Mithraism là gì?

Lời Mở Đầu: Một Tôn Giáo Bí Ẩn Trong Thế Giới La Mã

Trong bối cảnh Cơ Đốc giáo sơ khai đang lớn mạnh và lan tỏa khắp Đế chế La Mã, đã tồn tại một tôn giáo bí ẩn khác cũng thu hút nhiều tín đồ: Mithraism (tôn giáo thờ thần Mithras). Là một tôn giáo bí truyền chủ yếu dành cho nam giới, đặc biệt là binh lính và quan chức, Mithraism thường bị nhầm lẫn hoặc bị một số người cố ý đặt lên bàn cân so sánh với Cơ Đốc giáo, với những lập luận về sự tương đồng bề ngoài. Bài nghiên cứu này sẽ tìm hiểu sâu về nguồn gốc, giáo lý của Mithraism, và quan trọng hơn, đặt nó dưới ánh sáng của Lẽ Thật Kinh Thánh để thấy rõ sự khác biệt căn bản, bảo vệ nền tảng đức tin duy nhất nơi Chúa Giê-xu Christ.

I. Nguồn Gốc Và Bản Chất Của Mithraism

Mithraism không phải là một tôn giáo được khải thị, mà là một tôn giáo hỗn hợp, phát triển vào khoảng thế kỷ thứ 1 đến thứ 4 sau Chúa. Tên gọi của nó bắt nguồn từ thần Mithra, một vị thần cổ trong thần thoại Ba Tư (Iran), liên quan đến giao ước, ánh sáng và chiến tranh. Tuy nhiên, khi du nhập vào thế giới La Mã, hình tượng và nghi lễ thờ cúng Mithra đã được La Mã hóa mạnh mẽ, kết hợp với các yếu tố chiêm tinh học Hy Lạp và các tín ngưỡng bản địa.

Đặc điểm nổi bật nhất của Mithraism là việc thờ phượng diễn ra trong những không gian ngầm giống như hang động, gọi là Mithraeum. Trung tâm của nghi lễ thường là một bức phù điêu khắc họa cảnh thần Mithras đang giết một con bò đực thần thánh (tauroctony). Hành động này được tin là tạo ra sự sống mới. Tín đồ trải qua bảy cấp bậc bí ẩn (như Quạ, Cô Dâu, Binh Sĩ, Sư Tử...), tham gia các bữa tiệc lễ nghi và có lẽ là nghi thức rửa tội bằng máu bò.

II. Những Điểm Tương Đồng Bề Ngoài Và Khác Biệt Căn Bản Với Cơ Đốc Giáo

Một số học giả hoặc những người hoài nghi thường chỉ ra những điểm tương đồng bề ngoài để cho rằng Cơ Đốc giáo "mượn" từ Mithraism. Chúng ta cần xem xét chúng dưới ánh sáng khách quan và Kinh Thánh:

1. Sự Chết Và Phục Sinh: Mithraism có liên quan đến ý tưởng tái sinh thông qua cái chết của con bò đực. Tuy nhiên, đây là một biểu tượng vòng tròn của tự nhiên, giống như mùa màng. Trái lại, sự chết và phục sinh của Chúa Giê-xu Christ là một sự kiện lịch sử độc nhất vô nhị, có chứng nhân, với mục đích cụ thể là chuộc tội cho nhân loại. "Ngài đã vì tội lỗi chúng ta mà bị nộp, lại vì sự xưng công bình của chúng ta mà sống lại" (Rô-ma 4:25). Chữ Hy Lạp cho "sống lại" là ἐγείρω (egeirō), mang nghĩa thức dậy, trỗi dậy, khẳng định sự sống thật từ cõi chết.

2. Bữa Tiệc Thánh: Tín đồ Mithraism có bữa ăn chung với bánh và nước. Bữa ăn này mang tính chất huyền bí và kết hợp. Còn Tiệc Thánh của Cơ Đốc nhân là sự tưởng niệm có mệnh lệnh rõ ràng từ Chúa Giê-xu: "Hãy làm điều này để nhớ ta" (Lu-ca 22:19). Nó tượng trưng cho thân và huyết Ngài đã bẻ ra và đổ ra vì nhiều người, là dấu hiệu của Giao Ước Mới (Kainē Diathēkē - Διαθήκη Καινή).

3. Ngày 25 Tháng 12: Một số người cho rằng Giáng Sinh được chọn trùng với ngày lễ Dies Natalis Solis Invicti (Ngày Sinh Của Mặt Trời Bất Bại) có liên hệ với Mithras. Tuy nhiên, các Hội Thánh đầu tiên không mừng sinh nhật Chúa; trọng tâm của họ là sự chết và phục sinh. Việc chọn ngày 25/12 xuất hiện sau này. Quan trọng hơn, Kinh Thánh không ghi rõ ngày sinh, và chân lý không nằm ở ngày tháng mà ở sự kiện Ngôi Lời đã trở nên xác thịt (Giăng 1:14).

4. Đấng Cứu Thế: Mithras là một thần thoại, một biểu tượng. Còn Chúa Giê-xu Christ là Đấng Mê-si được hứa trước trong Cựu Ước, một nhân vật lịch sử được xác nhận. Danh hiệu "Christ" (Χριστός - Christos) là từ Hy Lạp tương đương với "Mê-si" (מָשִׁיחַ - Māšîaḥ) trong tiếng Hê-bơ-rơ, có nghĩa là "Đấng được xức dầu". Hàng trăm lời tiên tri trong Cựu Ước đã ứng nghiệm trọn vẹn nơi Ngài, từ nơi sinh tại Bết-lê-hem (Mi-chê 5:2) đến sự chết đền tội (Ê-sai 53).

III. Ánh Sáng Kinh Thánh: Sự Cứu Rỗi Duy Nhất Và Cảnh Báo Về Các Sự Dạy Dỗ Khác

Kinh Thánh không trực tiếp nhắc đến Mithraism, nhưng nguyên tắc của Đức Chúa Trời về sự thờ phượng thật và sự cứu rỗi thì rõ ràng. Toàn bộ Kinh Thánh làm chứng rằng chỉ có một Đức Chúa Trời chân thật và một Đấng Trung Bảo duy nhất.

1. Chúa Giê-xu Christ Là Con Đường Duy Nhà: Chúa Giê-xu phán một cách dứt khoát: "Ta là đường đi, lẽ thật, và sự sống; chẳng bởi ta thì không ai được đến cùng Cha" (Giăng 14:6). Chữ "đường" trong tiếng Hy Lạp là ὁδὸς (hodos), chỉ về một con đường, một phương cách duy nhất. Sự cứu rỗi không đến từ một biểu tượng thần thoại hay các bí tích huyền bí, mà đến bởi ân điển, thông qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ (Ê-phê-sô 2:8-9).

2. Cảnh Báo Chống Lại Sự Thờ Thần Tượng Và Các Thần Khác: Điều răn đầu tiên trong Mười Điều Răn khẳng định: "Trước mặt ta, ngươi chớ có các thần khác" (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:3). Sứ đồ Phao-lô cũng cảnh báo về những "sự dạy dỗ của loài người" và "sự khôn khéo giả dối" (Cô-lô-se 2:8). Mithraism, với hệ thống thần linh và nghi lễ phức tạp, rơi vào phạm trù thờ thần tượng và tìm kiếm sự khôn ngoan không đến từ Đức Chúa Trời.

3. Sự Mâu Thuẫn Về Bản Tính Cứu Thế: Trong Mithraism, sự "cứu rỗi" có thể liên quan đến việc thăng tiến tâm linh cá nhân qua các cấp bậc và sự hòa hợp với vũ trụ. Nhưng Kinh Thánh dạy rằng mọi người đều phạm tội và sự cứu rỗi là sự tha thứ tội lỗi và giao hòa với Đức Chúa Trời. "Vì tiền công của tội lỗi là sự chết; nhưng sự ban cho của Đức Chúa Trời là sự sống đời đời trong Đức Chúa Giê-xu Christ, Chúa chúng ta" (Rô-ma 6:23). Huyết của bò đực không thể cất tội lỗi đi được; chỉ có huyết của Chúa Giê-xu, Chiên Con của Đức Chúa Trời, mới có quyền năng đó (Hê-bơ-rơ 9:12, 10:4).

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay

Việc nghiên cứu về Mithraism và các tôn giáo khác không chỉ là kiến thức lịch sử, mà còn trang bị cho chúng ta những bài học thuộc linh quý báu:

1. Giữ Vững Đức Tin Thuần Khiết Nơi Chúa Giê-xu: Trong một xã hội đa nguyên tôn giáo, nơi người ta cho rằng "mọi con đường đều dẫn đến Thượng Đế", chúng ta phải đứng vững trên lẽ thật rằng Chúa Giê-xu Christ là Con Đường duy nhất. Sự hiểu biết này giúp chúng ta không bị dao động bởi các triết lý hay tôn giáo hỗn hợp. Hãy đâm rễ sâu trong Lời Chúa và cầu nguyện.

2. Phân Biệt Giữa Biểu Tượng Và Lẽ Thật Lịch Sử: Đức tin Cơ Đốc không dựa trên những huyền thoại hay biểu tượng mơ hồ, mà dựa trên những sự kiện lịch sử có thể kiểm chứng: sự giáng sinh, chức vụ, sự chết và sự sống lại của Chúa Giê-xu. Điều này củng cố nền tảng đức tin của chúng ta và cung cấp nội dung xác thực cho sự làm chứng.

3. Tránh Xa Sự Hỗn Hợp Tôn Giáo (Syncretism): Dân Y-sơ-ra-ên thường sa vào tội thờ Đức Giê-hô-va nhưng cũng thờ các thần tượng Ca-na-an. Ngày nay, cám dỗ pha trộn niềm tin Cơ Đốc với các thực hành tâm linh, chiêm tinh hay triết lý thế gian vẫn còn. Chúng ta được kêu gọi để thờ phượng Đức Chúa Trời "trong tâm thần và lẽ thật" (Giăng 4:24), không pha tạp.

4. Sẵn Sàng Biện Giải Cho Đức Tin Của Mình: Sứ đồ Phi-e-rơ khuyên: "Hãy thường thường sẵn sàng để trả lời mọi kẻ hỏi lẽ về sự trông cậy trong anh em" (I Phi-e-rơ 3:15). Hiểu biết về các tôn giáo như Mithraism giúp chúng ta trả lời một cách khôn ngoan và hiểu biết khi có người đặt câu hỏi về nguồn gốc hay tính độc nhất của đức tin Cơ Đốc.

Kết Luận: Đấng Christ – Lẽ Thật Vượt Trên Mọi Thần Thoại

Mithraism cuối cùng đã suy tàn và biến mất, trong khi Cơ Đốc giáo, dù trải qua muôn vàn cuộc bách hại, vẫn đứng vững và phát triển khắp toàn cầu. Điều này không phải là một sự ngẫu nhiên lịch sử. Đó là bằng chứng cho quyền năng của Lẽ Thật sống động và Đấng Christ đang sống. Mithraism là sản phẩm của tâm trí con người tìm kiếm ý nghĩa trong bóng tối của sự huyền bí và phân cấp. Nhưng Phúc Âm của Chúa Giê-xu Christ là ánh sáng của Đức Chúa Trời chiếu rọi vào trong thế gian, mời gọi mọi người, bất kỳ địa vị hay giới tính nào, đến với sự cứu rỗi trọn vẹn và mối quan hệ cá nhân với Đấng Tạo Hóa.

Là những Cơ đốc nhân Tin Lành, chúng ta hãy luôn ghi nhớ và trân quý ân điển cao quý mà chúng ta đã nhận được: “Ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời” (Ê-phê-sô 2:8). Hãy sống, làm chứng và rao truyền Danh Giê-xu Christ cách mạnh mẽ, vì dưới trời chẳng có Danh nào khác ban cho loài người để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu (Công vụ 4:12).