Armstrongism là gì?

Trong thế giới Cơ Đốc giáo đa dạng, nhiều phong trào và giáo phái đã nổi lên với những giáo lý đặc thù, đôi khi đi chệch khỏi nền tảng Phúc Âm thuần túy. Một trong những phong trào như vậy, có ảnh hưởng đáng kể trong thế kỷ 20, là Armstrongism. Bài viết nghiên cứu chuyên sâu này sẽ phân tích Armstrongism là gì, nguồn gốc, các giáo lý then chốt, và quan trọng nhất là kiểm chứng những giáo lý ấy dưới ánh sáng của Lời Đức Chúa Trời – Kinh Thánh.

I. Giới Thiệu Về Armstrongism: Nguồn Gốc Và Người Sáng Lập

Armstrongism là thuật ngữ dùng để chỉ hệ thống thần học và giáo lý được truyền bá bởi Herbert W. Armstrong (1892-1986). Ông từng là một nhà quảng cáo trước khi trải qua một cuộc "khải tượng" và bắt đầu sự nghiệp tôn giáo. Năm 1934, ông thành lập "Radio Church of God" (Hội Thánh Đức Chúa Trời trên Đài Phát thanh), sau này đổi tên thành Worldwide Church of God (WCG - Hội Thánh Đức Chúa Trời Khắp Thế Gian). Thông qua chương trình phát thanh "The World Tomorrow" và tạp chí "The Plain Truth", Armstrong đã thu hút hàng triệu người nghe và độc giả trên toàn cầu.

Điểm đặc trưng của Armstrong là ông tuyên bố đã "khám phá ra" những lẽ thật Kinh Thánh bị "thất lạc" hoặc bị các giáo hội truyền thống bỏ qua. Ông xem mình và tổ chức của mình là đại diện duy nhất thật sự của Đức Chúa Trời trên đất trong thời hiện đại. Sau khi Armstrong qua đời, WCG đã trải qua một cuộc cải cách thần học lớn vào cuối thập niên 1990, từ bỏ phần lớn các giáo lý đặc thù của ông để quay về với thần học Tin Lành chính thống. Tuy nhiên, nhiều nhóm ly khai vẫn tiếp tục gìn giữ và truyền bá các giáo lý của Armstrong, như các nhóm "Philadelphia Church of God", "Living Church of God", và "United Church of God".

II. Các Giáo Lý Chính Của Armstrongism Dưới Sự Phân Tích Kinh Thánh

Để hiểu rõ Armstrongism, chúng ta cần xem xét các giáo lý nòng cốt của nó và đối chiếu với sự dạy dỗ rõ ràng của Kinh Thánh.

1. Thuyết Anh-Mỹ Thuộc Chi Phái Y-sơ-ra-ên (British Israelism/Anglo-Israelism)

Đây là nền tảng của thần học Armstrong. Ông dạy rằng mười chi phái phía Bắc của Y-sơ-ra-ên (bị Assyria bắt làm phu tù năm 722 TCN) đã di cư lên phía tây bắc, cuối cùng trở thành các dân tộc Anglo-Saxon (Anh, Mỹ, Canada, Úc, v.v.). Theo đó, người Anh là hậu duệ của chi phái Ép-ra-im, và người Mỹ là hậu duệ của chi phái Ma-na-se. Các biểu tượng quốc gia (như cột trụ của Anh) được cho là có nguồn gốc từ các biểu tượng trong Kinh Thánh.

Phân Tích Kinh Thánh: Học thuyết này thiếu cơ sở lịch sử, khảo cổ và nhất là Kinh Thánh. Kinh Thánh không hề ghi chép hay tiên tri về một cuộc di cư như vậy. Sau thời lưu đày, khái niệm "dân Y-sơ-ra-ên" trong Tân Ước được mở rộng ra cho tất cả những ai tin nhận Đấng Christ, không dựa trên huyết thống.

"Vả, anh em không phải là người Y-sơ-ra-ên, đều được gọi là người Y-sơ-ra-ên, chẳng phải là dòng dõi của Áp-ra-ham, đều được kể là dòng dõi người." (Rô-ma 9:6-8).
Sứ đồ Phao-lô nhấn mạnh: "Vì chưng chẳng phải người Giu-đa bề ngoài là người Giu-đa, cũng chẳng phải phép cắt bì bề ngoài theo xác thịt là phép cắt bì; nhưng người Giu-đa bề trong mới thật là người Giu-đa, phép cắt bì bởi trong lòng..." (Rô-ma 2:28-29). Điều này cho thấy bản sắc thuộc linh quan trọng hơn di sản chủng tộc.

2. Thần Học Hai Giai Đoạn (Binitarianism/Hai Thể)

Armstrong phủ nhận học thuyết Chúa Ba Ngôi (Trinity) truyền thống. Ông dạy rằng chỉ có hai Thể (Person) trong Thần Tính: Đức Chúa Trời Cha và Đức Chúa Trời Con (Chúa Giê-xu Christ). Đức Thánh Linh không phải là một Thể, mà chỉ là "thần tính", "quyền năng", hoặc "bản chất" lan tỏa từ Đức Chúa Trời Cha và Con. Đây thường được gọi là thuyết "Binitarianism".

Phân Tích Kinh Thánh: Kinh Thánh dạy rõ ràng về Đức Chúa Trời Ba Ngôi hiệp một. Chúa Giê-xu truyền lệnh làm báp-têm "nhân danh Đức Cha, Đức Con, và Đức Thánh Linh" (Ma-thi-ơ 28:19), cho thấy ba thân vị riêng biệt nhưng đồng đẳng. Đức Thánh Linh có nhân tính: Ngài dạy dỗ (Giăng 14:26), làm chứng (Giăng 15:26), buồn rầu (Ê-phê-sô 4:30). Từ Hy Lạp dùng cho Đức Thánh Linh là "paraklētos" (Đấng Yên Ủi), một danh từ chỉ người. Sự hiện diện của Ba Ngôi được thể hiện rõ trong sự kiện Chúa Giê-xu chịu báp-têm: Con chịu báp-têm, Thánh Linh ngự xuống như chim bồ câu, Cha phán từ trời (Ma-thi-ơ 3:16-17).

3. Sự Tuân Giữ Luật Pháp Môi-se Và Các Lễ Nghi Cựu Ước

Armstrongism nhấn mạnh việc tín đồ phải tuân giữ Luật Pháp Môi-se, bao gồm:
- Giữ ngày Sa-bát thứ Bảy một cách bắt buộc, xem việc nhóm lại ngày Chủ Nhật là "sự thờ phượng ngoại giáo".
- Giữ các ngày lễ trọng thể hàng năm của Y-sơ-ra-ên (Lễ Vượt Qua, Lễ Bánh Không Men, Lễ Ngũ Tuần, Lễ Thổi Kèn, Lễ Chuộc Tội, Lễ Lều Tạm).
- Kiêng các thức ăn ô uế theo Lê-vi ký 11.
- Họ dạy rằng sự cứu rỗi không chỉ bởi đức tin, mà còn bởi việc vâng giữ những luật lệ này.

Phân Tích Kinh Thánh: Tân Ước dạy rõ rằng Chúa Giê-xu Christ là sự trọn vẹn của luật pháp và là Đấng đã thiết lập một giao ước mới.

"Vả, Đấng Christ là sự cuối cùng của luật pháp, đặng xưng mọi kẻ tin là công bình." (Rô-ma 10:4).
Luật pháp là "paidagōgos" (người dẫn dắt, giáo sư) đưa chúng ta đến với Đấng Christ (Ga-la-ti 3:24). Trong Công vụ 15, Hội đồng Giê-ru-sa-lem xác định các tín đồ ngoại bang không bị đặt dưới ách của luật pháp Môi-se (Công vụ 15:10, 19-20). Sứ đồ Phao-lô mạnh mẽ cảnh báo chống lại việc quay lại với luật pháp như phương tiện để được xưng công bình: "Anh em thảy đều muốn cậy luật pháp cho được xưng công bình, thì đã lìa khỏi Đấng Christ, mất ân điển rồi." (Ga-la-ti 5:4).
Về ngày Sa-bát, Cô-lô-se 2:16-17 dạy: "Chớ để cho ai đoán xét anh em về của ăn uống, hoặc ngày lễ, hoặc ngày trăng non, hoặc ngày Sa-bát, ấy chỉ là bóng của các việc sẽ tới, còn hình thì ở trong Đấng Christ." Ngày Sa-bát là hình bóng về sự nghỉ ngơi thuộc linh trong Đấng Christ (Hê-bơ-rơ 4:9-10). Cơ Đốc nhân có sự tự do để nhóm lại trong bất kỳ ngày nào, nhưng phổ biến là ngày thứ nhất để kỷ niệm sự sống lại của Chúa (Công vụ 20:7; 1 Cô-rinh-tô 16:2).

4. "Thần Học Cứu Rỗi" Đặc Thù

Armstrong dạy một lý thuyết cứu rỗi phức tạp: Con người được tạo ra như loài vật có thần linh, không có sự sống đời đời bẩm sinh. Sau khi ăn trái cấm, họ mang bản chất của Sa-tan. Sự cứu rỗi là một tiến trình dài, bắt đầu bằng việc ăn năn, chịu phép báp-têm, và sau đó phải vâng giữ luật pháp để được "tái sinh" (born again) - điều mà ông dạy chỉ xảy ra khi Chúa tái lâm. Người chết chưa được cứu sẽ có cơ hội thứ hai sau khi sống lại trong kỳ phán xét cuối cùng.

Phân Tích Kinh Thách: Điều này trái ngược với Phúc Âm đơn giản và quyền năng. Kinh Thánh dạy:
- Mọi người đều đã phạm tội (Rô-ma 3:23) và hình phạt là sự chết (Rô-ma 6:23).
- Đấng Christ chết thay cho chúng ta, và sự cứu rỗi là bởi ân điển, thông qua đức tin, không bởi việc làm (Ê-phê-sô 2:8-9).
- Người tin nhận Chúa Giê-xu thì được tái sinh ngay lập tức và có sự sống đời đời: "Quả thật, quả thật, ta nói cùng các ngươi, ai nghe lời ta mà tin Đấng đã sai ta, thì được sự sống đời đời, và chẳng đến sự phán xét, nhưng vượt khỏi sự chết mà đến sự sống." (Giăng 5:24). Và: "Nhưng hễ ai đã nhận Ngài, thì Ngài ban cho quyền phép trở nên con cái Đức Chúa Trời, là ban cho những kẻ tin danh Ngài." (Giăng 1:12).
- "Được xưng công bình" (Rô-ma 5:1) là một trạng thái hiện tại, không phải một mục tiêu xa vời chỉ đạt được sau khi chết.

III. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân

Việc nghiên cứu về Armstrongism không chỉ là hiểu biết lịch sử, mà còn mang lại những bài học quý báu giúp chúng ta đứng vững trong đức tin.

1. Lấy Chúa Giê-xu Christ Và Phúc Âm Đơn Thuần Làm Trung Tâm: Mọi hệ thống giáo lý đưa thêm điều kiện (như giữ luật, lễ nghi) vào sự cứu rỗi đều làm lu mờ thập tự giá và ân điển. Đời sống chúng ta phải xoay quanh Chúa Giê-xu: "Vì chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; cũng chẳng có danh nào khác ở dưới trời được ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu." (Công vụ 4:12).

2. Kinh Thánh Là Tiêu Chuẩn Tối Cao, Không Phải Lời Tuyên Bố Của Một Cá Nhân: Herbert W. Armstrong tuyên bố mình có thẩm quyền khải thị đặc biệt. Cơ Đốc nhân cần khiêm tốn nghiên cứu Kinh Thánh trong sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh, kiểm tra mọi giáo lý dựa trên toàn bộ Kinh Thánh, đặc biệt là sự dạy dỗ của các sứ đồ. "Hãy thử cho biết các thần có phải đến từ Đức Chúa Trời chăng" (1 Giăng 4:1).

3. Sống Trong Tự Do Và Trách Nhiệm Của Ân Điển: Chúng ta không bị ràng buộc bởi luật lệ Cựu Ước, nhưng được kêu gọi sống bởi Đức Thánh Linh và tình yêu thương - là sự trọn vẹn của luật pháp (Ga-la-ti 5:13-14, 22-23). Việc giữ ngày nào hay ăn món gì là vì lương tâm và sự gây dựng, không phải để được xưng công bình (Rô-ma 14:1-6).

4. Cảnh Giác Với Những "Lẽ Thật Mới" Hay "Sự Mặc Khải Riêng Tư": Phúc Âm đã được giao "một lần đủ cả" cho các thánh đồ (Giu-đe 1:3). Hãy thận trọng với bất kỳ ai tuyên bố có "lẽ thật" mới mẻ tách biệt khỏi dòng chảy lịch sử của Hội Thánh phổ thông dựa trên nền tảng các sứ đồ.

IV. Kết Luận

Armstrongism, với tất cả sự phức tạp và hấp dẫn ban đầu của nó, cuối cùng lại là một hệ thống đặt gánh nặng luật pháp lên con người và làm mờ đi vinh quang của Đấng Christ và ân điển tự do của Ngài. Lịch sử của Worldwide Church of God cho thấy một bài học đắt giá: khi một giáo lý lấy con người và sự vâng giữ làm trung tâm thay vì Đấng Christ, nó sẽ dẫn đến sự mệt mỏi thuộc linh và chia rẽ.

Là những Cơ Đốc nhân trong thế kỷ 21, chúng ta được kêu gọi quay về với Phúc Âm giản dị nhưng quyền năng: "Vì Đức Chúa Trời yêu thương thế gian, đến nỗi đã ban Con một của Ngài, hầu cho hễ ai tin Con ấy không bị hư mất mà được sự sống đời đời." (Giăng 3:16). Sự cứu rỗi là món quà nhưng không của Đức Chúa Trời qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ. Hãy đứng vững trong ân điển đó, sống bởi Thánh Linh Ngài, và trung tín rao truyền Lẽ Thật đã được ủy thác cho chúng ta.