Nguồn Gốc và Ý Nghĩa của Tượng Gargoyle
Trong thế giới kiến trúc, đặc biệt là các nhà thờ và công trình cổ ở châu Âu, hình ảnh những bức tượng kỳ lạ, thường mang hình thú dữ tợn hoặc sinh vật huyền bí nhô ra từ các mái hiên, đã trở nên quen thuộc. Chúng được gọi là “gargoyle”. Đối với nhiều người, chúng gợi lên sự tò mò, thậm chí là sợ hãi, và thường bị liên tưởng đến ma thuật, tà giáo hoặc sự hiện diện của cái ác. Là một nhà nghiên cứu Kinh Thánh Tin Lành, chúng ta cần tìm hiểu nguồn gốc lịch sử của chúng và quan trọng hơn, rút ra những bài học thuộc linh phù hợp với lẽ thật của Đức Chúa Trời.
Bài viết này sẽ khám phá gargoyle từ hai góc độ: (1) góc độ lịch sử & chức năng kiến trúc, và (2) góc độ thần học & ứng dụng thuộc linh dưới ánh sáng Kinh Thánh. Chúng ta sẽ thấy rằng mặc dù bản thân những bức tượng này không có nguồn gốc hay ý nghĩa tôn giáo trực tiếp từ Kinh Thánh, chúng lại mở ra cánh cửa để chúng ta suy ngẫm sâu sắc về các chân lý quan trọng: sự hiện diện của tội lỗi và ma quỷ, sự bảo vệ của Đức Chúa Trời, và lời kêu gọi của Ngài cho chúng ta sống thánh khiết.
Thuật ngữ “gargoyle” bắt nguồn từ tiếng Pháp cổ “gargouille”, có nghĩa là “cổ họng” hoặc “cuống họng”, liên quan đến âm thanh nước chảy róc rách. Về mặt chức năng thuần túy, gargoyle chính là máng xối. Chúng là một phần thiết yếu của kiến trúc Gothic thời Trung Cổ, được thiết kế để dẫn nước mưa từ trên mái nhà thờ chảy ra xa khỏi tường và nền móng, qua miệng mở của bức tượng, tránh gây hư hại cho công trình.
Những hình tượng này thường được chạm khắc thành các sinh vật kỳ dị, quái thú (grotesques), hoặc đôi khi là cảnh diễn tả con người trong tình trạng tội lỗi. Việc sử dụng hình ảnh đáng sợ có thể xuất phát từ một số lý do:
- Giáo Dục bằng Hình Ảnh: Trong thời kỳ mà đa số dân chúng không biết chữ, các nhà thờ sử dụng điêu khắc và kính màu (stained glass) như một “Kinh Thánh bằng đá” để kể các câu chuyện. Những hình tượng gargoyle có thể nhắc nhở người xem về hiểm họa của địa ngục, sự tồn tại của ma quỷ, và hậu quả của tội lỗi.
- Biểu Tượng Bảo Vệ: Có quan niệm cho rằng những hình thú dữ tợn có thể xua đuổi tà linh, bảo vệ thánh đường khỏi những thế lực xấu xa. Điều này phản ánh tín ngưỡng dân gian và sự pha trộn văn hóa thời bấy giờ.
- Thể Hiện Sự Chiến Thắng của Hội Thánh: Việc đặt những sinh vật tượng trưng cho cái ác ngay trên nhà thờ, và bắt chúng phải “phục vụ” mục đích tốt (thoát nước, bảo vệ công trình), có thể được xem như một ẩn dụ về sự chiến thắng của Đấng Christ và Hội Thánh Ngài trước thế lực sự dữ.
Tuy nhiên, cần phải nhấn mạnh ngay rằng: Kinh Thánh không hề đề cập hay ủng hộ việc sử dụng các hình tượng vật chất để xua đuổi ma quỷ hoặc bảo vệ một nơi chốn nào. Điều này dẫn chúng ta đến phần phân tích thần học quan trọng hơn.
Mặc dù không có “gargoyle” trong Kinh Thánh, nhưng các chủ đề mà chúng thường đại diện hoặc gợi lên – như sự dữ, ma quỷ, sự bảo vệ, và sự cảnh giác – lại được Kinh Thánh đề cập rất rõ ràng. Chúng ta cần đối chiếu với Lời Chúa để có cái nhìn đúng đắn.
1. Về Bản Chất của Sự Dữ và Ma Quỷ: Gargoyle thường mô tả hình ảnh của quỷ dữ. Kinh Thánh xác nhận sự tồn tại của ma quỷ, kẻ thù của linh hồn chúng ta. Sứ đồ Phi-e-rơ cảnh báo: “Hãy tiết độ và tỉnh thức: kẻ thù nghịch anh em là ma quỷ, như sư tử rống, đi rình mò chung quanh anh em, tìm kiếm người nào nó có thể nuốt được” (I Phi-e-rơ 5:8). Từ Hy Lạp được dùng cho “rình mò” (περιπατέω, *peripateō*) diễn tả một sự đi vòng quanh, kiên nhẫn tìm kiếm điểm yếu. Ma quỷ không phải là một sinh vật hư cấu với hình thù kỳ dị trên tường, mà là một thực thể tâm linh nguy hiểm, thật sự rình rập chúng ta.
Tuy nhiên, quyền năng của nó bị giới hạn. Chính Chúa Giê-xu Christ đã chiến thắng ma quỷ trên thập tự giá (Cô-lô-se 2:15). Mọi quyền lực của kẻ thù đều bị tước đoạt dưới danh Ngài.
2. Về Sự Bảo Vệ Thuộc Linh – Không Phải Từ Tượng Đá: Chức năng “bảo vệ” được gán cho gargoyle là hoàn toàn sai lầm về mặt thuộc linh. Sự bảo vệ thật sự cho Cơ Đốc nhân không đến từ bất kỳ biểu tượng, bùa chú hay vật thể nào, mà đến từ chính Đức Chúa Trời và mối liên hệ giao ước với Ngài.
- “Đức Giê-hô-va là Đấng bảo hộ ngươi;… Đức Giê-hô-va sẽ giữ ngươi khỏi mọi sự dữ; Ngài sẽ giữ linh hồn ngươi” (Thi Thiên 121:5,7).
- Sứ đồ Phao-lô khẳng định: “Hãy mang lấy mọi khí giới của Đức Chúa Trời, để được đứng vững mà địch cùng mưu kế của ma quỷ” (Ê-phê-sô 6:11). Khí giới Ngài ban là lẽ thật, sự công bình, đức tin, sự cứu rỗi, Lời Chúa và sự cầu nguyện (Ê-phê-sô 6:14-18). Không có món vũ khí nào là một bức tượng.
3. Về Cảnh Giác Trước Tội Lỗi – Bài Học Từ Hình Tượng: Nếu gargoyle được dùng như một lời nhắc nhở trực quan về sự nguy hiểm của tội lỗi và thế giới tâm linh, thì điều này có chỗ tương đồng với nguyên tắc Kinh Thánh: sự cảnh giác. Chúa Giê-xu dạy các môn đồ: “Hãy tỉnh thức và cầu nguyện, kẻo các ngươi sa vào chước cám dỗ” (Ma-thi-ơ 26:41). Từ “tỉnh thức” (γρηγορέω, *grēgoreō*) mang nghĩa thức canh, cảnh giác về mặt thuộc linh. Mỗi Cơ Đốc nhân cần có “hình gargoyle” tâm linh trong đời sống mình – đó là sự nhận biết tỉnh táo về những “máng xối” của tội lỗi có thể gây hư hại cho đền thờ của Đức Thánh Linh là thân thể chúng ta (I Cô-rinh-tô 6:19).
Từ việc tìm hiểu về gargoyle, chúng ta có thể rút ra những bài học thiết thực cho đời sống đức tin hằng ngày:
1. Tìm Kiếm Sự Bảo Vệ Đúng Chỗ: Thay vì tin tưởng vào các biểu tượng, bùa may mắn, hay thậm chí là những lời cầu nguyện máy móc, chúng ta hãy chạy đến với chính Đấng Christ. Sự bảo vệ của Ngài đến qua: - Việc ẩn náu trong Danh Ngài: “Phàm kẻ nào ở nơi kín đáo của Đấng Chí Cao, và hằng ở dưới bóng của Đấng Toàn Năng, thì hãy nói với Đức Giê-hô-va rằng: Ngài là nơi nương náu tôi và đồn lũy tôi, là Đức Chúa Trời tôi, tôi tin cậy Ngài” (Thi Thiên 91:1-2). - Việc xưng nhận quyền năng của Đấng Christ: “Hãy phục Đức Chúa Trời, hãy chống trả ma quỷ, thì nó sẽ lánh xa anh em” (Gia-cơ 4:7). Sự chống trả hiệu quả nhất là đứng vững trong thẩm quyền và sự chiến thắng của Chúa Giê-xu.
2. Xây Dựng “Hệ Thống Thoát Nước” Thuộc Linh: Giống như một tòa nhà cần máng xối để nước mưa không làm hỏng cấu trúc, đời sống chúng ta cần có cơ chế “thoát nước” cho những cơn mưa thử thách, cám dỗ và cảm xúc tiêu cực. - Thú tội và xưng ra: Nước tù đọng gây mục nát. Hãy thường xuyên xưng tội với Chúa và với nhau (Gia-cơ 5:16) để dòng ân điển và sự tha thứ tuôn chảy, thanh tẩy tâm hồn. - Cầu nguyện như hơi thở: Đừng để áp lực tích tụ. Hãy “xả” mọi lo âu, sợ hãi cho Chúa (I Phi-e-rơ 5:7). - Lời Chúa như bản thiết kế: Một máng xối được thiết kế đúng sẽ hoạt động hiệu quả. Đời sống chúng ta cần được xây dựng và điều chỉnh theo tiêu chuẩn của Lời Chúa.
3. Nhận Diện “Hình Thù” của Tội Lỗi Trong Đời Sống Mình: Gargoyle thường có hình thù méo mó, kỳ dị. Tội lỗi trong đời sống chúng ta cũng vậy, đôi khi nó mang những “hình thù” rất tinh vi, dưới vỏ bọc của sự hợp lý, truyền thống, hay thậm chí là “nhu cầu chính đáng”. Hãy cầu xin Đức Thánh Linh – Đấng dò xét mọi sự (I Cô-rinh-tô 2:10) – soi sáng để chúng ta nhận ra những “gargoyle” của sự kiêu ngạo, ganh ghét, giả hình, hay ham muốn xác thịt đang bám vào cấu trúc đời sống mình, và nhờ quyền năng Ngài để phá hủy chúng.
Tượng gargoyle, xét về mặt lịch sử và kiến trúc, là một giải pháp thông minh và mang tính nghệ thuật của người xưa để bảo vệ các công trình. Tuy nhiên, mọi ý nghĩa biểu tượng hay “quyền năng” tâm linh được gán cho chúng đều không có cơ sở từ Kinh Thánh. Là những người tin theo Lời Chúa, chúng ta được kêu gọi vượt lên trên những biểu tượng vật chất để đi vào mối tương giao thật với Đức Chúa Trời hằng sống.
Đấng bảo vệ chúng ta không phải là tượng đá có hình thú dữ, mà là Chiên Con của Đức Chúa Trời, Đấng đã chiến thắng mọi quyền lực sự dữ. Hệ thống phòng thủ của chúng ta không nằm trên nóc nhà thờ, mà nằm trong việc mặc lấy khí giới thuộc linh mà Đức Chúa Trời ban cho. Và lời cảnh tỉnh hiệu quả nhất không phải từ hình ảnh đáng sợ, mà đến từ tiếng nói êm dịu của Đức Thánh Linh phán qua Lời Chúa trong lòng chúng ta.
Ước mong mỗi chúng ta, khi nhìn thấy những hình tượng như gargoyle, sẽ nhớ đến lời kêu gọi sống tỉnh thức, xây dựng đời sống mình trên nền tảng vững chắc là Đấng Christ, và tìm kiếm sự bảo vệ trọn vẹn nơi bóng cánh của Đấng Chí Cao.
“Đức Chúa Trời là nơi nương náu và sức lực của chúng tôi, Ngài sẵn giúp đỡ trong cơn gian truân. Vì vậy, chúng tôi chẳng sợ dầu đất bị biến cải, núi lay động và bị quăng vào lòng biển.” (Thi Thiên 46:1-2)