tiếp nhận kiến thức khoa học mà không cảm thấy phản bội đức tin, và yêu mến Chúa bằng cả "trí khôn" lẫn "hết lòng" (Mác 12:30).
2. Làm Chứng Cách Đáng Tin Cậy: Trong một xã hội coi trọng khoa học, việc chúng ta hiểu biết và tôn trọng những khám phá khoa học có thể mở ra cánh cửa đối thoại. Chúng ta có thể nói: "Tôi tin vào Chúa Giê-xu, và tôi chấp nhận thuyết tiến hóa như một mô tả về cách Chúa làm việc." Điều này phá vỡ định kiến cho rằng Cơ Đốc nhân là những người mù quáng, chống đối khoa học.
3. Khơi Dậy Lòng Kính Sợ và Thờ Phượng Mới Mẻ: Khi nhìn vào sự phức tạp của tế bào, sự rộng lớn của vũ trụ, hay dòng lịch sử sự sống dài đằng đẵng, chúng ta có thể thờ phượng Đấng Sáng Tạo khôn ngoan và kiên nhẫn hơn chúng ta tưởng. "Các từng trời rao truyền sự vinh hiển của Đức Chúa Trời, Bầu trời giãi tỏ công việc tay Ngài làm." (Thi-thiên 19:1). Khoa học làm phong phú thêm bài ca tụng này.
4. Quản Trị Sáng Tạo Có Trách Nhiệm: Nếu chúng ta thấy mình là một phần trong dòng chảy sự sống được Chúa dựng nên qua hàng tỷ năm, trách nhiệm chăm sóc và bảo vệ môi trường – công trình sáng tạo của Ngài – càng trở nên cấp thiết và thiêng liêng (Sáng-thế Ký 2:15).
5. Giữ Vững Trọng Tâm Tin Mừng: Dù tranh luận về "cách thức" sáng tạo thế nào, BioLogos luôn quy về Chúa Giê-xu Christ là trung tâm. Sự sáng tạo cuối cùng hướng về Ngài: "Ấy là trong Ngài muôn vật được dựng nên... cả thảy đều là bởi Ngài và vì Ngài mà được dựng nên." (Cô-lô-se 1:16). Và sự cứu chuộc trong Đấng Christ vẫn là câu trả lời duy nhất cho tội lỗi của nhân loại, bất kể nguồn gốc sinh học của chúng ta là gì.

BioLogos đại diện cho một nỗ lực đáng trân trọng của những tín hữu tri thức, muốn trung thành với cả Đức Chúa Trời của Kinh Thánh lẫn những sự thật về thế giới Ngài đã tạo dựng. Họ mời gọi chúng ta vào một hành trình đức tin trưởng thành, nơi chúng ta không sợ hãi những câu hỏi khó, và tin rằng chân lý cuối cùng đều thuộc về Đức Chúa Trời. Dù mỗi tín hữu có thể đi đến kết luận khác nhau về chi tiết, tinh thần cốt lõi của BioLogos – sự khiêm nhường, đối thoại tôn trọng, và lòng khao khát tôn vinh Đấng Tạo Hóa trong mọi lãnh vực của sự sống – là một bài học quý giá cho mọi Cơ Đốc nhân trong thế kỷ 21.

Như Augustine đã nói: "All truth is God's truth." (Mọi chân lý đều là chân lý của Đức Chúa Trời). Hãy can đảm khám phá cả Sách Kinh Thánh lẫn Sách Thiên Nhiên, với niềm tin vững chắc rằng Đấng cầm giữ chân lý cuối cùng chính là Chúa Giê-xu Christ, Ngôi Lời đã trở nên xác thịt, là cội rễ và cùng đích của mọi sự sáng tạo.